Hazar Denizi Ticaret Havzası (IX-XIII. Yüzyıllar)

Hazar Denizi, kendisini çevreleyen ülkelere ait çeşitli ürünlerin bünyesinde dolaşıma girdikleribir iç deniz görünümündedir. Ayrıca kuzeyindeki Kürk Yolu ile güneyindeki İpek Yolu arasındakestirme bir bağlantı güzergâhı da sağlar. Hazar Denizi, eğer Viking İstilası ve Moğol İstilası gibiistisnai durumlar göz ardı edilecek olursa, tüccarlar için diğer tüm denizlere kıyasla oldukça güvenlibir ticaret uzamı sunar. Buradaki korsanlık faaliyetleri de organize değildir ve önemsizdir. Ancakyine de konukları için konforlu bir yolculuk sunmaktan uzaktır ve tehlikeli dev dalgalara sahiptir.Hazar Denizi’nin sunduğu, ekonomik değeri olan meta arasında, çeşitli balıklar, bu balıklardan eldeedilen tutkal benzeri maddeler, köpekbalığı derisi, bu denizin çeşitli adalarından elde edilen neft,kırmızı kökboya, siyah boya, avcı kuşlar bulunmaktadır. Bu denizdeki başlıca limanlar olan Derbend,İtil, Abeskûn, Cîl, Semender ve Bakü, birbirleriyle irtibat halinde ve canlı bir ticarete sahip olanliman-şehirlerdir.

Caspian Sea Trade Basin (9th to 13rd Centuries)

The Caspian Sea is as similar to an inland sea where various products belonging to the surrounding countries are circulated. It also provides a short link route between the Fur Route in the north and the Silk Route in the south. The Caspian Sea, if exceptional circumstances such as the Viking and the Mongolian Occupations are to be ignored, offers a very secure trading space for merchants compared to all other marines. Piracy activities in this area are not organized and are not important. However, it is far from offering a comfortable journey for its guests and has a dangerous gigantic wave. Among the commodities of economic value offered by the Caspian Sea are various fishes, glue-like materials obtained from these fishes, shark's skin and nafts, red roots, black paint, hunter birds obtained from various islands of this sea. Derbend, Itil, Abeskûn, Cîl, Semender and Baku, which are the main ports in this sea, are port-cities that have lively trade with each other.

