TUĞBA ÇINARLI, ASUMAN ŞENER, ZELİHA KOÇ, SELİN KESKİN KIZILTEPE

Hemşirelik Uygulamalarında, Araştırmalarında, Yönetiminde ve Eğitiminde Kuramların Kullanımı

Kuramlar hemşirelere en doğru ve en iyi olanı uygulamak konusunda bilgi verir ve yol gösterir. Kuram uygulamasında amaç klinik alanda bireylerin sağlık düzeylerini yükseltmek için kullanılan hemşirelik uygulamalarını geliştirmektir. Kuramlar, araştırma sonuçlarını özetlemede, yeni ve öncelikli araştırma konularını belirlemede de yol göstericidir. Kuram ve modeller geliştikçe, eğitim programlarına yansımaları da kaçınılmaz olmuştur. Geçmişte kuram, müfredat ders programlarının planlanması ve geliştirilmesinde kavramsal çerçeveyi oluşturmak için bir rehber olarak kullanılmasına karşın, günümüzde hemşireliğin uygulama, araştırma, yönetim ve eğitimi alanlarının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir

The Use of Theory in Nursing Practice, Research, Management and Education

Theories inform and guide nurses in the best and most correct practice. The purpose of theoretical practice is to improve nursing practice used for increasing the health levels of patients in clinical area. Theories also guide in summarizing results of research and determining new and primary research subject areas. As theories and models have developed, the reﬂ ection of these to education programs has become inevitable. Although theories were used as a guide in forming the conceptual framework in planning and developing curriculums, today they have become an indispensable part of practice, research, management and education in nursing

PDF

___

1 . Velioğlu P. Hemşireliğin düşünsel temelleri. İstanbul: Alaş Ofset; 1994. s.27-44.
2 . Pektekin Ç. Hemşirelik felsefesi. İstanbul: Medikal Sağlık ve Yayıncılık Ltd. Şti.; 2013. s.1-30.
3 . Sönmez V. Bilim felsefesi. Ankara: Anı Yayıncılık; 2008. s.31, 39, 186.
4 . McEwen M, Wills EM. Theoretical basis for nursing, 4th ed. Philadeplhia: Lippincott Williams & Wilkins Wolters Kluwer; 2014. p. 412-29.
5 . Billings DM, Kowalski K. Bridging the theory- practice gap with evidence-based practice. J Contin Educ Nurs. 2006; 37(6):248-9.
6 . Erdoğan S, Nahçivan N, Esin N. Hemşirelikte araştırma. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2014. s.8, 41.
7 . Kikuchi JF. Towards a philosophic theory of nursing. Nurs Philos 2004; 5(1):79-83. http://dx.doi.org/10.1111/j.1466-769X.2004.00150.x
8 . Marrs JA, Lowry LW. Nursing theory and practice: Connecting the dote. Nurs Sci Q 2006; 19(1):44-50. http://dx.doi. org/10.1177/0894318405283547
9 . Hatlevik IK. The theory-practice relationship: refl ective skills and theoretical knowledge as key factors in bridging the gap between theory and practice in initial nursing education. J Adv Nurs. 2012; 68(4):868- 77. http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2648.2011.05789.x.
10 . Wilson J. Bridging the theory practice gap. Aust Nurs J 2008; 16(4):25. PMID:19013964
11 . Hartrick Doane G, Varcoe C. Toward compassionate action: Pragmatism and the inseparability of theory/practice. Adv Nurs Sci. 2005; 28(1):81- 90.
12 . Larsen K, Adamsen L, Bjerragaard L, Madsen JK. There is no gap “per se” between theory and practice: research knowledge and clinical knowledge are developed in different contexts and follow their own logic”. Nurs Outlook 2002; 50(5):204-12 http://dx.doi. org/10.1067mno.2002.127724
13 . Riegel B, Jaarsma T, Strömberg A. A middle-range theory of self-care of chronic illness. Adv Nurs Sci 2012; 35(3):194-204. http://dx.doi. org/10.1097/ANS.0b013e318261b1ba
14 . Heller BR, Oros MT, Durney-Crowley J. The future of nursing education: ten trends to watch. Nurs Health Care Perspect. 2000; 21(1): 9-13.
