Bayram Fehmi Bey / Bajo Topulli (1867-1930): Öğretmenlikten Çeteciliğe Çetecilikten Kaymakamlığa Bir Arnavut Milliyetçisinin Sıra Dışı Hayat Öyküsü

Bu çalışmada Arnavutlar arasında Bajo Topulli adıyla anılan Bayram Fehmi’nin öğretmenliktençeteciliğe, çetecilikten kaymakamlığa uzanan yaşam öyküsü hakkında bilgiler verilmiştir. Altmış üçyıllık hayatının çok az bir kısmını Arnavutluk coğrafyasında geçiren Bayram Fehmi, II. Meşrutiyetinilanından önce yapmış olduğu faaliyetlerle Arnavut milliyetçileri arasında önemli bir yer edinmiştir.Manastır İdadisinde görev yaptığı esnada milliyetçi düşüncelerle kurduğu komite ve bu komiteyebağlı olarak faaliyet gösteren çete, Arnavut milliyetçiliği için oldukça önemli bir yere sahiptir.Öğretmenlikten ayrılarak kurduğu çeteyle Arnavut milliyetçiliği için bir yandan silahlı eylemleriniçerisinde yer alırken bir yandan da Arnavutlar arasında millî duyguların uyanmasını sağlamak içinpropaganda faaliyetleri yürütmüştür. Meşrutiyetin ilanından sonra tekrar öğretmenliğe dönenBayram Fehmi, bir müddet sonra mutasarrıf olarak atanmış ve bu görevi 1922 yılına kadar TBMMhükümetlerine bağlı olarak devam etmiştir. 1925 yılında Arnavutluk’a dönen Bayram Fehmi,memleketi Ergiri’de belediye başkanlığı görevinde bulunmuş ve 1930 yılında vefat etmiştir.

Bayram Fehmi Bey/Bajo Topulli (1867-1930): From Teaching to Banditry, From Banditry to District Governorate, the Extraordinary Life Story of an Albanian Nationalist

This study provides information about the life story of Bayram Fehmi Bey -referred to as Bajo Topulli by Albanians- ranging from being a teacher to becoming a bandit and from being a bandit to becoming a district governate. Bayram Fehmi, who spent a small part of his 63 years lifetime in Albanian geography, gained important status amongst the Albanian nationalists due to the activities he performed before the declaration of the second Constitutional Monarchy. The committee and the band in service with the committee which he founded with nationalist thoughts while he was serving in the Monastir High School, holds great importance in the Albanian Nationalism. While making armed protests with the band he formed for the Albanian nationalism by quitting his job as a teacher, he also made propagandas to awaken the national feelings amongst Albanians. Soon after returning to being a teacher after the declaration of the second Constitutional Monarchy, Bayram Fehmi was appointed as a District Governate after a while and maintained his duty under the authority of Turkish Grand National Assembly until 1922. Bayram Fehmi returned to Albania in 1925 and served as the mayor of his hometown Argyrokastro and died in 1930.

PDF

___

Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye İkinci Şube (DH.EUM.2.Şb).
Dâhiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Evrakı (DH.KMS).
Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT).
Dâhiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri (DH. SAİD.d).
Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR).
Hariciye Nezareti Paris Sefareti Belgeleri (HR.SFR.4).
İrade Dâhiliye (İ.DH).
İrade Dosya Usulü (İ.DUİT).
İrade Hususi (İ.HUS).
Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT).
Rumeli Müfettişliği Makamât Evrakı (TFR.I.MKM).
Rumeli Müfettişliği Manastır Evrakı (TFR.I.MN).
Rumeli Müfettişliği Sadâret ve Başkitâbet Evrakı (TFR.I.A)
Sadaret Eyâlât-ı Mümtâze Kalemi Bulgaristan Evrakı (A.MTZ(04)).
Yıldız Mütenevvî Maruzat Evrakı (Y.MTV).
Yıldız Perakende Evrakı Askerî Maruzât Evralı (Y.PRK.ASK).
Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS).
Zabtiye Nezareti (ZB).
Kararlar Dairesi Başkanlığı 1920-1928 (30-18-1-1)
BARTL, Peter, Milli Bağımsızlık Hareketleri Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878- 1912), Çev.: Ali Taner, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1998.
BEYATLI, Yahya Kemal, Çocukluğum, Gençliğim, Siyâsî ve Edebî Hâtıralarım, 7. Baskı, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul, 2015.
BİLMEZ, Bülent, “Arnavut Dil Ulusçuluğu ve Alfabe Tartışmalarında İlk Zirve 100. Yılında Manastır Kongresi (14-22 Kasım 1908)”, Toplumsal Tarih, S. 179, Kasım 2008, s. 25.
CLAYER, Nathalie, Arnavut Milliyetçiliğinin Kökenleri Avrupa’da Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu, Çev.: Ali Berktay, 1. Baskı, Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, Haziran 2013.
CLAYER, Nathalie, “Bektaşilik ve Arnavut Ulusçuluğu”, Çev.: Orhan Koloğlu, Toplumsal Tarih, C. 1, S. 2, Şubat 1994, s. 58-61.
ELSIE, Robert, A Biographical Dictionary of Albanian History, I.B. Tauris, New York, 2012.
OLGUN, Said, Arnavut Milliyetçiliğinin Gelişiminde Mektepler, 1. Baskı, Gece Kitaplığı, Ankara, 2015.
SKENDI, Stavro, The Albanian National Awakening 1878-1912, Princeton University Press, Princeton, 1967.
TOKAY, Gül, Makedonya Sorunu Jön Türk İhtilalinin Kökenleri (1903-1908), Afa Yay., İstanbul, Ocak 1996.
http://www.nacionalalbania.al/2014/01/intervista-flet-e-mbesa-e-cercizdhe-bajo-topullit-lumturi-topulli/ (E.T.: 06.10.2017)