Okulöncesi ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Demokratik Değer Algıları ile Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları Arasındaki İlişki

Toplumsal cinsiyet rolleri ile demokratik değer algıları ortak paydada buluşan ve bireyin gelecekte nasıl bir yaşam süreceğine yönelik ipuçları sunan konulardır. Dolayısıyla öğretmen adaylarının benimsedikleri demokratik değerler ile toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi önemli görülmektedir. Bu araştırmanın genel amacı, öğretmen adaylarının demokratik değer algıları ile toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları arasındaki ilişkilerin belirlenmesidir. Araştırmada genel tarama modellerinden olan ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 349 öğretmen adayı oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak Selvi (2006) tarafından geliştirilen “Öğretmen Adayları Demokratik Değerleri Ölçeği” ile Zeyneloğlu (2008) tarafından geliştirilen “Öğretmen Adayları Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde aritmetik ortalama ve standart sapma gibi betimsel istatistikler ile t-testi, Pearson korelasyon katsayısı ve çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adaylarının demokratik değer algılarının yüksek düzeyde olduğu; toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin ise eşitlikçi tutumlara sahip oldukları belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının demokratik değer algılarının cinsiyete göre farklılaşmadığı, toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumlarının ise farklılaştığı bulunmuştur. Yine, öğretmen adaylarının demokratik değer algıları ile toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumları arasında orta düzeyde, pozitif yönlü, anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Son olarak araştırmada öğretmen adaylarının demokratik değer algılarının cinsiyetle birlikte, toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumlarının %36,6’sını yordadığı sonucuna ulaşılmıştır.

The Relationship of Preservice Preschool and Primary School Teachers' Perceptions of Democratic Values and Attitudes of Gender Roles

Gender roles and perceptions of democratic values are common issues that provide insight into how the individual will live in the future. Therefore, it is important to determine the perspectives of preservice teachers about democratic values and gender roles. The general purpose of this study is to determine the relationships between preservice teachers' perceptions of democratic value and their attitudes towards gender roles. In the research, correlational survey model, which is one of the general survey models, was used. The study group consisted of 349 preservice teachers. As a data collection tool, “The Democratic Values Scale of Preservice Teachers” which is developed by Selvi (2006) and “Preservice Teachers' Attitude Scale on Gender Roles” which is developed by Zeyneloğlu (2008) were used. Descriptive statistics such as arithmetic mean and standard deviation, t-test, Pearson correlation coefficient and multiple regression analysis were used in the analysis of the data. According to the results of the research, it was observed that pre-service teachers' perception of democratic value was high; and they had egalitarian attitudes towards gender roles. It was found that the preservice teachers' perceptions of democratic value did not differ according to sex while their attitudes towards gender roles differed. It was determined that there was a moderate positive relationship between pre-service teachers' perceptions of democratic value and their attitudes towards gender roles. Finally, in the study, it was concluded that pre-service teachers' perceptions of democratic value predicted 36.6% of their attitudes towards gender roles along with gender.

PDF

___

Akar, C., İnel, Y. ve Yalçıntaş, E. (2017). Sınıf öğretmeni adaylarının demokratik değerlere sahip olma düzeylerinin çeşitli değişkenler çerçevesinde incelenmesi. Journal of Current Researches on Educational Studies, 7(2), 41-58. doi: 10.26579/jocures7.2.4
Akın, U. ve Özdemir, M. (2009). The examination of teacher candidates’ democratic values in terms of various variables: the case of faculty of educational sciences. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 42(2), 183-198.
Allgood, S. M., Crane, D. R. & Agee, L. (1997). Social support: Distinguishing clinical and volunteer couples. The American Journal of Family Therapy, 25(2), 111-119.
Almutawa, F. (2005). Beliefs of pre-service teachers at the university of Pittsburgh about gender roles and the role of teachers in relation to gender differences. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Pittsburgh, Pittsburgh.
Aratemur-Çimen, C. ve Bayhan, S. (2018). Değişen Ders Kitaplarında Sekülerizm ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Araştırması. Karşılaştırmalı Eğitim Derneği.
Aydın, B. ve Duğan, Ö. (2018). Halkla ilişkiler lisans öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumları. Konya Sanat, (1), 88-103.
Aydın, M., Özen Bekar, E., Yılmaz Gören, Ş. ve Sungur, M. A. (2016). Hemşirelik öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 223-242.
