BİR SAVAŞ BİR VİLAYET: 93 HARBİ’NDEN SONRA EDİRNE VİLAYETİ’NDE SAVAŞIN İZLERİNİ SİLMEK ÜZERE YAPILAN DÜZENLEMELER (1879–1882)

1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı/93 Harbi, 1856 Paris Antlaşması’ndan sonra yayılmacı politikasınıdevam ettiren Rusya’nın, Şark Meselesi kapsamında Osmanlı Devleti’nin tasfiyesinde üstünlüğü elegeçirme çabası sonucunda ortaya çıkmıştır. Rusya sözde Şark Meselesi’ni çözmek ve Osmanlı tebaasıHristiyanları korumak iddiasıyla 24 Nisan 1877’de Osmanlı Devleti’ne savaş ilân etmiştir. Kafkas veBalkan cephelerinde süren savaşla birlikte girilen siyasî ve ekonomik türbülans ise savaş sonrasındaOsmanlı Devleti’nin Rus istilasına uğrayan pek çok yerinde olduğu gibi Edirne Vilayeti’nde de önemlidönüşümleri beraberinde getirmiştir. Yeni kurulan Şarkî Rumeli Vilayeti ve Bulgaristan PrensliğiEdirne Vilayeti’nin sil baştan yeniden yapılandırılmasını zorunlu kılmıştır. Edirne Vilayeti’nin,Hristiyan bir vali tarafından yönetilen ve mümtaz bir eyalet konumunda olan Şarkî Rumeli Vilayeti’ylesınır olması nedeniyle devletin bu hususlarda atacağı adımların ayrıntılı olarak hesaplanmasını gereklikılmıştır. Sahip olduğu stratejik konum dolayısıyla düzen ve asayişin sağlanması, imarı, adli yapınınoluşturulması, vilayetin ekonomik döngüye tekrar katılması öncelikli hususları teşkil etmiştir. Devletinbu düzenlemeleri yaparken karşılaştığı en büyük problem ise maddi zorluklardır. Halkın maddi vemanevi yardımıyla söz konusu sorun aşılmıştır. Bu çalışma kapsamında Osmanlı Devleti’nin savaş ilebirlikte sınırları değişen ve ağır kayıplar yaşayan Edirne Vilayeti’ni tekrar ayağa kaldırmak için idarî,malî, askerî ve sosyal alanlardaki düzenlemelerine yer verilecektir.

One War One Province: Regulations to Erase the Traces of War from the Province of Edirne After the Russo-Turkish War of 1877–78 (1879–1882)

The Russo-Turkish War of 1877–78 broke out due to Russia's pursuit of expansionist policies after the Treaty of Paris in 1856 and its efforts to seize power in the liquidation of the Ottoman Empire within the scope of the Eastern Question. Russia declared war on April 24, 1877 to the Ottoman Empire to solve the so-called Eastern Question and to allegedly protect the Christian subjects of the Porte. Political and economic turbulence due to armed conflicts on Caucasian and Balkan fronts brought about postwar significant transformations in the Province of Edirne, as in many of the Ottoman lands invaded by Russia. The newly established Province of Eastern Rumelia and the Principality of Bulgaria made it necessary to rebuild the Province of Edirne. The Province of Edirne shared a border with Eastern Rumelia, which was a privileged province ruled by a Christian governor. This made it imperative for the Ottoman Empire to calculate its steps in detail. The Empire gave top priority to maintaining order, building zoning and judicial structures and reintegrating the province into economy. During that period, the greatest challenge for the Empire was financing those projects. However, the financial and moral support of the public helped the state overcome those problems. The aim of this study is to evaluate the administrative, financial, military and social reforms undertaken by the Ottoman Empire to rebuild the province of Edirne, the borders of which changed and which suffered heavy losses during the war.

