Şerife TUTAR GÜVEN, Ayla KAYA, Ayşegül İŞLER DALGIÇ

Sağlığı Geliştirme Modeline Göre Verilen Eğitimin Türkiye’deki Hemşirelik Araştırmalarında Kullanımı

Bu tanımlayıcı çalışmada, Sağlığı Geliştirme Modeline göre verilen eğitiminTürkiye'de yürütülmüş hemşirelik araştırmalarında kullanım durumununincelenmesi amaçlanmıştır. Veriler, google akademik, TürkMedline, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi ve PubMed veritabanı taranarak elde edilmiştir. Yayına dönüştürülmüş tez çalışmalarılisansüstü tez çalışmaları içerisinde ele alınmıştır. Araştırmaya dâhiledilme kriterlerine uyan, Türkiye'de uygulaması yapılmış 2010-2016yılları arasında Sağlığı Geliştirme Modeli temel alınarak eğitim verilen16 doktora tezi ve bir yüksek lisans tez çalışması belirlenmiştir.Sonuç olarak, ülkemizde Sağlığı Geliştirme Modeline göre verilen eğitiminçoğunlukla doktora tezlerinde kullanıldığı görülmüştür. Bireyinsağlık davranışlarının geliştirilmesi hemşirelerin özgün görevidir. SağlığıGeliştirme Modeli, bireyin özgeçmişini, kendisine yönelik algısınıdeğerlendirir ve bireye bütüncül bir yaklaşım sunmada yol göstericidir.Bireyin sağlığına verdiği önemi bilmek, hemşirelik girişimlerininplanlanması ve uygulanması açısından önemlidir. Dolayısıyla, SağlığıGeliştirme Modeli, hemşirelerin bireyi bütüncül ele alması ve eğitimrollerini yerine getirmesinde rehber olma niteliği taşıyan bir modeldir.Bu nedenle ülkemizde eğitim temelli hemşirelik araştırmalarında SağlığıGeliştirme Modeli kullanımının artırılması önerilmektedir.

The Use of Education in Turkey Based on the Health Promotion Model in Nursing Research Studies

This descriptive study aims to determine the use of education in Turkey that were based on the health promotion model in nursing research studies. The data were collected from the databases of Google Academic, Turkish Medline, the National Thesis Center of the Council of Higher Education, and PubMed. Studies with articles were mentioned as thesis studies. Sixteen doctoral thesis studies and one master’s thesis study were conducted based on the health promotion model between 2010 and 2016 in Turkey and met the criteria for inclusion in this study. As a result, education that was given in Turkey based on health promotion model was mostly used in doctoral theses. The development of an individual's health behavior is the unique task of the nurse. The health promotion model evaluates the individual's self-perception and guides the individual in providing holistic care. Understanding the importance of nursing planning and practice is crutial for the health of the individual. Therefore, the health promotion model guides nurses to take an educational role in the holistic approach for the individual. For this reason, it is recommended that education based on the health promotion model be more frequently used in nursing studies.