Bakır, N, Irmak-Vural, P. ve Demir, C. (2019). Üniversite öğrencilerinin cinsel eğitime yönelik tutumları ve toplumsal cinsiyet algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3 (5), 119-128. DOI: 10.31461/ybpd.548926
Bayraktar, S. ve Yağan-Güder, S. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolüne ilişkin tutumları ile eleştirel düşünme eğilimleri ilişkisi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 640-665. DOI: 10.18039/ajesi.577713 Brown-Buchanan, L. (2015). “We make ıt controversial”: Elementary preservice teachers' beliefs about race. Teacher Education Quarterly, 42(1), 3-26. Retrived from https://www.jstor.org/stable/10.2307/teaceducquar.42.1.3
Büyükdüvenci, S. (1990). Demokrasi, eğitim ve Türkiye. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 23(2), 597-583.
Büyükkaragöz, S. ve Kesici, S. (1996). Öğretmenlerin hoşgörü ve demokratik tutumları. Eğitim Yönetimi, 2(3), 353-365.
Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Cotten, S. R. (1999). Marital status and mental health revisited: Examining the importance of risk factors and resources. Family Relations, 48(3), 225-234. https://www.jstor.org/stable/585631?seq=1#metadata_info_tab_contents adresinden alınmıştır.
Çağ, P. ve Yıldırım, İ. (2013). Evlilik doyumunu yordayan ilişkisel ve kişisel değişkenler. Türk Psikoloji Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 13-23. http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423931694.pdf adresinden alınmıştır.
Çakmak, Z. ve Akgün, İ. H. (2016). Vatandaşlık, demokrasi ve insan hakları eğitiminin gerekliliği. R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Farklı yönleriyle değerler eğitimi içinde (227-242). Ankara: Pegem Akademi. Çermik, H. (2013). Öğretmen adaylarının demokratik değerleri ve bu değerlerin bazı değişkenler açısından incelenmesi. NWSAEducation Sciences, 8(2), 261-274. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/185401 adresinden alınmıştır. Çuhadaroğlu, A. ve Akfırat, N. (2017). Üniversite öğrencilerinin benlik kurgularıyla toplumsal cinsiyet algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(4), 1031-1046, DOI: 10.21547/jss.304500.
Daniel, B. M. & Solomon, R. P. (2008). Tomorrow's teachers: The challenges of democratic engagement. In D. E. Lund & P. R. Carr (Eds.), Doing democracy: Striving for political literarcy and social justice (pp.301-3018). New York: Peter Lang.
Dewey, J. (2004). Democracy and education. An Introduction to the Philosophy of Education (Indian Edition). Delhi: Aakar Books.
Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Katabevi, Ankara.
Onuray-Eğilmez, H. Eğilmez, Ö. & Engür, D. (2018). Democratic perception and attitudes of pre-service music teachers in Turkey. International Journal of Evaluation and Research in Education, 7(2), 100-108. DOI: 10.11591/ ijere.v7.i2.pp100-108
Erbil, N. (2019). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rolleri tutumları ve yaşam değerleri arasındaki ilişki. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2(1),33-45. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ouhcd/issue/44850/462945 adresinden alınmıştır.
Ertung, C. (2013). Toplumsal cinsiyet eşit(siz)liği ve medya: Reklamlarda kadın bedeninin kullanımı. L. Gültekin, G. Güneş, C.
Ertung ve A. Şimşek (Eds.), Toplumsal cinsiyet ve yansımaları içinde (ss. 90-100). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.
Esen, E. Soylu, Y., Siyez, D. M., ve Demirgürz, G. (2017). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet algısının toplumsal cinsiyet rolü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 46-63, DOI: 10.19160/5000197327
Esen, Y. (2013). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığını geliştirme amaçlı bir çalışma. Eğitim ve Bilim, 38(169), 280-295.
Fjeldstad, D. & Mikkelsen, R. (2003). Strong democratic competence does not automatically lead to strong engagement and participation. International Journal of Educational Research, 39, 621–632. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0883035504000618?via%3Dihub adresinden alınmıştır.
Frawley, T. (2005). Gender bias in the classroom: Current controversies and implications for teachers. Childhood Education 81(4), 221-27.
Frieze, H. I., Ferligoj, A., Kogovsek, I., Horvat, J. & Sarlija, N. (2003). Gender role attitudes in üniversity students in the USA, Slovenia and Croatia. Psychology of Women Quarterly, 27, 256-261. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1111/1471- 6402.00105 adresinden alınmıştır.
Göker, Z. G. ve Polatdemir, A. (2019). Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında toplumsal cinsiyet eşitliği mekanizmaları: Bir temel değerlendirme çalışması. Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi, İstanbul.
Gray, C. & Leith, H. (2004). Perpetuating gender stereotypes in the classroom: A teacher perspective. Educational Studies, 30 (1), 3-17, doi: 10.1080/0305569032000159705.