15 . Lewis DY. Incorporating national priorities into the curriculum. J Prof Nurs. 2012; 28(2):105-9. http://dx.doi.org/10.1016/j. profnurs.2011.11.002.
16 . Hinshaw AS. Nursing knowledge for the 21st century: Opportunities and challenges. Image: J Nurs Scholarship. 2000;32(2):117-23. http:// dx.doi.org/10.1111/j.1547-5069.2000.00117.x
17 . Velioğlu P. Hemşirelikte kavram ve kuramlar. Birinci baskı, İstanbul: Alaş Ofset; 1999. s.37-48.
18 . Masters, K. Nursing theories: A framework for professional practice. 2nd ed. Burlington, MA: Jones & Bartlett Learning; 2015. p. 3-21.
19 . Fawcett J. Conceptual models and nursing practice: the reciprocal relationship. J Adv Nurs 1992; 17(2):224-8.
20 . Seviğ Ü. Araştırma süreci. İçinde: Erefe İ. editör. Hemşirelikte araştırma ilke süreç ve yöntemleri. Birinci baskı. İstanbul: Baskı Odak Ofset; 2002. s.49-63.
21 . Bayık A. Hemşirelik disiplini ve araştırma. İçinde: Erefe İ. editör. Hemşirelikte araştırma ilke süreç ve yöntemleri. Birinci baskı, İstanbul: Baskı Odak Ofset; 2002. s.13-26.
22 . Aksayan, S., Emiroğlu, O.N. Araştırma Tasarımı. İçinde: Erefe İ. editör. Hemşirelikte araştırma ilke süreç ve yöntemleri. Birinci baskı, İstanbul: Baskı Odak Ofset; 2002. s.65-124.
23 . Kaya H, Atar NY, Eskimez Z. Hemşirelik model ve kuramları. İçinde: Aştı TA, Karadağ A. editör. Hemşirelik esasları hemşirelik bilimi ve sanatı: Birinci baskı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2013.s.79- 95.
24 . McEwen M, Brown SC. Conceptual frameworks in undergraduate nursing curricula: Report of a national survey. J Nurs Educ. 2002; 41(1):5-14.
25 . Erefe, İ. Araştırma tasarımı. İçinde: Erefe İ. editör. Hemşirelikte araştırma ilke süreç ve yöntemleri. Birinci baskı. İstanbul: Baskı Odak Ofset; 2002. s.169.
26 . Esposito EM, Fitzpatrick JJ. Registered nurses’ beliefs of the benefi ts of exercise, their exercise behaviour and their patient teaching regarding exercise. Int J Nurs Pract 2011;17(4):351-6. http://dx.doi.org/10.1111/ j.1440-172X.2011.01951.x.
27 . Othman AK, Kiviniemi MT, Wu YW, Lally RM. Influence of demographic factors, knowledge and beliefs on Jordanian women’s intention to undergo mammography screening. J Nurs Scholarship 2012; 44(1):19-26. http://dx.doi. org/10.1111/j.1547-5069.2011.01435.x
28 . Rogers CE, Keller C, Larkey LK, Ainsworth BE. A randomized controlled trial to determine the effi cacy of Sign Chi Do exercise on adaptation to aging. Res Gerontol Nurs 2012; 5(2):101-13. http://dx.doi.or g/10.3928/19404921-20110706-01
29 . Dobratz MC. Toward development of a middle-range theory of psychological adaptation in death and dying. Nurs Sci Q 2011; 24(4):370-6. http://dx.doi.org/10.1177/0894318411419212
30 . İnan FŞ, Üstün B, Bademli K. Türkiye’de kuram/modele dayalı hemşirelik araştırmalarının incelemesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2013; 16(2):132-9.
