30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramı Kutlamaları: Amaç, Süreç ve Kazanımlar

Genç cumhuriyetin yönetici kadroları, uzun ve yoğun savaşların içerisinde yetişmişlerdir.Özellikle, I. Dünya ile Kurtuluş Savaşı sürecinde uçak ve hava kuvvetinin, savaşların sonuçlarınaetkileri ile ülkelerin geleceklerinin şekillenmesindeki önemini, çok iyi kavramışlardır. Bu zihni oluşumneticesinde Türk Havacılığını ve uçak sanayisini geliştirmeyi, yönetim hedeflerinin en başınakoymuşlardır. Ülkenin kısıtlı imkânlarının, vatandaşın elinde bulunan kaynaklar sayesindeaşılabileceği fikri ile Tayyare Cemiyetini kurma yoluna gitmişler ve hayata geçirmişlerdir. TürkTayyare Cemiyeti, halkın bilinçlendirilmesi ve havacılık sanayine katkıda bulunması için her türlüyönteme başvurmuştur. Başlangıçta uçakları satın alma, akabinde kendi uçağını yapma düsturu ile ilkyıllarda oldukça önemli mesafeler kat etmiştir. Cemiyet, nizamnamesi ile 30 Ağustos gününü, Zafer veTayyare Bayramı olarak ilan edip, yönetim ve halkın nazarında kabul görmesini sağlamıştır.Düzenlenen etkinlikler ile beklenenin üzerinde halkın ilgisi çekilmiş, büyük miktarlarda kaynak vedestek temini sağlanmıştır. Bu destekler ile Türk Hava Kuvveti’ne birçok uçak kazandırılmıştır.Havacılığın gelişiminde büyük ilerleme sağlanmıştır. Ancak 1940’lı yıllardan itibaren bu uğurdakiyoğun çabalar, süreklilik ve hassasiyetini kaybetmiştir. Sonuç olarak istenen neticeye ulaşılamamış veTürk Havacılık Sanayisi, gelişmiş devletler seviyesine çıkartılamamıştır.Bu çalışmada, Türk Tayyare Cemiyeti’nin kuruluşundan itibaren halkı bilinçlendirmek ve desteksağlamak amacıyla yayın hayatına koyduğu Tayyare Mecmuasından faydalanılmıştır. Ülkecoğrafyasının çok farklı noktalarında bulunan yerleşim birimlerinde konu ve haber yapılmış, 30Ağustos Zafer Ve Tayyare Bayramı etkinlikleri incelenmiştir. Elde edilen kazanımlar ile kullanılanyöntemlerin, etkileri ve sonuçları, tespit edilmeye çalışılmıştır.

30 August Victory and Plane Day Celebrations: Objectives, Processes and Gains

The administrative staff of the young republic grew up in long and intensive wars. Especially, plane and Air Force, which is the most effective on war results and future of countries has a big role during World War I and the Turkısh Indepence War. It has a big aim to improve industry of plane and Turkish aeronautics at the end of this mental formation. It made decision to establish the Society of Airplane with a idea which has limited opportunities of country and citizens who have sources. The Society of Turkish Airplane implements every possibility to raise the awarness of public and to develop the industry of plane. At the first years, it proceeded successfully with buying the planes in the sequel making it’s own planes initially. When the society changed the 30 August day to the Victory and the Airplane Festal, it declared with the charter to the public. Additionally, this event was accepted by the registration and public. This activities attracted intense interest and it provided plenty sources and support template. The Turkish Airforce handled a lot of planes with these supportive activities. Indeed, great progress has been made in the development of aviation, but some intense efforts, lost the contiunity and precision since about 1940. Consequently,the desired level could not be reached and the Industry of Turkish Air, has not been promoted to advanced states. This paper, since established the Society of Turkish Airplane has been benefited from Airplane Journal to provide to be aware of the public and for encouragement. 30 August Victory Day and the Airplane Festals which has different locations in the country and subject to the news examined. The results obtained and conventions used in this event has influences and consequences. Also they are determinated.

___

  • Cumhurbaşkanlığı Arşivi: Kutu No: 1/89 (23-1), Fihrist No: 61/4
  • Düstur, Cilt: 16, Üçüncü Tertip
  • Türk Tayyare Cemiyeti Beşinci Kongre Zabıtları 27-28 Teşrinisani 1932, Ankara: Hâkimiyeti Milliye Matbaası, 1932
  • Türk Tayyare Cemiyeti: Esas Nizamname ve Madalya Nizamnamesi, Ankara: Hâkimiyeti Milliye Matbaası, 1932
  • Türk Tayyare Cemiyeti, Nizamname-i Esasisi, Ankara Matbaası, 1925.
  • TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 2, Cilt: 24.
  • Akşam, 30 Ağustos 1936.
  • Anadolu, 30 Ağustos 1934.
  • Ayın Tarihi, Sayı: 18, 1-31 Mayıs 1935
  • Babalık, 28 Ağustos 1936
  • Babalık, 21 Ağustos 1936
  • Bingöl, 1937
  • Cumhuriyet, 31 Ağustos 1929
  • Gaziantep, 31 Ağustos 1931, s. 2; Hâkimiyeti Milliye, 1 Eylül 1931.
  • Kurun, 17 Nisan 1936.
  • Sabah, 26 Ağustos 1938, s. 1; Sabah, 27 Ağustos 1938.
  • Ulus, 31 Ağustos 1935.
  • Ulus, 30 Ağustos 1937.
  • Tayyare Cemiyeti Mecmuası, 10 Aralık 1925, Ankara, No:16-18.
  • Türk Hava Mecmuası, Sayı 8, 15 Eylül 1926.
  • Türk Hava Mecmuası, Sayı 9, 1 Ekim 1926.
  • Türk Hava Mecmuası, Sayı: 33, 1927.
  • Evsile, Mehmet, Atatürk Devri Harp Sanayi (1920-1938), Hasan Celal Güzel vd. (Ed.), Türkler, Cilt: 17 Ankara: Yeni Türkiye.
  • Gökmen, Şakir Hazım, “Ulusal Hava Seferberliği”, Ulus, 1 Eylül 1935.
  • Göymen-Aslaner Güner, Doğu Anadolu’da Bulunan Ergani Maden Bakır Yatağının ve Bilhassa Yantaşlarının Maden Mikroskopik İncelenmesi, Maden Teknik Arama Enstitüsü, Ankara.
  • H.K.K., Tarihçe Şube Müdürlüğü, Gönüllerden Göklere, Ankara, 2005.
  • Hürkuş, Vecihi, Bir Tayyarecinin Anıları: Yaşantı, İstanbul, YKY, 2000.
  • Hürkuş, Vecihi, Havada, İstanbul, 2008.
  • Kaymaklı, Hulusi, Havacılık Tarihinde Türkler II, Kültür Ofset Ldt. Şti, Ankara, 1997.
  • Kocabaşoğlu, Uygur, Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna, 1980.
  • Millet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi, Birinci Cilt, 1986.
  • www.ezgikonucu.com