Gullberg, A., Andersson, K., Danielsson, A., Scantlebury, K. ve Hussenius, A. (2018). Pre-service teachers’ views of child: Reproducing of challenging gender stereotypes in Science in preschool. ResSciEduc, 48, 691-715. DOI: 10.1007/s11165-016- 9593-z.
Günindi-Ersöz, A. (2016). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık. Gürdoğan-Bayır, Ö. (2019). Eğitim hakkı. İ. Acun (Ed.) içinde, İnsan hakları ve demokrasi eğitimi (ss. 39-58). Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
Hahn, C. L. (2003). Democratic values and citizen action: A view from US ninth graders. International Journal of Educational Research, 39, 633-642. DOI: 10.1016/j.ijer.2004.07.010
Hamot, G. E. (1998). A case of teacher education reform in Poland's transitional democracy. European Education, 30(2), 5-24, DOI: 10.2753/EUE1056-493430025
Harber, C. (2002). Education, democracy and poverty reduction in Africa, Comparative Education, 38(3), 267-276, DOI: 10.1080/0305006022000014133
Karahan, T. F., Sardoğan, M. E., Özkamal, E., ve Dicle, A. N. (2006). Democratic attitude, neurotic tendencies and self-actualization in prospective teachers. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 149-158.
Kelly, C. A. (2002). Creating equitable classroom climates: An investigation of classroom strategies in mathematics and science instruction for developing preservice teachers’ use of democratic social values. Child Study Journal, 32(1), 39-52.
Kessler, S. J. & McKenna, W. (1985). Gender: An ethnomenthodological aproach. The University of Chicago Press: London.
Kosof, P. L. (1962). A study of the relatıonshıp between democratıc values, ıntellıgence and temperament ın elementary and secondary teacher populatıon. Unpublished master thesis, North Texas State University, Texas.
Kul-Uçtu, A. ve Karahan, N. (2016). Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin cinsiyet rolleri, toplumsal cinsiyet algısı ve şiddet eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2882-2905. http://www.itobiad.com/tr/issue/25175/267086 adresinden alınmıştır.
Mannathoko, C. (1999). Gender matters in the management of teacher education in Botswana. Social Analysis: The International Journal of Anthropology, 43(1), 103-118.
McMillan, J. H., ve Schumacher, S. (2013). Research in education: Evidence-based inquiry (seventh ed.). Boston: Pearson New International Edition.
Mentiş-Taş, A. (2018). Examination of the relationship between the democratic attitude of prospective teachers and their communication skills. Universal Journal of Educational Research 6(5),1060-1068, DOI: 10.13189/ujer.2018.060527
Moller, J. (2006). Democratic schooling in Norway: Implications for leadership in practice. Leadership and Policy in Schools, 5(1), 53-69. DOI: 10.1080/15700760500498779 NCSS (2002). Creating effective citizens. Washington, D.C. National Council for the Social Studies.
Oakley, A. (1985). Sex, gender and society. England: Gower Publishing Company Limited. OECD (2015). The ABC of gender equality in education: Aptitude, behaviour, confidence, PISA, OECD publishing. http://dx.doi.org/10.1787/9789264229945-en adresinden alınmıştır.
Oğuz, A. (2011). Öğretmen adaylarının demokratik değerleri ile öğretme ve öğrenme anlayışları. Değerler Eğitimi Dergisi 9(22), 139-160. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302451 adresinden alınmıştır.
Owens, S. L.; Smothers, B.C., & Love, F.E. (2003). Are girls victims of gender bias in our nation’s schools? Journal of Instructional Psychology, 30(2), 131-136.
Öngen, B. ve Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48(2), 1-18. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/101330 adresinden alınmıştır.
Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(33), 93- 112. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/198262 adresinden alınmıştır.
Özdemir, M. & Büyükgöze, H. (2016). Investigating the role of multicultural education and democratic values on LGBT attitudes of preservice teachers. KEDI Journal of Educational Policy, 13(1), 23-46.
Papanastasiou, C. & Koutselini, M. (2003). Developmental model of democratic values and attitudes toward social actions. International Journal of Educational Research, 39, 539-549. DOI: 10.1016/j.ijer.2004.07.003
Payne, K. A. (2018). Democratic teachers mentoring novice teachers: Enacting democratic practices and pedagogy in teacher education. Action in Teacher Education, 40(2), 133-150, DOI: 10.1080/01626620.2018.1424052
Rizzo, H., Abdel-Latif, A. H. & Meyer, K. (2007). The relationship between gender equality and democracy: A comparison of Arab versus non-Arab Muslim societies. Sociology, 41(6), 1151-1170. DOI: 10.1177/0038038507082320.