PDF

___

1. Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Sadaret Divân-ı Hümâyun Mukaveleler A.} DVN. MKL. 18/27; 19/27.
Sadaret Mektûbî Mühimme (A.} MKT. MHM) 467/5 lef 1, 2; 475/12; 486/95.
Hariciye Siyasi (HR. SYS.) 1231/79.
Dahiliye Mektûbî DH. MKT. 1333/22; 1429/83.
Dâhiliye Şifre (DH. ŞFR.) 113–6 lef 2; 129/14.
Dahiliye Sicill-i Ahval Defterleri (DH. SAİD.d) 4/398.
Hariciye Tahrirat (HR. TH.) 30/61.
İrade-i Dâhiliye (İ. DH.) 781/63494; 786/63893; 797–64642; 816/65895; 3672/46833 lef 3, 5, 14.
İrade-i Meclis-i Mahsûs (İ. MMS.) 61/2890; 61/2879; 65/3069 lef 3–6.
İrade-i Şurayı Devlet (İ. ŞD.) 50/2794 lef 2.
Şurayı Devlet (ŞD.) 278/45; 1173 D/24 lef 12; 1910/11 lef 1; 1910/13; 1910/22; 1910/28 lef 1; 1910/33 lef 8; 1910/36; 1910/38; 1910/41; 1910/42 lef 2; 1910/45 lef 2; 1910/48 lef 2; 1910/50 lef 1; 1910/56 lef 1; 1910/60 lef 1; 1910/66 lef 2; 2424/32 lef 1–1; 1911/1 lef 1; 1911/8 lef 1; 1911/9 lef 1.
Yıldız Husûsî Mârûzat (Y. A. HUS.) 160/33; 160/71; 161/28; 164/155; 165/7 lef 1–6; 165/167 lef 1, 2.
Yıldız Resmî Maruzat (Y. A. RES.) 2/16.
Yıldız Esas Evrak (Y. EE.) 43/143.
Yıldız Perakende Arzuhal Jurnal (Y. PRK. AZJ.) 4/112.
Yıldız Perakende Umûmî Evrak (Y. PRK. UM.) 3/34.
Yıldız Parakende Ticaret ve Nafia Nezareti Mârûzatı (Y. PRK. TNF.) 1/26.
2. İnceleme ve Araştırma Eserleri
ATASAGUN, Yusuf Saim, Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası 1888–1939, İstanbul 1939.
AYDIN, Mithat, Balkanlar’da İsyan ve Osmanlı- İngiliz Rekabeti- Bosna-Hersek ve Bulgaristan’daki Ayaklanmalar (1875- 1876), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005.
_____________, Mithat, “Osmanlı-İngiliz İlişkilerinde İstanbul Konferansı (1876)’nın Yeri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, XXV/39(2006), s. 101–115.
AYDIN, Mahir, “93 Harbi”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (DİA), C.IX (1994), s. 498–499.
_____________, Osmanlı Eyaleti’nden Bulgar Çarlığına, İstanbul 1996.
_____________, Mahir, Şarkî Rumeli Vilayeti, Ankara 1992.
AYDIN, Mustafa, “1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı Esnasındaki Rumeli Göçünün Meclisi Mebusan’a Yansımaları ve Yapılan Yardımlar”, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, XLV (2015), s. 209–230.
BAYKAL, Bekir Sıtkı, “Doksanüç Harbi Arifesinde Osmanlı Devleti ile Büyük Devletler Arasındaki Münasebetler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, III/2(1945), s. 183–192.
BEYDİLLİ, Kemal “Şark Meselesi”, DİA, XXXVIII (2010), s. 352–357
BOZLAK, Yasemin, XIX. Yüzyılda Edirne Sancağı’nın Demografik Yapısı ve İskan Siyaseti, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde 2008.
BRESSEY, Annie, Sunshine and Storm in the East or Cruises to Cyprus and Constantinople, NY 1880.
DÜSTUR, 1. Tertip C. IV, İstanbul 1299.
GÜMÜŞSOY, Emine, “93 Harbi’nde Gümülcine”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (2011), s. 317–327.
HACISALİHOĞLU, Mehmet, Doğu Rumeli’de Kayıp Köyler (İslimye Sancağı’nda 1878’den Günümüze Göçler, İsim Değişiklikleri ve Harabeler), Ankara 2008.
HALICIOĞLU, Neslihan, Salnamelere Göre XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Edirne Vilayeti, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2003.
