Birinci Dünya Savaşı’nda Bir Asayiş Sorunu Şebinkarahisar Ermeni İsyanı

Ermeniler Birinci Dünya Savaşı’nı bağımsızlık mücadelesi açısından bir fırsat olarakgörmüşlerdir. Osmanlı Devleti’nin yenilgisinin gerçekleşmesine katkıda bulunabilirlerse savaşsonunda mükafatlandırılacaklarını düşünmüşlerdir. Şebinkarahisar Ermeni Ayaklanması da busebeple ortaya çıkmıştır.İsyan 15 Haziran 1915 günü başlamıştır. İsyanın sebebi askerlik çağına gelmiş olan kaçakErmeni gençlerin askerlik şubesine nakillerinin engellenmesidir. Ayaklanmanın liderliğini ünlüErmeni komitacı Murat yapmıştır. İsyan büyüyünce Müslüman halk eşyalarını alıp bahçelere vebağlara sığınmıştır. Ermeniler ise kalede toplanmaya başlamışladır. Diğer taraftan Suşehri MutasarrıfıAhmet Hilmi Bey ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilmiştir. Bilahare bu görev Mahmut KamilPaşa tarafından Neşet Paşa’ya verilmiştir. Neşet Paşa bölgedeki tüm kuvvetler üzerinde tam yetkisahibi yapılmıştır.Öte yandan Sivas Valisi Muammer Bey Şebinkarahisar’a gelmiş, 19 Haziran günü Ermenilerebir heyet göndererek isyanı sona erdirmeleri teklifinde bulunmuştur. Bu teşebbüsten sonuçalınamayınca Neşet Paşa da genel taarruza geçmeden önce asilere teslim çağrısı yapmıştır. Bugirişimden de sonuç alınamayınca 25 Haziran 1915 günü kale toplarla dövülmeye başlanılmıştır.Ermeniler 2-3 Temmuz gecesi bir huruç denemesinde bulunmuşlardır. Bu denemede asilerin bir kısmıLimes (Kıllıbaba) Ormanı’na ve dağlık araziye sığınmayı başarmışlardır. Bununla birlikte kale 3Temmuz günü Türk kuvvetlerinin eline geçmiştir. Kaledeki Ermeni halkın teslim alınmasıyla beraberisyan sona ermiştir.

A Public Order Problem During The First World War: Şebinkarahisar Armenian Rebellion

Armenians considered the First World War as an opportunity in terms of a struggle for independence. They thought that they were given a reward at the end of the war in the event that they contributed to the realization of the Ottoman Empire’s defeat. Şebinkarahisar Armenian Rebellion occurred also due to this reason. The rebellion started on June 15, 1915. The reason of the rebellion was that Armenian young men in military ages were prevented from transferring to the recruiting office. The leader of the rebellion was Murat who was a well-known member of the Armenian committee. When the rebellion expanded, Muslim people took their belongings and escaped to in gardens and orchards. Armenians began to come together in the castle. Ahmet Hilmi Bey who was the district governor of Suşehri was charged with suppressing the rebellion. After that, this duty was given to Neşet Pasha by Mahmut Kamil Pasha. Neşet Pasha was given the full authority on the all forces around the area. Muammer Bey who was the governor of Sivas came to Şebinkarahisar and put forward the proposal of ending the rebellion by sending a committee to Armenians on June 19. Due to obtaining no result after this attempt, Neşet Pasha appealed to rebels to capitulate before taking the great offense. On account of getting no result from this again, it was started to shoot to the castle on June 25, 1915. Armenians attempted to sally in the nights of 2-3 July. In this attempt, a group of rebels were able to shelter in Limes ( Kıllıbaba ) Forest and mountainous terrain. Turkish forces took the possession of the castle on July 3. The rebellion ended with receiving the Armenian people in the castle.

PDF

___

Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, C.I, Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, C.IV, Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara 2009.
Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, C.V, Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı ( ATASE ) Arşivi. Takvim-i Vekayi, 7. sene, No: 2189, 18 Receb 1333/ 19 Mayıs 1331/ 1 Haziran 1915.
ÇİÇEK, Kemal; Ermenilerin Zorunlu Göçü 1915-1917, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2005.
DEMİREL, Muammer “ 1915 Şebinkarahisar Ermeni isyanı”, Şebinkarahisar 1. Tarih ve Kültür Sempozyumu ( 30 Haziran-1 Temmuz 2000), Bildiriler, Şebinkarahisar Belediyesi Yayını, (Ed. Ali Çelik), İstanbul 2000, s.81-88.
Ermeni Komitelerinin Emelleri ve İhtilal Hareketleri Meşrutiyetten Önce ve Sonra, Yay. Haz. Mehmet Kanar , Der Yayınları, İstanbul 2001.
GÜRÜN, Kamuran; Ermeni Dosyası, Beşinci Baskı, Rüstem Yayınları, İstanbul 2001.
HALAÇOĞLU, Yusuf; Ermeni Tehciri ve Gerçekler ( 1914-1918), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001.
KALAÇ, Ahmet Hilmi; Kendi Kitabım, Yeni Matbaa, İstanbul ( ? )1960.
KARPAT, Kemal H; Osmanlı Nüfusu ( 1830-1914 ) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
KURUCA, Nazım; “ 93 Harbinden Sonra Şebinkarahisar ve Havalisinde Ermeni Faaliyetleri” Şebinkarahisar 1. Tarih ve Kültür Sempozyumu ( 30 Haziran-1 Temmuz 2000) Bildiriler, Şebinkarahisar Belediyesi Yayınları, ed. Ali Çelik, İstanbul 2000, s.140-151.
OKUTAN, Hasan Tahsin; Şebinkarahisar ve Civarı Coğrafya, Tarih, Kültür Folkloru, Giresun 1949.
ÖZDEMİR, Ali – ÖZHAN, Hasan; İlçe Oluşunun 50. Yılında Şebinkarahisar, Ankara 1983.
ŞAHİN, Gürsoy, Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Sivas ve Suşehri Bölgelerinde Ermeni Faaliyetleri, Kültür ve Sanat Yayıncılık, İstanbul 2007.
TURAN, Osman, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, II, 12. Baskı , Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1999.
URAL, Gültekin; Tarihin Işığında Ermeni Dosyası, ( İkinci Baskı ), Kamer Yayınları, İstanbul 1998.
URAS, Esat; Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi ,( İkinci Baskı ), Belge Yayınları, İstanbul 1987.
http://www.frigofrig.com/sebinkarahisar-kalesi-giresun-sebinkarahisar. (Erişim Tarihi 01.10.2018).
http://ozhanozturk.com/2018/01/10/sebinkarahisar, (Erişim Tarihi 01.10.2018).