1912

GELENEKSEL DİNİ MODERN DEVLETE SOKMAK: İSMAYIL HAKKI BALTACIOĞLU’NDA GELENEĞİN VE GELENEKSEL DİNİN MİLLİ DEVLET İÇİN ÖNEMİ

Din, milli devletlerin kurulmalarından önce oluşturduğu bağlılık ve dayanışma ağlarından dolayıulusal devletlerin teşekkül aşamalarında da milliyetçi elitlerin yararlandıkları bir araç konumundaolmuştur. Ancak dinlerin seslendikleri müminler topluluğu ulusal sınırlarla tanımlanamadığından vegeleneksel yaşayış biçimlerini barındırdığından dolayı milliyetçi seçkinler ondan milli, akli vemodern bir din yaratma yolunu seçmişlerdir. Bu bağlamda, Cumhuriyet Türkiyesi’nde, İslam’ın millive akli bir din olarak yeniden yorumlanma girişimlerini tartışan çalışma, bu projenin önemliisimlerinden biri olan İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’na odaklanmaktadır. Onun, geleneksellik, gelenekseldin ve millilik arasında kurduğu ilişkiyi inceleyerek, geleneksel dine karşı olmadığı belirtilecektir.İslam’ın milli bir din haline getirilmesi için modernleştirilmesine gerek olmadığını tartışan yazarınİslam’ın geleneksel formuyla zaten milli bir nitelik taşıdığını temellendirmek için gelenek ve görenekarasında yaptığı ayrımlar konu edilecektir. Baltacıoğlu’nun eserlerine ve dönemin çeşitli dergilerindeama özellikle Yeni Adam dergisinde neşrettiği makalelerine odaklanacak olan çalışma kapsamında bueserler metin analizi yöntemi kullanılarak incelenecektir. Çalışmanın planı içerisinde ilk bölümdeOsmanlı-Türk modernleşmesinde rasyonel ve milli bir İslam’ın oluşturulması adına yürütülentartışma ve politik faaliyetlere değinilecektir. Geleneğin ve geleneksel dinin millilik ve milli devletiçin öneminin tartışılacağı ikinci bölümden sonra son bölümde Baltacıoğlu için CumhuriyetTürkiyesi’nin milli karakterini güçlendirecek din politikalarının neler olması gerektiği tartışılacaktır.

Integrating The Traditional Religion To The Modern State: The Importance of Tradition And Traditional Religion for National State on The Works of Ismayil Hakkı Baltacıoğlu

Religion has been a tool for nationalist elites in the establishment of national states due to the networks of loyalty and solidarity created before the establishment of national states. However, since the group of believers that religions address could not be included by national boundaries and hold traditional ways of living, the nationalist elite chose to create a national, rational and modern religion. In this context, the study, which discusses the attempts to reinterpret Islam as a national and rational religion, focuses on one of the important names of this project in Republican Turkey, İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu. It will be stated that he is not against traditional religion by examining the relationship he established between traditionalism, traditional religion and nationality. The author argues that there is no need to modernize Islam in order to make it a national religion, and the distinctions between traditions and customs to justify the fact that Islam is already a national form. Baltacıoğlu's works and articles published in various journals of that period but especially in Yeni Adam, will be analyzed by using content analysis method. In the first part of the study plan, the discussion and political activities carried out in the name of the creation of a rational and national Islam in Ottoman-Turkish modernization will be discussed. After the second chapter which will be discussed the importance of tradition and traditional religion for nationality and national state, the last chapter will be focused on which religious politics would be strengthen to national character of Republic of Turkey.

