I. Dünya Savaşı Yıllarında Psikolojik Harp Vasıtası Olarak “Harb Mecmû’ası”

I. Dünya Savaşı, tüm insanlığı etkisi altına alan çok kapsamlı bir harpler manzumesidir. Öncekidönem harplerin aksine, insanlık için çok yıkıcı sonuçları olan bu savaşta, silah sistemleri yanındabir nevi silah gibi etkili olan iletişim araçları yaygın olarak kullanılmıştır. Bunun, Osmanlı’daki engüzel uygulamalarından biri “Harp Mecmuası” adlı dergidir. I. Dünya Savaşı başında OsmanlıDevleti tarafsızlık politikası gütmüştür. Bu doğrultuda idare, basının orduya dair haber yapmasınasansür uygulamıştır. Osmanlı Devleti’nin savaşa dâhil olması ile birlikte İttihat ve Terakki yönetimi,Almanların psikolojik harpte etkin kullandığı “basını” psikolojik harp vasıtası olarak kullanmıştır.Bu kapsamda Osmanlı Devleti’nin idarecileri, I. Dünya Savaşı yıllarında “Harb Mecmû’ası” adlıdergiyi kamuoyu ile paylaşarak, basının sinerjik etkisinden yararlanma metodunu tatbik etmişlerdir.Harb Mecmû’ası adlı dergi; içerik olarak görselliğe öncelik vermiş, şiir ve makalelerle millîduyguları coşturmuş, cephe hattında görev yapan askerlerin mektupları ve onlara hitaben yazılanlarıyayımlayarak aktif bir metot uygulamıştır. Dergi, savaşın sona ermesinden önce resmî bir açıklamayapılmaksızın yayımlanmayı durdurmuştur.

As The Agency of Psychological Warfare, The Journal of “Harb Mecmû’ası”- War Journal During The Years of World War I

World War I is a very comprehensive sense of wars that infects whole humanity. Contrary to previous period's wars, in this war which had very destructive consequences for humanity, communication tools which are effective like a kind of weapon have been widely used besides weapon systems. One of the most beautiful practices of this in the Ottoman Empire is the magazine "Harp Magazine". At the beginning of World War I, the Ottoman State was based on neutrality. In this direction, the administration had censored the press to make news about the army. With the involvement of the Ottoman State into the war, the Union and Progress Party used the "press" that the Germans used effectively in the psychological war as a means of psychological warfare. In this context, the Ottoman administrators applied the method of utilizing the synergetic effect of the press by sharing the magazine “Harb Mecmû'ası” with the public in the years of the First World War. The magazine “Harb Mecmû'ası” has given priority to visuality as content and has applied an active method by publishing the letters of the soldiers who worked in the front line and the writings addressed to them, with the poetry and the articles fascinated by the national sentiments. The magazine stopped publishing without an official explanation before the end of the war.