31 . Tuzcu A, Bahar Z. Göçmen kadınlarda Sağlık İnanç Modeli ve Sağlığı Geliştirme Modeli kullanımının meme kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2012;28(2):91-103.
32 . Bahar Z, Açıl D. Sağlığı Geliştirme Modeli kavramsal yapı. DEUHYO ED 2014;7 (1): 59-67.
33 . Tuzcu A, Bahar Z. Barriers and facilitators to breast cancer screening among migrant women within Turkey. Transcult Nurs 2015; 26(1):47- 56. http://dx.doi.org/10.1177/1043659614526245
34 . Tuzcu A, Bahar Z, Gözüm S. Effects of interventions based on Health Behavior Models on breast cancer screening behaviors of migrant women in Turkey. Cancer Nurs 2016; 39(2):E40-E50. http://dx.doi. org/10.1097/NCC.0000000000000268
35 . Top FÜ. Ergenlerde Sağlığı Geliştirme Modeli ve Bilgi İşlem Kuramına temellendirilen hemşirelik girişiminin ağız diş sağlığı üzerine etkisi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 2011.
36 . Güneri SE. İnfertil kadınların umut/umutsuzluk durumlarının Öğrenilmiş Çaresizlik Kuramına göre incelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Doktora Tezi, İzmir, 2011.
37 . İz FB. Kohlberg’in Bilişsel Ahlak Kuramına göre hemşire öğrencilerin ahlaki yargı yeteneklerinin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı Doktora Tezi, İzmir, 2009.
38 . Bozkurt S. Çalışan ergenlerin öfke yönetiminde Roy Adaptasyon Kuramı temelli hemşirelik yaklaşımının etkisi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İzmir, 2010.
39 . Ersin F, Bahar Z. Inhibiting and facilitating factors concerning breast cancer early diagnosis behavior in Turkish women: a qualitative study according to the Health Belief and Health Development Models. Asian Pac J Cancer Prev 2011; 12(7);1849-54.
40 . Ersin F, Bahar Z. Effect of Health Belief Model and Health Promotion Model on breast cancer early diagnosis behavior: a systematic review. Asian Pac J Cancer Prev 2011; 12(10):2555-6
41 . Ersin F, Bahar Z. Barriers and facilitating factors perceived in Turkish Women’s behaviors towards early cervical cancer detection: a qualitative approach. Asian Pac J Cancer Prev 2013; 14(9):4977-82. http://dx.doi. org/10.7314/APJCP.2013.14.9.4977
42 . Ersin F, Bahar Z. Odak grup görüşmeleri ve Kültürel Bakım FarklılıkEvrensellik Teorisi ilişkisi. DEUHYO ED. 2013; 6(3):172-5.
43 . Kissal A, Beşer A. Knowledge, facilitators and perceived barriers for early detection of breast cancer among elderly Turkish women. Asian Pac J Cancer Prev. 2011; 12(4):975-84.
44 . Kıssal A, Beşer A. Yaşlı kadınlarda meme kanseri erken tanı davranışları arttırılabilir mi? Sağlık çalışanlarının sorumlulukları. DEUHYO ED 2012; 5(3):116-28.
45 . Aydoğdu NG, Bahar Z. Yoksul kadınlarda Sağlık İnanç Modeli ve Sağlığı Geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. DEUHYO ED 2011; 4(1):34-40.
46 . Başkale H, Bahar Z. Outcomes of nutrition knowledge and healthy food choices in 5- to 6-year-old children who received a nutrition intervention based on Piaget’s theory. J Spec in Pediatr Nurs 2011; 16:263–79. http:// dx.doi.org/10.1111/j.1744-6155.2011.00300.x
47 . Başkale H, Bahar Z, Başer G, Arı M. Use of Piaget’s Theory in preschool nutrition education. Rev. Nutr 2009; 22(6):905-17. http://dx.doi. org/10.1590/S1415-52732009000600012.
