Avârız Kayıtlarına Göre XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Karinabad Kazâsı

Osmanlı demografi çalışmalarında XV. ve XVI. yüzyıla ait önemli kaynaklar arasında sayılantahrir defterlerinin yerini, XVII. ve XVIII. yüzyıllarda avârız defterleri almıştır. Tahrir defterleri gibimufassal ve icmal olarak tutulan bu defterler ilgili yerin demografik yapısı ile ilgili çok önemlibilgiler ihtiva etmektedir. Karinabad şehri, 1368 yılında I. Murad tarafından Doğu Bulgaristan’ayapılan akınlar sonucunda fethedilmiştir. Bulgaristan’ın doğusunda bulunan şehir, arşiv belgelerindeKarinabad ya da Karinovası şeklinde geçen eski bir kazâ merkezi idi. Günümüzde Karnobat olarakanılan şehirde Osmanlı idaresinin kurulduğu yıllardan itibaren çoğunlukla Müslüman Türkler ikametetmekteydi. Tespit edilen yer isimleri Türkçe idi ve bu isimlerin bazıları Anadolu’daki yer isimleriylebenzerlik göstermekteydi.Bu çalışmada Silistre Livası’na bağlı olan Karinabad şehrinin mahalle ve köyleri, mufassal ve icmalavârız defterleri esas alınarak incelenecektir. Bu sayede yerleşim yerlerinin tahrirler arası değişimitespit edileceği gibi bu yerleşim yerlerindeki nüfus yapısı detaylı bir şekilde irdelenecektir. Ayrıcaşehre bağlı mahalle ve köylerde yaşayan Müslüman ve gayrimüslim nüfus oranı ortaya konulacaktır.Şehirde yaşayan vergi mükellefi nüfus ile askerî ve dinî görevliler ile bazı hizmetler karşılığı vergidenmuaf olan köyler hakkında bilgi verilecektir. Bunun haricinde çalışmanın ana kaynağı olan farklıtarihlerde kaydedilmiş avârız defterleri karşılaştırılarak şehrin nüfusundaki değişim ele alınacaktır.Bütün bunlardan yola çıkılarak Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyıl sonu ve XVIII. yüzyıl başındakitaşra yönetimi ve vergilendirme anlayışı Karinabad kazâsı özelinde izah edilecektir.

Karinabad Town According to Avariz Record in the XVIIth and XVIIIth Centuries

In the studies on Ottoman demographical structure, avârız (an extraordinary tax) records took the place of cadastral record books, which are regarded as one of the important resources in 15th and 16th centuries, in 17th and 18th centuries. These records, which are taken as comprehensively and concisely as possible like cadastral record books, include valuable information on demographical structure of relevant places. The Karinabad town was captured as a result of invasions by I. Murad to the East Bulgaria in 1368. Located in the east of Bulgaria, it was an old city center termed as Karinabad or Karinovası in the archives. Today called as Karnobat, the city was mostly populated by Muslim Turks since the establishment of Ottoman management. The names of places were in Turkish and some of these were in close similarity with their counterparts in Anatolia. The study will analyze the comprehensive and concise avârız record books for the neighborhoods and villages of Karinabad town connected to Silistre Brigade. By this way, it will be possible to identify the differences between the cadastral records of residences as well as making a detailed analysis on the population structure in certain residential areas. In addition, it will be possible to clarify the rate of muslim people as compared to non-muslim population in living in the neighborhoods and villages connected to the city. Information will be provided in regards to taxpaying military and religious authorities in the city as well as villages which are exempt from tax paying in return for certain services. On the other hand, a comparison will be made among the avârız record books, the main resource of the study, registered at different times thus unearthing the changes in civic population. Given all this information, the study will reveal the rural management and taxation approach of Ottoman Empire during the 17th and 18th centuries on the sample of Karinabad town.

PDF

___

1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)-İstanbul
Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.d.): 18557
Kamil Kepeci Defterleri (KK.d.): 2880
2. St. Cyril and Methodius National Library of Sofia (NBKM), Oriental Department Narodna Biblioteka Kiril i Metodij (NBKM), Oryantal Arşiv Koleksiyonu (OAK): 214/5
370 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-ili Defteri (937/1530) II , Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları, Ankara 2002.
ACAROĞLU, M. Türker, Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Klavuzu, TTK. Yayınları, Ankara 2006.
AYDIN, Mahir, Şarkî Rumeli Vilâyeti, TTK. Yayınları, Ankara 1992.
BARKAN, Ömer Lütfi, “Avârız”, Milli Eğitim Bakanlı İslâm Ansiklopedisi (MEB. İA), C.2, İstanbul 1979, ss.13-19.
CEBECİ, Ahmet, “Silistre Sancağı Vakıfları ve H.1006 (1597-1598) Tarihli Silistre Livası Vakıf Defteri (No: 561)”, Vakıflar Dergisi, XX, Ankara 1988, ss.453-466.
ENVERÎ, Fatih Devri Kaynaklarından Düstûrnâme-i Enverî (Osmanlı Tarihi Kısmı 1299-1466), Haz. Necdet Öztürk, Kitabevi Yayınevi, İstanbul 2003.
ERTAŞ, Mehmet Yaşar, “Avârız Defterlerine Göre XVII. Yüzyılda Şeyhlü (Işıklı) Kazası”, Eumeneia, Şeyhlü, Işıklı, (Ed. Bilal Söğüt), Ege Yayınları, İstanbul 2011, ss.253-298.
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, İbrahim Sezgin, Yapı Kredi Yayınları, 5. Kitap, İstanbul 2001.
GÖKBİLGİN, M. Tayyib, Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İşaret Yayınları, İstanbul 2007.
İNALCIK, Halil, “Murad I”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C.31, İstanbul 2006, ss.156-164.
KİEL, Machiel, “Karinâbâd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C.24, İstanbul 2001, ss.490-492.
KİEL, Machiel, “Silistre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C.37, İstanbul 2009, ss.202-205.
KİEL, Machiel,, “The Vakıfnâme of Rakkas Sinan Beg in Karnobat (Karîn-âbâd) and the Ottoman Colonization of Bulgarian Thrace (14th-15th century)”, Osmanlı Araştırmaları, I, İstanbul 1980, ss.15-32.
Mevlâna Mehmed Neşrî, Cihânnümâ, [Osmanlı Tarihi (1288-1485)], Haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat Yayınevi, İstanbul 2013.
ÖZ, Tahsin, İstanbul Camileri, I-II, TTK. Yayınları, Ankara 2015.
ÖZEL, Oktay, “Avarız ve Cizye Defterleri”, Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, (Ed. Halil İnalcık, Şevket Pamuk), Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara 2000, ss.33-50.
SAHİLLİOĞLU, Halil, “Avârız”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C.4, İstanbul 1991, ss.108-109.
TODOROV, Nikolaj-Asparuh Velkov, Situation démographique de la Péninsule Balkanique (fin du XVe s.-début du XVIe s.), Bulgarian Academy of Sciences, Institut d’Etudes Balkaniques, Sofia 1988.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, I, TTK. Yayınları, Ankara 2008.
ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta 2010.
www.google.com.tr/maps/place/8400+Karnobat