Bulgaristan’da Ziraat Bankası’nın Kuruluşu ve Faaliyetleri

Bulgaristan’da Ziraat Bankası, Osmanlı Ziraat Bankası gibi memleket sandıkları ismi verilendaha sonra da Bulgaristan’da ziraat, Osmanlı Devleti’nde de menafiʹ sandıkları denilen eski evkafmüesseselerinin düzenlenmesiyle oluşturulmuştur. Bahsedilen sandıklar ilk olarak Mithat Paşatarafından Tuna Eyaletindeki zirai vurgunculardan halkı kurtarmak amacıyla kurulmuştur.Sermayeleri 200 liraya ulaşan bölgelerde ahaliden ikisi Müslüman ikisi Hristiyan dört vekil seçilmişve bu vekiller vasıtasıyla sandıklar haftada bir defa açılıp çiftçilere borç verilmiştir. Bulgaristan halkı1877-78 Osmanlı-Rus harbine kadar bu sandıklardan istifade etmiş savaş sırasında ise sandıklaryağma edilmiştir. Savaştan sonra dağılan memleket sandıkları, ziraat sandıkları ismi ile yenidenoluşturulmuştur. Sandıkların idaresi çiftçiler tarafından seçilen bir kasadar ve bir katibe verilmiş1894’te hazırlanan ziraat sandıkları kanununa kadar da bu şekilde devam etmiştir. 1894 kanunuylaTicaret ve Ziraat Nezareti’nde, sandıklar için bir şube kurulmuş, kasadarların yanına bir kontrolörtayin edilmiş ve dokuz azalı bir idare meclisi her sandıkta borçlanma işlemlerini tetkik etmeklegörevlendirilmiştir. 1897’de kanunun bazı bölümleri tekrar elden geçirilerek düzenlenmiştir. Sandıküyelerinin ahali tarafından seçilmesi usulü kaldırılmış, sandıkların başına ‘ziraat sandıkları merkezşubesi’ tarafından bir yöneticinin tayin edilmesi kararlaştırılmıştır. Sandıklar 1904 yılına kadar dabu şekilde gelmiş ve bu tarihte 45 maddelik bir kanun ile “Ziraat Bankası” ismini almıştır.

The Establishment and Activities of Ziraat Bank in Bulgaria

Ziraat Bank in Bulgaria came into existence via re-organization of ancient waqfs, which were called agricultural cases and benefit cases in Bulgaria and the Ottoman Empire respectively. The mentioned cases were established for the first time by Midhat Pasha in order to save public from agricultural speculators in Danubian provinces. In regions whose capital reached 200 liras two Muslim and two Christian deputies were chosen and cases were opened once a week by them and farmers were given loans. People of Bulgaria benefited from those cases until Turco-Russian War of 1877-78 and during the war the cases were sacked. The cases which were destroyed during the war, re-established after the war under the name “Agricultural Cases”. The management of the cases were entrusted to a case holder and a secretary elected by farmers and this continued until 1894 law of agricultural cases. By this law a branch was established for the cases under Ministry of Trade and Agriculture and a controller was appointed besides case holder. An administrative Board of 9 members was given the duty to check loaning processes in each case, as well. In 1897 some parts of the law were revised. The method of the members being chosen by people was abolished and instead a manager appointed by “acgicultural cases headquarter” was entrusted the case. The cases existed in that way until 1904 and at that date they were transformed into Ziraat Bank by a 45 article Law.

PDF

___

A.MTZ. (04) Sadaret Eyalet-i Mümtaze Bulgaristan Evrakı
İ.MTZ. (04) Eyalet-i Mümtaze Bulgaristan İrâdeleri
AKGÜÇ, Öztin, “Türkiye’de Yabancı Bankalar”, Mufad Dergisi, S. 36, Ekim 2007, ss. 6- 17.
AKYILDIZ, Ali, Para Pul Oldu, İstanbul 2003.
AL, Hüseyin, Uluslararası Sermaye ve Osmanlı Maliyesi 1820-1875, İstanbul 2007.
ALKAN, İsmet, “Banka”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul 1947, ss. 239- 247.
APAK, Sudi,- Arzu TAY, “Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyıldaki Finansal Sisteminde Osmanlı Bankası’nın Yeri ve Faaliyetleri”, Mutav, Temmuz 2012, S. 3, ss. 63- 103.
ARAL, Namık Zeki, “Arbitraj”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. II, İstanbul 1947, ss. 18-19
ARAL, Namık Zeki, “1863 Yılı ve Etrafında Devletin Kredi ve Bankacılık Siyaseti” Yüz Yıllık Teşkilatlı Zirai Kredi, İstanbul 1964, ss. 45-57.
ATASAGUN, Yusuf Saim, Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası 1888-1939, İstanbul 1939.
EAGLETON, Catherine, – WİLLİAMS, Jonathan, Paranın Tarihi, (Çev. Fadime Kâhya), İstanbul 2013.
ETEM, Muhlis, Ticaret Banka Borsa, İstanbul 1934.
HULKİENDER, Murat, Bir Galata Bankerinin Portresi George Zarifi 1806-1884, İstanbul 2003.
İPEK, Nurdan, Selanik ve İstanbul’da Yahudi Bankerler, İstanbul 2011.
İsmail Rıfkı, İ’tibar-ı Zirai ve Kooperatif Şirketleri, Dersaadet 1331.
İsmail Rıfkı, “Bulgaristan Ziraat Bankası”, İktisadiyat Mecmuası, C. 1, S. 26, ss. 5.
İsmail Rıfkı, “Bulgaristan Ziraat Bankası”, İktisadiyat Mecmuası, C. 1 S. 35, ss. 3-4.
JAMGOÇYAN, Onnik, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sarraflık, (Çev. Erol Üyepazarcı), İstanbul 2017.
Kadri, “Tarih-i Banka”, Mecmua-i Fünun, No: 13, İstanbul 1280, ss. 10.-17.
Kadri, “Tarih-i Banka”, Mecmua-i Fünun, No: 14, İstanbul 1280, ss. 52-61
KÜRKMAN, Garo, Anadolu Ağırlık ve Ölçüleri, Antalya 2003.
MORAWİTZ, Charles, Türkiye Maliyesi, Ankara 1978.
PAMUK, Şevket, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, İstanbul 2000.
PAMUK, Şevket, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Para 1326-1914”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. II, (Çev. Serdar Alper), İstanbul 2004, ss. 1055-1093.
Rafet Avni, “Bankalar” Meram, C. 1, S. 4, ss. 110-112.
SUVLA, Refii Şükrü, “Tanzimat Devrinde İstikrazlar”, Tanzimat I, İstanbul 1999, ss. 263-288.
SÜMER, Gökhan, “Türk Bankacılık Sektörünün Tarihsel Gelişimi ve AB Bankacılık Sektörü ile Karşılaştırılması”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 2, 2016, ss. 485-508.
TABAKOĞLU, Ahmet, Türk İktisat Tarihi, İstanbul 2000.
Tekin Alp, “Ziraat Bankası”, İktisadiyat Mecmuası, C. 1, S. 9, ss. 1-2 ( 14 Nisan 1332/ 27 Nisan 1916).
Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, 1888-1938, Ankara 1938.
VELAY, A. Du., Türkiye Mali Tarihi, Ankara 1978.
YETİZ, Filiz, “Bankacılığın doğuşu ve Türk Bankacılık Sistemi”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 2, Nisan 2016, ss.107-117.
“Ziraat Bankası”, İktisad Vekâleti Mecmuası, C. 1, S. 3, ss. 65-75.