Konya Sultan Selim ve İstanbul Yavuz Sultan Selim Camileri’nde Oran Araştırması ve Müellif Mimar Meselesi

Konya’daki Osmanlı Devri Mimari eserleri içinde önemli yeri olan Sultan SelimCamii’nin müellifinin kimliği konusundaki farklı görüşlerin, yapıların boyut özellikleri,kullanılan elemanların biçimlenişleri ve tasarımda oran kullanımı başlıkları temel alınarakirdelenmesi, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Sinan dönemi eseri olmakla birlikte,önceki devir yapıları ile kitle kuruluşundaki benzerlikler sebebi ile alanın uzmanlarıtarafından saray mimarları ocağı başmimarı Alaeddin Ali Bey’e maledilen yapının, bumimarın olduğu kabul edilen İstanbul’daki Yavuz Sultan Selim Camii ile biçim özellikleribakımından bir karşılaştırılması yapılmaktadır. Her iki yapı için literatürde müellif mimarkonusu aydınlığa kavuşmuş değildir. Burada ilk kez bir yöntem olarak yapıların kullanılankemer tiplerinin tespit edilerek birbirleri ile ve dönemi içinde bilinen diğer yapılar ilekıyaslaması yapılmaktadır. Daha sonra plan ve kesit düzlemlerinde oran kullanımı konusuele alınarak her iki yapının tasarım yaklaşımındaki benzer tutum analitik olarak ortayakonmaktadır. Yazılı kaynakların yetersiz kaldığı bu gibi durumlarda konunun yeniden elealınabilmesi için doğrudan ayakta olan yapılara müracaat edilmesi yolu yöntem olarakönemlidir. Bu şekilde tekil yapı monografilerinde bilinmeyen hususların aydınlatılmasıyanında dönemi içinde uygulanmış tasarım yaklaşımlarının ortaya çıkartılmasına da katkısağlanmaktadır. Sinan öncesi Klasik Osmanlı Mimarisi’nin önemli eserleri için buçalışmanın sürdürülmesi önerilmektedir. Çalışmanın neticesinde bu iki yapının aynımüellif sanatçının eseri olduğu görüşünün gerçek olma ihtimali çok yüksek bulunmuş, busorgulama sırasında ilk kez fark edilen Sinan öncesi Osmanlı mimarlığında oran kullanımıkonusunda yeni çalışmalara olan ihtiyaç ortaya çıkmıştır.

Ratio Use in Design of Konya Sultan Selim (Süleymaniye) and Istanbul Yavuz Sultan Selim Mosques and Author Artist Issue

The subject of this study is to examine different views on the identity of the author of the Sultan Selim Mosque, which has an important place in the Ottoman period architectural works in Konya, based on the dimensional properties of the structures, the shaping of the elements used and the ratio usage in design. A comparison is made with İstanbul Yavuz Selim Mosque and Konya Sultan Selim Mosque in terms of form features, because both buildings were attributed to the chief architect Alaeddin Ali Bey by the experts of the area. The author architect has not been clarified in the literature for the both of the buildings. Here, for the first time as a method, the types of arches used are determined and compared with each other and with other mosques known during the period. Then, by considering the ratio use in plan and section planes, the similar attitude in the design approach of both buildings is analyzed analytically. In such cases, where written resources are insufficient, it is important as a method to apply directly to standing structures in order to reconsider the issue. In this way, besides the clarification of the issues unknown in the monographs of the single buildings, it also contributes to the reveal of the design approaches applied during the period. It is recommended to continue this method of inquiry for important works of classical Ottoman architecture before chief Architect Sinan. As a result of the study, the accuracy of the view that the two mosques are the work of the same artist has appeared strongly, and the necessity for further studies has emerged on the use of ratio in Ottoman architecture before Sinan, which was first noticed during this questioning.