48 . Başkale H, Bahar Z. Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramıyla ilgili bir gözden geçirme. DEUHYO ED 2008; 1(2):133-47.
49 . Cengiz B, Bahar Z. Perceived barriers and home care needs when adapting to a fecal ostomy. J Wound Ostomy Continence Nurs 2017; 44(1):63-8. http://dx.doi.org/10.1097/WON.0000000000000271
50 . Kocaman G. Hemşirelik araştırmalarının değerlendirilmesi ve kullanımı. İçinde: Erefe İ. editör. Hemşirelikte araştırma ilke süreç ve yöntemleri. Birinci baskı. İstanbul: Baskı Odak Ofset; 2002. s.271-88.
51 . Brennan PF, Anthony MK. Measuring nursing practice models using multi-attribute utility theory. Res Nurs Health 2000; 23(5):372-82.
52 . Kıvanç MM, Keskin G. Bakımın yönetimi. İçinde: Aştı TA, Karadağ A. editör. Hemşirelik esasları hemşirelik bilimi ve sanatı: Birinci baskı, İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2013. s.227-35.
53 . Blass TC, Reed TL. Consider case management. Nurs Manage 2003; 34(10):81-3.
54 . Stanton MP, Swanson M, Sherrod RA, Packa DR. Case management evolution: from basic to advanced practice role. Lippincotts Case Manag 2005; 10(6):274-86.
55 . Myers S. Patient-focused care: What managers should know. Nurs Econ. 1998; 16(4):180-8.
56 . Türkmen EE. Hemşirelik hizmetleri yönetimi: Hemşirelik bakım sunum sistemleri. İçinde: Baykal ÜT, Türkmen EE. editör. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2014. s.439-61.
57 . Mang AL. Implementation strategies of patient-focused care. Hosp Health Serv Adm 1995; 40(3):426-35.
58 . Zarubi KL, Reiley P, McCarter B. Putting patients and families at the center of care. J Nurs Admin 2008; 38(6):275-81. http://dx.doi. org/10.1097/01.NNA.0000312789.95717.81.
59 . Clouten K, Ruth W. Patient-focused care . . . playing to win. Nurs Manage 1994; 25(2):34-6.
60 . Aiken LH, Patrician PA. Measuring organizational traits of hospitals: the Revised Nursing Work Index. Nurs Res 2000; 49(3):146-53.
61 . Flynn L. Extending work environment research into home health settings. Western J Nurs Res. 2007;29(7):200-12. http://dx.doi. org/10.1177/0193945906292554
62 . Kangas S, Kee CC, McKee-Waddle R. Organizational factors, nurses’ job satisfaction, and patient satisfaction with nursing care. J Nurs Admin. 1999; 29(1):32-42.
63 . Aiken LH, Clarke SP, Sloane DM, Sochalski J, Silber JH. Hospital nurse staffi ng and patient mortality, nurse burnout and job dissatisfaction. JAMA. 2002; 288(16):1987-93.
64 . Aiken LH, Clarke SP, Sloane DM. Hospital staffi ng, organization, and quality of care: cross-national fi ndings. Int J Qual Health Care. 2002; 14(1):5-13.
65 . Cho SH, Ketefi an S, Barkauskas VH, Smith DG. The effects of nurse staffi ng on adverse events, morbidity, mortality, and medical costs. Nurs Res. 2003; 52(2):71-9.
66 . Cimiotti JP, Aiken LH, Sloane DM, Wu ES. Nurse staffi ng, burnout, and health care associated infection. Am J Infect Control 2012; 40(6):486-90. http://dx.doi.org/10.1016/j.ajic.2012.02.029
67 . Pappas SH. The cost of nurse-sensitive adverse events. J Nurs Admin 2008; 38(5):230-6. http://dx.doi.org/10.1097/01. NNA.0000312770.19481.ce.