PDF

___

Arşiv Belgelerine Göre Kûtü’l-Amâre Zaferi, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, İstanbul, 2016.
Harb Mecmû’ası, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2.Baskı, Ankara, 2015.
Joint Publication 3-53 Doctrine for Joint Psychological Operations, 2003.
Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, İstanbul, 2013.
Tarihte Türk-Bulgar İlişkileri, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2004.
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.43, İstanbul, 2013, s.127-129.
Mehmet Arif Bey, 93 Moskof Harbi ve Başımıza Gelenler, (sadeleştiren Nihad Yazar), Adak Yayınları, 4.Baskı, İstanbul, 1990.
AĞAOĞLU, Ahmet “Türkiye’nin ve İslam Âleminin Kurtuluşu”, Harb Mecmû’ası, Sayı 1, Teşrini Sani 1331, s.7-9.
AFYONCU, Erhan, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu I, Yeditepe, 5.Baskı, İstanbul, 2004.
AFYONCU, Erhan, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu II, Yeditepe, 9.Baskı, İstanbul, 2010.
BAYAT, Mert, Millî Güç ve Devlet, Belge Yayınları, İstanbul, 1986.
BAYKAL, Hülya, Türk Basın Tarihi-1831-1923, Afa Matbacılık, İstanbul, 1990.
BAYTAL, Yaşar “Çanakkale Cephesinde Günlük Hayat”, History Studies, C:8, S.4, Aralık 2016, s.1-18.
BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Yayına Hazırlayan Ahmet Kuyaş), Yapı Kredi Yayınları, 4.Baskı, İstanbul, 2003.
ÇAKMAK, Fevzi, Batı Rumeli’yi Nasıl Kaybettik-Garbî Rumeli’nin Sûreti Ziyaı ve Balkan Harbi’nde Garp Cephesi, (yayına hazırlayan Ahmet Tetik), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2.Baskı, İstanbul, 2012.
ÇALIK, Ramazan, “Colmar Freıherr Von Der Goltz (Paşa) ve Bazı Görüşleri”, http://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Ramazan-%C3%87ALIK-ColmarFreiherr-Von-Der-Goltz-Pa%C5%9Fa-ve-Baz%C4%B1- G%C3%B6r%C3%BC%C5%9Fleri.pdf, (Erişim 10 Aralık 2017, 00:18).
CLAUSEWİTZ, Carl von, Harp Üzerine, (Çeviren H.Fahri Çeliker), Gnkur. Basımevi, Ankara, 1991.
DOĞAR, Nizamettin, Stratejik Yönetim Enstrümanı Olarak Algı ve Arnavutluk’ta Türkiye Algısı, Nobel Bilimsel Eserler, Ankara, 2016.
GENCER, Ali İhsan -Sabahattin Özel, Türk İnkılâp Tarihi, Der Yayınları, İstanbul, 2009.
GÖLEN, Zafer, “Karadağ Devleti’nin Doğuşu: Osmanlı-Karadağ Sınır Tespiti (1858- 60)”, Belleten, C.LXXVIII, S.282, Ağustos 2014, s.659-698.
GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912 – 1922, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.
HALL, Richard C., (Çev. M. Tanju Akad), Balkan Savaşları/1912 -1913 I. Dünya Savaşı’nın Provası, Homer Kitabevi, 1. Basım, İstanbul, 2003.
İNALCIK, Halil, GAMER(Ankara Üniversitesi Güneydoğu Avrupa Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi), I, Ankara, 2012, s.1-10.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi Cilt V, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 8.Baskı, Ankara, 2007.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi Cilt IX, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2.Baskı, Ankara, 1999.
KIŞ, Salih, “Birinci Dünya Savaşı’nda Müşir Von Der Goltz Paşa’nın Ordu Komutanlıkları ve Ölümü”, History Studies, C.9, S.3, Eylül 2017, s.121-139.
KOCABAŞ, Süleyman, 29 Mayıs 1876 Darbesinin İçyüzü-Sultan Abdülaziz Nasıl Devrildi?, Bayrak Yayımcılık ve Limited Şirketi, İstanbul, 2011.
LEWİS, Bernard Modern Türkiye’nin Doğuşu, (İngilizce’den Çeviren Metin Kıratlı), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 5.Baskı, Ankara, 1993.
MAXİM, Mihai, “Voyvoda”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.43, İstanbul, 2013, s.127-129.
ÖZGİŞİ, Tunca, “Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda Birlikte Yaşama Kültürünü Geliştirmek İçin Uyguladığı Politikalara Örnekler”, The Journal of Academic Social Science Studies-JASSS, S.26, 2014, s.345-356.
POLAT, Ü. Gülsüm, “I. Dünya Savaşında İngiliz ve Türk Propaganda Gazetelerinin Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme (el-Hakika ve Musavver Çöl)”, OTAM(Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), S.36, Ankara, 2014, s.141-155.
PRİGGE, Erich R., Liman von Sanders’in Emir Subayı Binbaşı Erich R. Prigge’nin Çanakkale Savaşı Günlüğü, Çev. ve Haz. Bülent Erdemoğlu, İstanbul, 2011.
REFİK, Ahmet “Galiçya’daki Şanlı Osmanlı Askerlerine”, Harb Mecmû’ası, Sayı 13, Teşrin-i Evvel 1332, s.196-199.
SARISAMAN, Sadık, Birinci Dünya Savaşı’nda Türk Cephelerinde Beyannamelerle Psikolojik Harp, Genelkurmay Basımevi, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1999.
SHAW, Stanford J., Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu, C.I (Savaşa Giriş), Çev: Beyza Sümer Aydaş, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2014.
SEDİROĞLU, Serdar Cem, Batı Trakya’da Türkler, Sorunları ve Bu Sorunlarda Çözüm Esasları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 2008.
SEDİROĞLU, Serdar Cem, “Balkan Savaşları Arifesinde Ordunun Siyasetle İştigali ve Politizasyonunun Balkan Savaşlarının Sonucuna Olan Etkisi”, ASOS JournalAkademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:5, S.63, Aralık 2017, s.470-490.
ŞAHABEDDİN, Cenab, “Galiçya’dakilere”, Harb Mecmû’ası, Sayı 13, Teşrin-i Evvel 1332, s.200-202.
TARHAN, Nevzat, Psikolojik Savaş-Gri Propaganda, Timaş Yayınları, 4.Baskı, İstanbul, 2003.
TAŞKIRAN, Cemalettin, Yüzyıllardır Harbiye, Doğan Kitap, İstanbul, 2009.
TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler C.I-İkinci Meşrutiyet Dönemi, Hürriyet Vakfı Yayınları, 2.Baskı, İstanbul, 1988.
TURGUT, Hüseyin, Psikolojik Harb ve Psikolojik Savunma, E.U. Basımevi, Ankara, 1955.
TZU, Sun, Savaş Sanatı, (Çeviren Adil Demir), Kastaş Yayınları, 3.Baskı İstanbul, 2008.
UÇAROL, Rıfat, Siyasi Tarih(1799-1999), Filiz Kitabevi, 5.Baskı, İstanbul, 2000.
YENİ, Mustafa “Geç Osmanlı Askeri Tarih Çalışmalarında Görüntülü Kaynakların Kullanımı”, Osmanlı Askerî Tarihini Araştırmak: Yeni Kaynaklar, Yeni Yaklaşımlar, Cevat Şayin-Gültekin Yıldız (Derleyenler), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2012, s.105-108.
YILDIZ, Gültekin, “Kara Kuvvetleri”, Osmanlı Askerî Tarihi-Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri 1792-1918, Ed. Gültekin Yıldız, Timaş Yayınları, İstanbul, 2017, s.47- 111.