PDF

___

Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, 475/7.
İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü Arşivi, İstanbul I Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu onaylı Yavuz Sultan Selim Camii Rölöve Projesi (2008).
Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi, Konya Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu onaylı Konya Sultan Selim Camii Restorasyon Projesi (2014).
ALBERTI, Leon Batista, The Ten Books of Architecture, 1755 Leoni Edition, Dover Publications Inc., New York 1986.
ÂLÎ MUSTAFA EFENDİ, Künhü’l-Ahbâr, Nuruosmaniye Kütüphanesi, Ms.3409.
ASLANAPA, Oktay, Osmanlı Devri Mimarisi, İnkılap Yayınları, İstanbul 2004.
BERGİL, Mehmet Suat, Altın Oran, Arkeoloji ve Sanat Yayınlan, lstanbul 1993.
BİLMİŞ, Hüseyin Gürsel, “Acem Ali Kimdir? Osmanlı Dönemi Hassa Baş Mimarı Alaeddin Ali b. Abdullah’ın Kişiliği ve Mesleki Kimliği Üzerine Bir İnceleme”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.9, S.2, Nisan 2020, s.1089-1100.
DÜNDAR, Abdülkadir, “Karapınar Sultan Selim Câmii’nin Mimarı Hakkında Yeni Bir Kayıt ve Bazı Mülahazalar”, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışının 80. Yıldönümü Karapınar Sempozyumu, 2000, s.165-174.
EYİCE, Semavi, “Cami”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.7, İstanbul 1993, s.56- 90.
HAMMER-PURGSTALL, Joseph Von, Devlet-i Osmâniyye Târihi, trc. Mehmed Atâ. İstanbul, 1329-1337.
KONYALI, İbrahim Hakkı, Âbideleri ve Kitâbeleri ile Konya Tarihi, Yeni Kitap Basımevi, Konya 1964.
KUBAN, Doğan, “Yavuz Selim Camii”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, C.7, İstanbul 1994, s.62-63.
KUBAN, Doğan, Mimarlık Kavramları, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul 1990. KURAN, Aptullah, Mimar Sinan, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
KÜÇÜKDAĞ, Yusuf, “Sultan Selim Camii ve Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.37, İstanbul 2009, s.516-517.
KÜÇÜKDAĞ, Yusuf, Karapınar Sultan Selim Külliyesi, Karapınar Belediyesi Yayını, Konya 1997.
LE CORBUSIER, (Charles Edouard Jeanneret), The Modulor and Modulor 2, Birkhäuser, Basel 2000.
MASIERO, Roberto, Mimaride Estetik, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2006.
MÜLAYİM, Selçuk, “Ahenk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.1, İstanbul 1988, s.523-524.
NECİPOĞLU, Gülru, Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu'nda Mimari Kültür, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013.
NEUFERT, Ernst, Yapı Tasarımı, Kelaynak Yayınevi, Ankara 1983.
ÖZ, Tahsin, İstanbul Camileri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1965.
ÖZYALVAÇ, Ali Naci, İstanbul’da Mimar Sinan Camilerinde Sivri Kemer Biçimlenişleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü), İstanbul, 2017.
PEKER, Ali Uzay, “Altın Oran ve Mimarlık: Efsane ve Gerçekler: Mimarlık Altın Oran ilişkisi üzerine kısa bir yazı”, Boğaziçi Dergisi, Boğaziçi Üniversitesi Mezunlar Derneği, S.231, 2017, s.46-47.
SÖNMEZ, Zeki, “Acem Ali” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul 1988, s.322.
SÖZEN, Metin – TANYELİ, Uğur, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İnkılap Kitbabevi, İstanbul 1992.
TUNALI, İsmail, Grek Estetik’i, Remzi Kitabevi, İstanbul 1983.
TUNCER, Nüket, Klasik Dönem Osmanlı Mimarisinde İç Mekân ve Cephelerde Oran, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü), İstanbul 1996.
UZLUK, Şahabeddin, “İstanbul’daki Eski Fatih Camii’nin Bir Benzeri Konya’da Selimiye Camii”, Vakıflar Dergisi, S.9, Ankara 1971, s.173-181.
ÜNSAL, Behçet, Mimari Tarihi, İ.D.M.M.A. Yayınları, İstanbul 1973.
YETKİN, Suut Kemal, Estetik, Remzi Kitabevi, İstanbul 1947.
YÜKSEL, İbrahim Aydın, “Sultan Selim Camii ve Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul 2009, s.513-516.