PDF

___

Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Câbir, Fütûhu’l-Buldân, çev. Mustafa Fayda, Ülkelerin Fetihleri, Siyer Yayınları, İstanbul, 2013.
Bîrûnî, Ebu’r-Reyhan Muhammed b. Ahmed el-Harezmî, Âsâru’l-Bâkiye ani’l-Kuruni’lHâniye, çev. Ahsen Batur, Maziden Kalanlar, Selenge Yayınları, İstanbul, 2011.
Bîrûnî, Ebu’r-Reyhan Muhammed b. Ahmed el-Harezmî, Kitâbu’s-Saydana fi’t-Tıb, çev. Esin Kâhya, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2011.
Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, et-Tebassur bi’t-Ticâre, çev. M. Mahfuz Söylemez, “Câhız’ın et-Tebessur bi’t-Ticâre Adlı Risâlesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 42, s. 305-331, Ankara, 2001.
Cüveynî, Alaaddîn Ata Melik, Tarîh-i Cihan Güşa, çev. Mürsel Öztürk, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
Dadan, Ali, “Tarihte İslam Dünyasını Hedef Alan Viking Saldırıları”, İstem, Yıl: 13, S. 25, s. 111-124, 2015.
Ebu Dülef, Mi’sar b. Mühelhil Hazrecî Yenbuî, Rıhle, haz. Serdar Gündoğdu, Ebu Dülef’in İran Seyahatnamesinin Tercümesi, (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 2013.
Ebu’l-Fidâ, el-Mâlik b. Muayyed İmâdeddîn, Takvîmu’l-Buldân, nşr. M. Reinaud – Baron M. Guckin, Paris, 1840.
Gerdîzî, Ebu Said Abdulhay b. ed-Dahhâk, Zeynü’l-Ahbâr, haz. Öznur Alkan, Zeynü’lAhbâr’ın Tercüme ve Değerlendirmesi, (Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep, 2014.
Gırnatî, Ebu Hamîd Muhammed b. Abdurrahim, el-Mu’rib an Ba’zı ‘Acâibi’l-Mağrib, haz. Seher Arslan, el-Gırnatî’nin el-Mu’rib Adlı Eserinin Çevirisi, (Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep, 2014.
Gırnatî, Ebu Hamîd Muhammed b. Abdurrahim, Tuhfetu’l-Elbâb ve Nuhbetu’l-A’câb, haz. Fatih Sabuncu, Gırnatî Seyahatnamesi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2011.
Gökçe, Mustafa, “9-17. Yüzyıl Kaynaklarına Göre Hazar Denizi Çevresinde Neft (Petrol) Üretimi ve Ticareti”, History Studies (Prof. Dr. Enver Konukçu Armağanı, Özel Sayı), s. 159-172, Samsun, 2012.
Hamdullah Müstevfî el-Kazvînî, Nuzhetu’l-Kulûb, haz. Muharrem Hamza, Hamdullah Müstevfî ve Eseri Nuzhetu’l-Kulûb, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van, 2008.
Heyd, William, Yakındoğu Ticaret Tarihi, çev. Enver Ziya Karal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1975.
el-Himyerî, Ebu Abdullah Muhammed, Ravzü’l-Miʽtâr fî Haberi’l-Aktâr, thk. İ. Abbas, Beirut, 1975.
Hudûdu’l-Ȃlem mine’l-Meşrik ile’l-Mağrib, haz. V. Minorsky, çev. Abdullah Duman - Murat Ağarı, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2008.
İbn Fadlan, Ahmed b. Fadlan, Seyahatnâme, çev. Ramazan Şeşen, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1995.
İbn Havkal, Ebu’l-Kâsım Muhammed el-Bağdadî, Sûretü’l-Arz, çev. Ramazan Şeşen, 10. Asırda İslam Coğrafyası, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2014.
İbn Hurdazbih, Ebu’l-Kâsım Ubeydullah b. Abdullah, Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik, çev. Murat Ağarı, Yollar ve Ülkeler Kitabı, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2008.
İbn Manklî, Tedbirâtu’s-Sultaniyye fî Siyâsetü’s-Sanâ’ati’l-Harbiyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, nr. 2856.
İbn Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed, Tecâribü’l-Ümem ve Te’âkıbü’l-Himem, çev. Kıvameddin Burslan, haz. Mehmet Şeker - Rıza Savaş - Süleyman Genç - Ali Ertuğrul, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2016.
İbn Ruste, Ebu Ali Ahmed b. Ömer, el-‘Alaku’n-Nefîse, ed. Fuat Sezgin, (Islamic Geography VIII içerisinde), Frankfurt, 1992.
İbn Sînâ, Ebu Ali Hüseyn b. Abdillah, el-Kânûn fi’t-Tıbb I-V, çev. Esin Kahya, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2017.
İbnü’l-Esir, Ebu’l-Hasan İzzeddîn Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed el-Cezerî, el-Kâmil fi’t-Târih I-X, çev. Ahmet Ağırakça, Abdulkerim Özaydın ve diğ., red. M. Tulun, Hikmet Neşriyat, İstanbul, 2008.
İbnü’l-Fakih, Ebu Bekr Ahmed b. Muhammed el-Hemedanî, Kitâbü’l-Büldân, thk. Yusuf Hâdi, Beyrut (Ȃlemü’l-Kütüb), 1996.
İdrisî, Ebu Abdullah Muhammed et-Tâlî, Nüzhetü’l-Müştâk fî İhtirâki’l-Ȃfâk, I-II, Kahire, 1994.
İstahrî, Ebu İshak İbrahim b. Muhammed el-Fârisî el-Kerhî, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, çev. Murat Ağarı, Ülkelerin Yolları, Ayışığı Kitaplığı, İstanbul, 2015.
Kudame b. Cafer el-Bağdadî, Kitâbu’l-Harâc ve Sınaatü’l-Kitâbe, thk. Muhammed H. Zebidi, Bağdat (İntişaratu Dâru’r-reşîd), 1981.
Makdîsî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, Ahsenü’t-Tekâsîm fî Maʽrifeti’l-Ekâlîm, çev. Ahsen Batur, İslam Coğrafyası, Selenge Yayınları, İstanbul, 2015.
Marko Polo Seyahatnamesi I-II, haz. Filiz Doküman, Kervan Kitapçılık, İstanbul, t.y.
Mazaherî, Ali, Ortaçağda Müslümanların Yaşayışları, çev. Bahriye Üçok, Varlık Yayınevi, İstanbul, 1972.
Mesudî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin, Murûcu’z-Zeheb ve Me’âdinu’l-Cevher, çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul, 2005.
Mikkelsen, Egil, “Vikingler ve İslamiyet”, Vikinglerin Dünyası, ed. Stefan Bring - Neil Price, çev. Ebru Kılıç, s. 685-693, Alfa Yayınları, İstanbul, 2015.
Miquel, André, İslam Dünyası ve Yabancı Diyarlar, çev. Ali Berktay, Kitap Kitabevi, İstanbul, 2003.
Montgomery, J. E., “Arapça Kaynaklarda Vikingler”, Vikinglerin Dünyası, ed. Stefan Bring - Neil Price, çev. Ebru Kılıç, s. 694-707, Alfa Yayınları, İstanbul, 2015.
Nâsır-ı Husrev, Ebu Muin Nâsır b. Husrev, Sefernâme, çev. Abdülvehap Tarzi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1950.
Özdal, Ahmet N., “Ortaçağ İslam Dünyasında Farklı İşletmecilik Türleri ve Organizasyonel Yapıları – Bir Taslak”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C: I, S: I, s. 73-95, İstanbul (Marmara Üniversitesi Yayınları), Bahar-2014.
Planhol, Xavier de, “Hazar Denizi”, DİA, XVII, s. 109-113, 1998.
Ruysbroeckli Willem, Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk (1253 - 1255), çev. Zülal Kılıç, Kitap Kitabevi, İstanbul, 2010.
Sédillot, René, Değiş Tokuştan Süpermarkete, çev. Esat Mermi Erendor, Dost Kitabevi, Ankara, 2005.
Sevim, Ali, “Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mir’âtü’z-Zamân fî Târihi’l-Ayân Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler, II, Sultan Alparslan Dönemi”, Belgeler, XIX (23), s. 1-51, Ankara, 1998.
et-Tarasûsî, Marzî b. Ali, Tabsıratu Arbâbi’l-Albâb fî Keyfiyyati’n-Necât fi’l-Hurûb ve Neşru’l-A’lâm fi’l-Udâd ve’l-Âlâtu’l-Muinna alâ Likâu’l-Aduvv, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, nr. 2848 mükerrer.
Taşağıl, Ahmet, “Mangışlak”, DİA, XXVII, s. 569-570, 2003.
Ya’kûbî, Ahmed b. Ebû Ya’kûb, Kitâbü’l-Buldân, çev. Murat Ağarı, Ülkeler Kitabı, Ayışığı Kitaplığı, İstanbul, 2002.