XVI. Yüzyılda Siirt’in Sosyo Ekonomik Durumu

Bu çalışmada; Siirt’in 16. yüzyıldaki sosyo- ekonomik ve fiziki yapısı Osmanlı Arşivkaynaklarından istifade edilerek ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, 1526 ve 1568 yıllarınaait iki tapu tahrir defterinden faydalanılmıştır. Makalemiz; giriş ve sonuç bölümlerini hariç tutarsaküç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Siirt’in 42 yıllık zaman dilimi içerisinde geçirmiş olduğudemografik değişimler tablo ve grafikler yardımıyla sistematik bir şekilde anlatılmıştır. İkincibölümde ise Siirt’te üretilen ürünler, halkın geçim kaynağı ve devletin temin ettiği vergilerdenbahsedilmiştir. Üçüncü bölümde ise şehrin fiziki yapısını oluşturan unsurlara yer verilmiştir.

Socio Economic Situation of Siirt in the 16th Century

In this study, socio-economic and physical structure of the Siirt Province in the 16th century is presented by using the Ottoman archives. For this purpose, two land registry books were used, which were written in 1526 and 1568. This article is composed of three chapters apart from the introduction and conclusion chapters. In the first chapter, the demographic changes of Siirt underwent in 42 years of time are explained systematically by using tables and graphs. In the second chapter, the products that were produced in Siirt, people's means of living and taxes collected by the Ottoman Empire are discussed. In the third chapter, the physical structure of the Siirt province is revealed.