PDF

___

ANDERSON, Benedict, Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, Çev. İskender Savaşır, Metis Yayınları, İstanbul 1995.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, Ahlaksızlık, Tefeyyüz Matbaası, İstanbul 1334.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, Sosyoloji, Sebat Basımevi, İstanbul 1939.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Yeni Adamın Yolu”, Yeni Adam, no. 222, 30 Mart 1939, s. 2-2. BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Türk’e Öğüt”, Yeni Adam, no. 346, 14 Ağustos 1941, s. 2- 10.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Hayatım”, Yeni Adam, no. 347, 21 Ağustos 1941, s. 14-14.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Parçalar”, Tan, no. 2238, 11 Son Teşrin 1941, s. 3-3.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Millet Nedir, Ne Değildir?”, Yeni Adam, no. 416, 17 İlk Kânun 1942, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, Batıya Doğru, Sebat Basımevi, İstanbul 1945.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Din Karşısında Devlet”, Yeni Adam, no. 621, 27 Ekim 1949, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Din Pedagojisi”, Yeni Adam, no. 622, 3 Kasım 1949, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, Halkın Evi, Ulus Basımevi, Ankara 1950.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “İnkılâp ve Demokrasi”, Yeni Adam, no. 655, 22 Haziran 1950, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Dinliler, Dinciler”, Yeni Adam, no. 660, 27 Temmuz 1950, s. 1-1.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Din Hayatımız”, Yeni Adam, no. 666, 7 Eylül 1950, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Yeni Adam’ın Milliyetçiliği”, Yeni Adam, no. 667, 14 Eylül 1950, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Din ve Okul”, Yeni Adam, no. 674, 2 Kasım 1950, s. 2-5.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Atatürk’e Yalvarı”, Yeni Adam, no. 679, 7 Aralık 1950, s. 1-1.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Altı Umdenin Anlaşılması”, Ulus, no. 10817, 6 Ağustos 1951, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Kur’an’ın Ana Dilimize Çevrilmesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. II/III, 1952, s. 33-61.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Türk Aydınının Din Karşısındaki Durumu”, Yeni Adam, no. 719, 3 Nisan 1952, s. 6-6.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Milliyet, Gelenek ve Dil”, Yeni Adam, no. 725, 2 Ekim 1952, s. 3-3.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Pozitif Bilimler Metoduyla Kur’an’ın Felsefesi Yapılamaz”, Yeni Adam, no. 732, 7 Mayıs 1953, s. 3-3.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Din Softaları, Bilim Softaları”, Yeni Adam, no. 736, 3 Eylül 1953, s. 1-4.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Halk Partisi Neden Yenildi?”, Yeni Adam, no. 745, 1 Temmuz 1954, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Din Nasıl Bir Gerçektir?”, Türk Düşüncesi, no. 15, 1 Şubat 1955, s. 162-166.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Yanlış Anlaşılan Laiklik”, Yeni Adam, no. 749, 7 Nisan 1955, s. 2-3.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Bir Türk, İslam İlahiyat Fakültesi İstiyorum”, Türk Düşüncesi, no. 18, 1 Mayıs 1955, s. 386-389.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Türkiye’de Din Anlayışı”, Din Yolu, no. 1, 15 Mart 1956, s. 2-4.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Önce Bir Din Kongresi Toplayalım”, Yeni Adam, no. 754, 16 Ağustos 1956, s. 2-2.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, Büyük Tefsir: Allah Nedir?, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1961.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, Kültürce Kalkınmanın Sosyal Şartları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1967.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Alevilik Nedir, Ne Değildir?”, Yeni Adam, no. 786, Şubat 1967, s. 7-7.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Gerçek Din Kültürü”, Yeni Adam, no. 793, Eylül 1967, s. 2- 8.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Özler”, Yeni Adam, no. 820, Aralık 1969, s. 9-9.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, Türke Doğru, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1972.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, “Dinsiz Milliyetçilik”, Yeni Adam, no. 870, Şubat 1974, s. 4- 21.
BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Haz. Ahmet Kuyaş, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2002.
ERGİN, Osman, Türk Maarif Tarihi, c. 4, Eser Kültür Neşriyat, İstanbul 1977.
GÖKALP, Ziya, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Haz. İbrahim Kutluk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1976.
HANİOĞLU, Şükrü, Dr. Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Yayınevi, İstanbul 1981. HEYD, Uriel, Ziya Gökalp’in Hayatı ve Eserleri, Çev. Cemil Meriç, Sebil Yayınevi, İstanbul 1980.
İNALCIK, Halil, Rönesans Avrupası: Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
KARAGÖZ, Betül, “Devrimci Cumhuriyetin Muhafazakâr Yeni Adam’ı: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu”, Düşünen Siyaset, no. 25, 2009, s. 71-112.
Kur’an, çev. İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, Yıldız Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara 1957.
OCAK, Ahmet Yaşar, “Türk Halk İslamı: Tarihsel Temeller-İnanç Yapısı-Teolojik KarakterModernleşme Problemi”, Türkiye Sosyal Tarihinde İslamın Macerası, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
PARLA, Taha- Davison, Andrew, “Secularism and Laicism in Turkey”, World Secularisms at the Milliennium, Ed. Janet. R. Jacobsen, Ann Pellegrini, Duke University Press, Durham 2008, s. 58-75.
SAKALLIOĞLU, Ümit Cizre, “Parameters and Strategies of Islam-State Interaction in Republican Turkey”, International Journal of Middle East Studies, 28/2, 1996, s. 231- 251.
TUNÇAY, Mete, “İkna (İnandırma) Yerine Tecebbür (Zorlama)”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm, Ed. Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul 2011, s. 92-96.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul 1979.
ZÜRCHER, Erik Jan, “How Europeans Adopted Anatolia and Created Turkey”, European Review, 13/3, 2005, s. 379-394.