1846 Tarihli Kur’a-yı Şer’iyye Usulü’nün Maraş ve Çevresinde Tatbiki

Tanzimat Fermanının ilanıyla birlikte Osmanlı Devleti'nin idarî, siyasi, hukuki ve sosyo-ekonomikyapısında radikal bir değişim başlamış, daha önce uygulamada olan çeşitli kanunlar ve uygulamalar birtarafa bırakılarak, yeni ve modern bir yapılanmaya gidilmiştir. Fermanda; can, mal ve namus güvenliği,eşitlik, adalet, özel mülkiyet gibi konuların yanında askerlik maddesine de yer verilmiştir. Nitekim 1843'teordu yeniden düzenlenirken askerlik yaşına gelen kişiler arasından kur’a ile asker alınacağı belirtilmiştir.Bu tarihte yapılan düzenlemeler ile askerlik süreye bağlanmış ve İmparatorluğun yıkılışına kadar sürecektemel askeri yapı oluşturulmaya başlanmıştır.Askere almada yeni bir uygulama olan kur’a usulüne 1846 yılında geçilmiştir. Kur’a usulü, orduya askeralımını sağlamada kişisel etkileri bertaraf ederek, daha adil bir karar mekanizmasını uygulamak amacıylaoluşturulmuştu. Böylece haksızlık ve düzensizliğin önü alınmak istenmiştir. Kur’a usulününuygulanmasında büyük bir hassasiyet gösterilmesine rağmen devletin farklı yerlerinde bir takım toplumsaltepkilerle karşılaşıldığı görülmektedir. Kur’a uygulaması sırasında bir takım kişilerin öncülük ettiği tahrikve kışkırtmalar neticesinde, bazı yerlerde uygulamaya karşı gelinmiş hatta zaman zaman silahlı çatışmalarda meydana gelmiştir. Maraş’taki kur’a uygulamalarında da bu tür olayların yaşandığı görülmektedir.Makalede esas olarak kur’a usulünün Maraş ve çevresindeki uygulaması konu edinilmiştir. Arşivbelgelerinden istifade edilmek suretiyle bu uygulamanın Maraş’taki yansımaları ortaya konulmuştur.

Implementing of Kur'a-yı Şer'iyye Method of Dated 1846 in Maraş and Its Surroundings

Together with the declaration of Edict of Tanzimat, there had been radical changes in the administrative, political, legal and socio-economic structure of the Ottoman State. Various laws and practices that were already in practice were left aside and new structure was sought. Edict of Tanzimat included principles such as life, property and honor security, equality, justice, private property, military service. As a matter of fact, it was stated that the army was reorganized in 1843 and the soldiers would be selected from the people who came to military service with Kur'a method. With the arrangements made on this date, the duration of the military service was abbreviated and the basic military structure started to be formed until the demise of the Ottoman State. In 1846, Kur'a method was adopted as a new practice in military recruitment. The Kur’a method was created in order to implement a fairer decision-making mechanism by eliminating personal effects in the army's recruitment. Thus, it was desired to take into consideration the injustice and irregularity. Although there was great sensitivity to the practice of the Kur'a method, it appeared that some parts of the state was faced with social reactions. As a result of the provocations of some people during the method of Kur’a, some regions opposed to the practice, sometimes even armed conflicts had come to fruition. The subject of the article is mainly the application of Kur'a method in Maraş and its surroundings. The reflection of this application in Maras is examined by using archive documents.