68 . Ocakcı AF. Hemşirelik Kavram kuram modelleri. İçinde: Ocakcı AF, Alpar ŞE. editör. Hemşirelikte kavram, kuram ve model örnekleri. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2013. s.1-13.
69 . Speziale HJ, Jacobson L. Trends in registered nurse education programs 1998-2008. Nurs Educ Perspect 2005; 26(4):230-5.
70 . Giddens JF, Wright M, Gray I. Selecting concepts for a concept-based curriculum: application of a Bench mark approach. J Nurs Educ. 2012; 51(9):511-5. http://dx.doi.org/10.3928/01484834-20120730-02.
71 . Hardin PK, Richardson SJ. Teaching the concept curricula: theory and method. J Nurs Educ. 2012; 51(3):155-9. http://dx.doi.or g/10.3928/01484834-20120127-01.
72 . Carlson-Sabelli LL, Giddens JF, Fogg L, Fiedler RA. Challenges and benefi ts of using a virtual community to explore nursing concepts among baccalaureate nursing students. Int J Nurs Educ Scholarsh 2011; 8(1):1-14. http://dx.doi.org/10.2202/1548-923X.2136
73 . Senemoğlu N. Gelişim öğrenme ve öğretim. Ankara: Pegem Akademi; 2012. s.392.
74 . Bilen M. Plandan uygulamaya öğretim. Ankara: Aydan Web Ofset; 1996.s.1-10.
75 . Erden M. Eğitimde program değerlendirme. Ankara: Pegem Yayınları; 1993.s.1-30
76 . Ertürk S. Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan Anonim Şirketi; 1994.s.24-73.
77 . Berbiglia VA. The self-care defi cit nursing theory as a curriculum conceptual framework in baccalaureate education. Nurs Sci Q 2011; 24(2):137-45. http://dx.doi.org/10.1177/0894318411399452
78 . Secrest J. The role of tool development in Orem-based curriculum. SelfCare Depend Care Nurs 2008; 16(2):25-33.
79 . Beckman SJ, Boxley-Harges SL, Kaskel BL. Experience informs: Spanning three decades with the Neuman systems model. Nurs Sci Q 2012; 25(4):341-6. http://dx.doi.org/10.1177/0894318412457053
80 . Burkhart L, Schmidt W. Measuring effectiveness of a spiritual care pedagogy in nursing education. J Prof Nurs 2012; 28(5):315-21. http:// dx.doi.org/10.1016/j.profnurs.2012.03.003.
81 . Bednash GP, Cronenwett L, Dolansky MA. QSEN: transforming education. J Prof Nurs 2013; 29(2):66-7. http://dx.doi.org/10.1016/j. profnurs.2013.03.001.
82 . Chenot TM, Daniel LG. Frameworks for patient safety in the nursing curriculum. J Nurs Educ 2010; 49(10):559-68. http://dx.doi.or g/10.3928/01484834-20100730-02.
83 . Daack-Hirsch S, Dieter C, Quinn-Griffi n MT. Integrating genomics into undergraduate nursing education. J Nurs Scholarsh. 2011;43(3):223- 30. http://dx.doi.org/10.1111/j.1547-5069.2011.01400.x
84 . Williams JK, Prows CA, Conley YP, Eggert J, Kirk M, & Nichols F. Strategies to prepare faculty to integrate genomics into nursing education programs. J Nurs Scholarship. 2011; 43(3):231-8. http:// dx.doi.org/10.1111/j.1547-5069.2011.01401.x
85 . Azzaline JB. Creative strategies for a stand-along gerontology course for the nursing curriculum. Nurs Educ Perspect. 2012; 33(3):199-200.
86 . Skiba DJ. Technology and gerontology: Is this in your nursing curriculum? Nurs Educ Perspect 2012; 33(3):207-9.
87 . Stapleton V. End of life care skills are essential for all students. Nurs Stand 2009; 24(1):32-3