İLOĞLU, Asım Süreyya, Türkiye’de Zirai Kredi ve T.C. Ziraat Bankası, Sosyal Siyaset Konferansları 15. Kitap, İstanbul 1964.
İPEK, Nedim, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877–1890), Ankara 1994.
_____________, “1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı”, Türkler, C. XIII, Ankara 2002, s. 15– 24.
KOCACIK, Faruk, “Balkanlar’dan Anadolu’ya Yönelik Göçler”, Osmanlı Araştırmaları, I (1989), s. 137–190.
KAYICI, Haluk, Salnamelere Göre Edirne Sancağı, İstanbul 2013.
KARPAT, Kemal, Osmanlıdan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, (çev. Bahar Tırnakçı), İstanbul 2010.
KOYUNCU, Aşkın, “1877–1878 Osmanlı Rus Harbi Öncesinde Şarkî Rumeli Nüfusu” Avrasya Etütleri, 44/2013–2, s. 177–208.
_____________, “Bulgaristan’dan Göç ve Türk Varlıklarının Tasfiyesi (1877–1908)”, Balkanlar ve Göç (Ed. A.F. Örenç-İ. Mangaltepe), Bursa 2013, s. 525–558.
KÖKSAL, Osman, “Adliye Örgütünün Problemleri ve Yapılması Gerekli Düzenlemelere Dair II. Abdülhamit’e Sunulan Bir Layiha”, OTAM, 9 (1988), s. 263–285.
KÖSE, Osman, “Bulgaristan Emareti ve Türkler (1878–1908)”, Turkish Studies, I/2(2006), s. 237–372.
KÖSE, Muhammed, “İngiliz Büyükelçisi A. H. Layard’ın Raporuna Göre 1878 Yılında Türkiye Avrupa’sının Demografik Yapısı, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, IX/18 (2019), 236–291.
KURAT, Yuluğ Tekin, “1877–78 Osmanlı-Rus Harbi’nin Sebepleri”, Belleten, XXVI/103 (1962), s. 567–592.
ORTABAĞ, Erol, Osmanlı Devleti’nde Bankacılığın Gelişimi ve Regülasyon, İstanbul 2018.
Ortaylı, İlber, Tanzimat’tan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, İstanbul 1985. ___________, “Tanzimat Devri ve Sonrası İdari Teşkilat”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti
Tarihi (Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu) İstanbul 1985, s. 283–334. ___________, “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Yerel Yönetimler”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. I, 1985, s. 231–244.
Salname-i Vilayet-i Edirne (SVE), Sene H. 1293, Defa 9, Edirne Vilayet Matbaası. SVE, Sene H. 1300, Defa 9, Edirne Vilayet Matbaası.
SVE, Sene H. 1309, Defa 18, Edirne Vilayet Matbaası.
SAYLAN, Kemal “Hüseyin Rıza Paşa’nın 1888 Layihasına Göre Suriye-Lübnan Bölgesi’nin Sorunları ve Çözüm Önerileri”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED, 54(2015), s. 537-560.
SEYİDANLIOĞLU, Mehmed, Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu ve Yerel Yönetim Metinleri, İstanbul 2010.
ŞENIŞIK, Pınar, The Transformation of Ottoman Crete: Cretans, Revolts And Diplomatic Politics in the Late Ottoman Empire 1895-1898, Boğaziçi Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2007.
ŞİMŞİR, Bilal, Rumeli’den Türk Göçleri, C. I-III, Ankara 1989.
YAZICI Hakkı- DEMİREL Muammer, “93 Harbi (1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı)’nden Sonra Eskişehir’e Yerleştirilen Göçmenler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 29 (2006), s. 267–278.
YILDIRIM, Bülent, “Osmanlı Devleti’nde Yapılan İlk Modern Nüfus Sayımına (1881/1882–1893) Göre Edirne’deki Ermeni Nüfusu”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, I/2(2011), s. 85–100.
Yüz Yıllık Teşkilatlı Zirai Kredi (1863–1963), T.C. Ziraat Bankası Yayınları, 1964.