PDF

___

İrade Dâhiliye
İrade Meclis-i Vala
Müzehhep Fermanlar
Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Deva'ir Evrakı
Sadâret Mektubî Kalemi Umum Vilayet Evrakı
Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı
Takvim-i Vekayi, Def’a 258, 15 Eylül 1843 (24.Ş.1259)
AKSIN, Ahmet, “Kur’a-i Şer’iyye Usulü’nün Harput Eyaleti ve Çevresinde Uygulanması”, XIII. Türk Tarih Kongresi, C. III, Ankara 1999, s. 1787-1795.
AŞIK PAŞAZADE, Osmanoğulları'nın Tarihi, Çev: Kemal Yavuz- M. A. Yekta Saraç, K Kitaplığı Yayınları, İstanbul 2003.
AYAYDIN, Rıdvan, Osmanlı Devleti’nde Askeri Yükümlülükler ve Muafiyetler (1826- 1914), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2011.
AYIN, Faruk, Tanzimat Fermanı’nın İlanından Sonra Osmanlı İmparatorluğu’nda Uygulanan Askeralma Usulleri (1839-1914), Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara 1989.
BARKAN, Ömer Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Teşekkülü Meselesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.1, S. 2, Ankara 1943, s. 247-254.
BARKAN, Ömer Lütfi, Kolonizatör Türk Dervişleri, Hamle Yayınları, İstanbul 1939.
BELDICEANU, Nicoara, Osmanlı Devleti’nde Tîmar, Teorî Yayınları, Ankara 1985.
BEŞİKÇİ, Mehmet, “Askeri Modernleşme, Askeri Disiplin ve Din: Düzenli Kitle Orduları Çağında Osmanlı Ordusu’nda Tabur İmamları”, Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries), Cilt.11, S. 1, Sakarya 2016, s. 1-33.
BEYDİLLİ, Kemal, “Yeniçeri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 43, İstanbul, 2013, s. 450-462.
BEYDİLLİ, Kemal, “Kabakçı İsyanı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.24, İstanbul 2001, s. 8-9.
ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013.
ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Sürecinde Türkiye Askerlik, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2008.
ÇADIRCI, Musa, “Anadolu'da Redif Askeri Teşkilatının Kuruluşu”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.8 S.14, Ankara 1963, s. 63-75.
ERYILMAZ, Bilal, Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, İşaret Yayınları, İstanbul 2010. FEHD, Tevfık, “Kur’a”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.26, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2002, s. 381-382
HALAÇOĞLU, Yusuf, XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
İNALCIK, Halil, “Osmanlı Toplum Yapısının Evrimi”, Türkiye Günlüğü, Çev: Mehmet Özden-Fahri Unan, S. 11, Ankara 1990, s. 30-41.
İNALCIK, Halil, “Tanzimat Nedir?”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, S. 1, Ankara 1941, s. 237-263.
İNALCIK, Halil, “Timar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 41, İstanbul 2012, s.168-173.
İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Çev: Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. V, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1983.
KÖPRÜLÜ, Fuad, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Sultan II. Mahmud Devri Yedek Ordusu: Redîf-i Asàkir-i Mansûre”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S.12, İstanbul 1981.
MUSTAFA NURİ PAŞA, Netayic’ül Vukuat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992.
ÖZCAN, Abdülkadir, “Osmanlı Askerî Teşkilatı”, Osmanlı 6 (Teşkilat), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 551-557.
ÖZCAN, Abdülkadir, “Osmanlılar (Askeri Teşkilat)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.33, İstanbul 2007, s. 509-512.
SAKAOĞLU, Necdet, “Kur’a”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tarih Sözlüğü, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s.72.
ŞİMŞEK, Veysel “Osmanlı İmparatorluğu'nda Düzenli Ordu için Asker Toplanması: 1826-1853” Toplumsal Tarih, S.198, İstanbul 2010, s. 36-42.
TUNALI, Ayten Can, Tanzimat Döneminde Osmanlı Kara Ordusunda Yapılanma (1839 - 1876), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Anlara 1998.
ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi Yayınları, Isparta 2010.
WEIL, G., “Kur’a”, İslam Ansiklopedisi, C.6, MEB Yayınları, İstanbul 1977, s. 992-994.
YURDAKUL, İlhami, “Osmanlı Ordularının Asker İhtiyacının Karşılanmasında Yeni Bir Yöntem: Kur’a Sistemi (1839-1914)”, Eskiçağ’dan Modern Çağ’a Ordular (Oluşum, Teşkilat ve İşlev), Ed; Feridun M. Emecen, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2008, s. 433-442.