Saracaloğlu, A. S., Uça, S. Baydilek, N. B. ve Coşkun, N. (2013). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ile değer algılarının incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 45-59.
Saraç, S. (2013). Toplumsal cinsiyet. L. Gültekin, G. Güneş, C. Ertung ve A. Şimşek (Ed.), Toplumsal cinsiyet ve yansımaları içinde (ss. 27-32). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.
Savaş, G. (2018). Türkiye’de yaşayan bireylerin toplumsal cinsiyet eşit(siz)liği algısı. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 1(2), 101-121. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/598843 adresinden alınmıştır.
Seçgin, F. ve Tural, A. (2011). Sınıf öğretmenliği bölümü öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. EJournal of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(4), 2446-2458. https://dergipark.org.tr/tr/download/articlefile/185516 adresinden alınmıştır. Selvi, K. (2006). Developing a teacher trainees' democratic values scale: Validity and reliability analyses. Social Behavior and Personality, 34(9), 1171-1178. https://www.sbp-journal.com/index.php/sbp/article/view/1548 adresinden alınmıştır.
Shechtman, Z. (2002). Validation of the democratic teacher belief scale. Assessment in Education: Principles, Policy& Practice, 9,363-377. [Available online at: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0969594022000027672] Erişim Tarihi: 12 Nisan 2019.
Subba, D. (2014). Democratic values and democratic approach in teaching: a perspective. American Journal of Educational Research, 2(12A), 37-40. DOI: 10.12691/education-2-12A-6
Subrahmanian, R. (2005). Gender equality in education: Definitions and measurements. International Journal of Educational Development, 25, 395–407. DOI: 10.1016/j.ijedudev.2005.04.003
Şimşek, A. (2013). Türkiye’de modernleşme, toplumsal cinsiyet ve kadın hakları. L. Gültekin, G. Güneş, C. Ertung ve A. Şimşek (Ed.), Toplumsal cinsiyet ve yansımaları içinde (ss. 50-65). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.
Tantekin-Erden, F. (2009). A course on gender equity in education: Does it affect gender role attitudes of preservice teachers? Teaching and Teacher Education, 25, 409-414. DOI: 10.1016/j.tate.2008.11.001
Thorne, B. (1992). Girls and boys together but mostly apart: Gender arrangements in elementary schools, In J. Wrigley (Ed.), Education and gender equality (pp. 117-132). London, The Falmer Press.
Uluçınar, U. & Aypay, A. (2018). An evaluation of the relationship between pre-service teachers’ critical thinking dispositions and democratic values in terms of critical pedagogy. Journal of History Culture and Art Research, 7(3), 1-17. DOI: 10.7596/taksad.v7i3.1545
Uluocak, Ş. ve Aslan, C. (2011). Kadın bakış açısından toplumsal cinsiyet rolleri. Çanakkale: Çanakkale Kitaplığı Akademi.
Utomo, A. J. (2016): Gender in the midst of reforms: Attitudes to work and family roles among university students in urban Indonesia. Marriage & Family Review, 52(5), 421-441. DOI: 10.1080/01494929.2015.1113224.
Wharton, A. S. (2005). The Sociology of Gender: An Introduction to Theory and Research. Blackwell Publishing, Australia. Word Economic Forum [WEF]. (2020). Global Gender Gap Report 2020. World Economic Forum, Switzerland. https://www.weforum.org/reports/gender-gap-2020-report-100-years-pay-equality
World Health Organization [WHO]. (2019). World health statistics 2019: Monitoring health for the SDGs, sustainable development goals. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/311696/WHO-DAD-2019.1-eng.pdf adresinden alınmıştır.
Yaşar, B. N. (2018) "Teacher Candidates' Gender Role Attitudes: Case of Adıyaman University. Woman 19(1), 101-113.
Yaşar-Ekici, F. (2014). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ve demografik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Studies, 9(11), 593-602.
Yazıcı, K. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının demokratik değerlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim Bilim, 36(159), 165- 178. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/373 adresinden alınmıştır. Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84.
Yılmaz, K. (2011). Öğretmen adaylarının demokratik değerler ile öğrenci kontrol ideolojilerine ilişkin görüşleri arasındaki ilişki. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 297-315. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/153442 adresinden alınmıştır.
Younger, M. & Warrington, M. (2008). The gender agenda in primary teacher education in England: Fifteen lost years? Journal of Education Policy, 23(4), 429–445. DOI: 10.1080/02680930802054396
Zeyneloğlu, S. (2008). Ankara'da hemşirelik öğrenimi gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Zeyneloğlu, S. ve Terzioğlu, F. (2011). Development and psychometric properties gender roles attitude scale. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(40), 409-420. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7796/102087 adresinden alınmıştır.