PDF

___

BOA, TT.d. 998.
BOA, TT.d. 1096
AHMET VEFİK PAŞA, Lehce-i Osmani, C. II, Haz. Recep Toparlı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
AZİMLİ, Mehmet; “İlk Fethinden Osmanlı’ya Siirt’in Siyasi Tarihi”, Uluslararası Siirt Sempozyumu Bildirileri (19-20-21—Eylül 2006),Siirt Kültür Merkezi, Birleşik Matbaa, İzmir, 2007, s. 127-132.
AYDIN, Mehmet; “VI. Mezhepler ve Tarikatlar”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C.XVII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011, s.353- 358.
ÇAĞATAY, Neşet; “Osmanlı İmparatorluğu’nda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. V, Sayı. 5, Ankara, 1947, s. 483-511.
ÇAKAR, Enver; Doğu Akdeniz Sahilinde Bir Osmanlı Sancağı: Trablus (1516- 1579), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara, 2012.
ÇELİK, Mehmet; “Süryânîler”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C.XXXVIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011, s. 175- 178.
DARKOT, Besim; “Siirt”, İ.A, C. 10, Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul, 1979, s.619-621.
Demir, Alpaslan; “Diyarbakır (Amid) Şehir Demografisine Göçleri Etkisi”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 50, Yaz, 2009, s.15-30.
Demir, Alpaslan;“15-16. Yüzyıl Göçlerinin Osmanlı İskân Yapısına Etkisi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.34, Sayı: 58, 2015, s. 563- 581.
DEMLİKOĞLU, Uğur; “Teşkilat ve İşleyiş Bakımından 18. Yüzyılda Erzurum Kalesi”, Fırat üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2013.
EMECEN, Feridun; Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600), Türkiye iş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016, s. 218.
EMECEN, Feridun; “Çeltik”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XXIV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011, s.265-266.
ERDOĞAN, A.Latif; “Osmanlı Devleti’nde Konar Göçerler”, Osmanlılar, C. IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s.147-160.
FAROQHİ, Suraiya; “Kentlerde Toplumsal Yaşam”, Osmanlı İmparatorluğu Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. II, Eren Yayıncılık, İstanbul, 2000.
GENÇ, Mehmet; ” Mukâtaa”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XXXI, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011, s.129-132.
GİRAY, Filiz; Maliye Tarihi, Ekin Basım Yayım Dağıtım, Bursa 2014.
GÖYÜNÇ, Nejat ; “Hane Deyimi Hakkında”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C.XXXII, 1979,İstanbul, s.331- 348.
İLHAN; Mehdi; “XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır şehrinin Nüfusu ve Vakıfları: 1518 ve 1540 Tarihli Tapu Tahrir Defterlerinden Notlar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XVI, Sayı: 27, 1992, Ankara, s. 45-113.
İNALCIK, Halil; Devlet-i ʽAliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Yayınları, Mayıs 2009, İstanbul.
İNALCIK, Halil; “Arazi Tahrirleri Tahrir İşlemi ve Tahrir Defterleri”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. I, Eren Yayıncılık, İstanbul, 2000, s. 175- 185.
İNALCIK, Halil; “Çift-Hane Sistemi”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600), C. I, s.187- 200
İNALCIK, Halil;; Osmanlı’da Yerel Yönetim, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 2014.
İNALCIK, Halil;; Osmanlı’da Vergi Sistemi, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 2014.
KILIÇ, Orhan; XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Van Sancağı (1548- 1648), Van Belediye Başkanlığı Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayın NO: 6, Ankara, 1997.
İNALCIK, Halil;; XVI. yüzyılda Adilcevaz ve Ahlat (1534- 1605), Tamga Yayıncılık, Ankara, 1999.
İNALCIK, Halil;; “Yurtluk- Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”, Osmanlı Tarih Araştırmaları Merkezi, Sayı: 10, Ankara, 1999, s.119-136.
KOÇ, Ümit; XVI. Yüzyılda Anadolu’sunda Sanayi, Bizim Büro Basımevi, Ankara, 2006.
KOÇ, Ümit; ” Pirlepe Kırsalında Nüfus- Vergi Bağlamında Ekonomik Refah Düzeyinin Tespiti ve Gelir Dağılımı Üzerine Bir Deneme”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. XXIV, Sayı: 2, Elazığ, 2014, s. 295-310.
KÜRKMAN, Garo; Anadolu Ağırlık ve Ölçüleri, Ocak 2013, Pera Müzesi Yayınları, Ocak 2013, İstanbul.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S.; XVI. Asırda Çeşme Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, IV/ A-2-2.12 Dizi- Sayı:8, Ankara, 2010, s.69, 70.
ÖZGEN Nurettin - KARADOĞAN Sabri; “Siirt şehrinin Kuruluş ve Gelişimi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 19, Sayı: 2, Elazığ, 2009. s.61-82.
PAKALIN, Mehmet Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.I,II, III, İstanbul, 1983.
SAHİLLİOĞLU, Halil; “Bâd-ı Heva”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.IV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011, s. 416-418.
SEÇKİN, Bekir Sami; Başlangıçtan Günümüze Siirt Tarihi, İstanbul Siirtliler Derneği, İstanbul, 2005.
SERTOĞLU, Midhat; Osmanlı Tarih Lügatı, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1986.
SÜMER, Faruk; Safevi Devletimim Kuruluşu ve Gelişmesindeki Anadolu Türklerinin Rolü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, 1999.
TAŞKIN, Ünal; “Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2005, s. 15-17.
TEKİN, Zeki ; “İstanbul Debbağhâneleri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C.XXI, Sayı:8, 1997, Ankara, s. 349- 364.
TUNCEL, Metin; “Siirt”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 37, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011, s.173- 175.
TURAN, Ahmet Nezihi; XVI. Yüzyılda Ruha Sancağı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,2012.
GÖYÜNÇ, Nejat; XVI. yüzyılda Mardin Sancağı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlar Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1969.
TURAN, Osman; Osman Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul, 1969.
ULUÇAM, Abdüsselam; “Siirt Ulucamii”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 42, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011, s.175- 177.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı; Osmanlı Tarihi, C.II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988.
ÜNAL, Mehmet Ali; XVI. Yüzyılda Çemişgezek Sancağı, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, 1999.
ÜNAL, Mehmet Ali; Osmanlı Sosyal Ekonomik Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta, 2014.
ÜNAL, Mehmet Ali; Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta, 2002.
ÜNAL, Mehmet Ali; “XV-XVI. yüzyıllarda Sinop Kazasında Üretim”, Birinci İktisat Tarihi Kongresi Tebliğler- 2, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 2010, İstanbul, s. 567- 582.
YILMAZÇELİK, İbrahim; “Diyarbakır Eyaletinin Yeniden Teşkilatlandırılması (1848- 1864)”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 221- 236.