PDF

___

1 . Brennan PF, Bakken S. Nursing needs big data and big data needs nursing. Journal of Nursing Scholarship. 2015;47(5):477-84. doi: 10.1111/jnu.12159.
2 . Weaver K, Olson JK. Understanding paradigms used for nursing research. J Adv Nurs. 2006;53(4):459-69. doi: 10.1111/j.1365-2648.2006.03740.x.
3 . Edward Kl. A model for increasing appreciation, accessibility and application of research in nursing. J Prof Nurs. 2015;31(2):119-23. doi:10.1016/j.profnurs.2014.08.003.
4 . Şengün İnan F, Üstün B, Bademli K. Türkiye’de kuram/modele dayalı hemşirelik araştırmalarının incelemesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013;16(2):132-9. Available from: http://edergi. atauni.edu.tr/ataunihem/article/view/1025007547/1025007668
5 . Bond AE, Eshah NF, Bani-Kahaled M, Hamad, AO, Habashneh S, Kataua H. et al. Who uses nursing theory? A univariate descriptive analysis of five years’ research articles. Scandinavian Journal of Caring Sciences. 2011;25(2):404-9. doi: 10.1111/j.14716712.2010.00835.x.
6 . Lukose A. Developing a practice model for Watson’s theory of caring. Nursing Science Quarterly. 2011;24(1):27-30. doi: 10.1177/0894318410389073.
7 . Arslan Özkan İ, Okumuş H. Bakım ve iyileşmenin kesiştiği bir model: Watson’ın insan bakım modeli. Hemşirelikte Araştırma ve Geliştirme Dergisi. 2012;14(2):61-72. Available from: http://hemarge.org.tr/ ckfinder/userfiles/files/2012/2012-2/2012-vol14-sayi2-280.pdf
8 . Ekim A, Manav G, Ocakço AF. Ülkemizde teori temelli hemşirelik araştırmaları: Bir gözden geçirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2012;5(4):157-61. Available from: http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/4627/ekim. pdf
9 . Başgöl Ş. Pelvik taban disfonksiyonunu önlemede sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını geliştirme: Pender’in Sağlığı Geliştirme Modeli. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi. 2016;3(1):57-65. Available from: http:// dergipark.gov.tr/download/article-file/231966
10 . Wang HH. A comparison of two models of health-promoting lifestyle in rural elderly Taiwanese. Public Health Nurs. 2001;18(3):204-11. doi: 10.1046/j.1525-1446.2001.00204.x.
11 . Kerr MJ, Lusk SL, Ronis DL. Explaining Mexican American workers’ hearing protection use with the health promotion model. Nurs Res. 2002;51(2):100-9. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/11984380
12 . Dehdari T, Yekehfallah F, Rahimzadeh M, Aryaeian N, Rahimi T. Dairy foods intake among female Iranian students: A nutrition education intervention using a health promotion model. Global Journal of Health Science. 2016;8(10):192-202. doi: 10.5539/gjhs.v8n10p192.
13 . Srof BJ, Velsor-Friedrich B. Health promotion in adolescents:a review of Pender’s health promotion model. Nursing Science Quarterly. 2006;19(4):366-73. doi: 10.1177/0894318406292831.
14 . Bahar Z, Açıl D. Sağlığı Geliştirme Modeli: Kavramsal yapı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2014;7(1):59- 67. Available from: http://www.deuhyoedergi.org/index.php/ DEUHYOED/article/view/46/282
15 . Aydoğdu NG, Bahar Z. Yoksul kadınlarda Sağlık İnanç Modeli ve Sağlığı Geliştirme Modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2011;4(1):34-40. Available from: http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/ handle/12345/4580/34-40_aydogdu.pdf
16 . Pender NJ, Murdaugh CL, Parsons MA. Health Promotion in Nursing Practise. 4th ed. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall; 2002.
17 . Ersin F, Bahar Z. Sağlığı Geliştirme Modelleri’nin meme kanseri erken tanı davranışlarına etkisi: bir literatür derlemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2012;5(1):28- 38. Available from: http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/ handle/12345/4609/ersin_28-38.pdf
18 . Galloway RD. Health promotion: Causes, beliefs and measurements. Cilinical Medicine & Research. 2003;1(3):249-58. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1069052/pdf/ ClinMedRes0103-0249.pdf
19 . Wu TY, Pender N. A panel study of physical activity in Taiwanese youth testing the revised health-promotion model. Fam Community Health. 2005;28(2):113-24. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/15778625
20 . Kefeli Çol B. Mastektomi olan kadınlara ve eşlerine Sağlığı Geliştirme Modeli’ne göre evde verilen eğitimin aile işlevselliği ve yaşam kalitesine etkisi [doctoral dissertation]. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
21 . Cangöl E. Emzirmeyi desteklemede gebelik boyunca sürdürülen motivasyon görüşmelerin etkisi [doctoral dissertation]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
22 . Keşer E. Pender'in Sağlığı Geliştirme Modeli’nin obez bireylerde bazı parametrelere etkisi [masters thesis]. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
23 . Kılınç NÖ. Sağlığı Geliştirme Modeli’ne göre verilen eğitimin kadınların üreme sağlığı tutumlarına ve öz-yeterliliklerine etkisi [doctoral dissertation]. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
24 . Adıbelli D. Kadınlara Sağlığı Geliştirme Modeli’ne göre verilen eğitimin kardiyovasküler hastalık risk faktörlerini azaltmaya etkisi [doctoral dissertation]. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2014.
25 . Yılmaz A. Obez lise öğrencilerine Sağlığı Geliştirme Modeli’ne göre verilen eğitimin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesine etkisi [doctoral dissertation]. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2014.
26 . Öztürk Ö. Bir cezaevinde kalan ergenlerde sağlık davranışlarının saptanması ve Sağlığı Geliştirme Modeli’ne temellendirilmiş eğitimin davranış değişikliğine etkisi [doctoral dissertation]. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
27 . Tuzcu A. Sağlığı Geliştirme Modelleri’ne dayalı hemşirelik girişimlerinin göçmen kadınlarda meme kanseri erken tanı davranışlarına etkisi [doctoral dissertation]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
28 . Topan A. İlköğretim ikinci basamak öğrencilerinin uyku düzeninin iyileştirilmesinde modele temellendirilmiş hemşirelik eğitiminin etkisi [doctoral dissertation]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
29 . Aşçı Ö. Gebe kadınlarda sağlıklı yaşam biçimi davranışların geliştirilmesi [doctoral dissertation]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
30 . Kıssal A. Sağlığı Geliştirme Modelleri ile yapılan hemşirelik girişimlerinin yaşlı kadınlarda meme ve serviks kanserine yönelik erken tanı davranışlarına etkisi [doctoral dissertation]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2012.
31 . Sevinç S. Pender'in Sağlığı Geliştirme Modeli’nin miyokard infarktüsü geçirmiş bireylerde uygulanması [doctoral dissertation]. İzmir: Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2012.
32 . Ersin F. Sağlığı Geliştirme Modelleri ile yapılan hemşirelik girişimlerinin kadınların meme ve serviks kanserine yönelik erken tanı davranışlarına etkisi [doctoral dissertation]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2012.
33 . Çövener Ç. Tip 1 diyabet yönetiminde Sağlığı Geliştirme Modeli ve tam öğrenme kuramına dayalı eğitimin etkisi [doctoral dissertation]. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2012.
34 . Gördes Aydoğdu N. Sağlığı Geliştirme Modelleri ile yapılan hemşirelik girişimlerinin yoksul kadınların meme ve serviks kanserine yönelik erken tanı ve davranışlarına etkisi [doctoral dissertation]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.
35 . Üstüner Top F. Ergenlerde Sağlığı Geliştirme Modeli ve bilgi işlem kuramına temellendirilen hemşirelik girişiminin ağız diş sağlığı davranışına etkisi [doctoral dissertation]. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.
36 . Fidancı BE. Nola J. Pender’in Sağlığı Geliştirme Modeli’nin obez çocuklarda sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve özgüven kavramına etkisinin değerlendirilmesi [doctoral dissertation]. Ankara: Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2010.
37 . Çatal E. Dicle A. Teori-araştırma bileşeni: Roy’un uyum modeli örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2014;7(1):33-45. Available from: http://www.deuhyoedergi.org/index. php/DEUHYOED/article/view/42/27
38 . Kaya N. Babadağ K. Yeşiltepe Kaçar G. Uygur E. Hemşirelerin hemşirelik model/kuramlarını, hemşirelik sürecini ve sınıflama sistemlerini bilme ve uygulama durumları. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. 2010;3(3):24-33. Available from: https://hemsirelik.maltepe. edu.tr/dergiler/8sayi/pdf/24-33.pdf