Yunan İsyanında Osmanlının Rumeli'de ve Anadolu'da Aldığı Güvenlik Önlemleri: Tedâbîr-i Osmâniyye

1821-1829 yılları arasında gerçekleşen Yunan İsyanı, Osmanlı topraklarındaki ilk ayrılıkçı hareketti. Mora'da başlayan isyan, beklenenin aksine kısa sürede geniş bir coğrafyaya yayılmıştı. Olayların Ege denizine yayılarak büyümesi, Rum nüfusun isyana desteğini genişletmiş ve pek çok bölge, isyan tehdidi altına girmişti. Bunun üzerine Osmanlı, özellikle Anadolu ve Rumeli bölgelerinde yoğun güvenlik önlemleri alma yoluna gitmişti Bunun için yönetim merkezinden adı geçen bölgelere, görevlilerin kendi bölgelerini isyanlara karşı korumaları ve güvenlik önlemleri almaları konusunda çok sayıda emir gönderilmişti. İsyanın devam ettiği süre boyunca da bu emirlere uyulması ve gerekiyorsa daha sıkı tedbirler alınması için sık sık uyarılar gönderilmişti. Bu çalışmada, isyan dolayısıyla Anadolu ve Rumeli'de alınan güvenlik önlemlerinin değerlendirilmesi sûretiyle, Osmanlı Devleti'nin isyanın yayılmadığı bölgelerdeki tutumunu ve buna dayalı olarak izlediği politikayı analiz etmek hedeflenmiştir. Araştırmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivi kaynakları, bu konu çerçevesinde incelenmiştir. Buradan elde edilen belgelerin değerlendirilmesi sonucu, alınan önlemler üç grupta sınıflandırılmıştır: İlk olarak, Anadolu ve Rumeli'nin tehdit altında olan doğu-batı-orta bölümlerinin büyük bir kısmını içine alan bir sınır belirlenerek bu sınırlar içinde kalan yerlerin korunması için çok ciddi tedbirler alınmıştı. İkinci olarak, Rum halkın elindeki silahlar toplatılmıştı. Son olarak ise şehirlerarası geçişlerde izin belgesi denetimi yapılmıştı. Bu üç tespitin detayları ve uygulamaları incelendiğinde, büyük çatışmaların yaşandığı yerler arasında olmamalarına rağmen, Anadolu ve Rumeli'de isyan bölgelerini aratmayacak önlemler alındığı anlaşılmıştır. Bu da adı geçen iki coğrafyanın Osmanlı için ehemmiyetini ortaya koyması açısından dikkat çekicidir. Bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı arşivindeki belgelerin analizi ile veriler elde edilmiş, bu veriler, mevcut literatür ile birlikte incelenerek bulgulara varılmıştır. Ulaşılan bulgular, analitik bir sorgulama ve neden-sonuç ilişkisi içerisinde tarihsel yöntem çerçevesinde değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucunda; ayaklanmanın cereyan ettiği bölgelerde güçlü bir askeri mücadele veren Osmanlı'nın, olayların yayılmasını engellemek amacıyla Rum nüfusun yaygın olarak bulunduğu Anadolu ve Rumeli topraklarında ciddi ve sert önlemler aldığını görüyoruz. Bu önlemler sayesinde isyanın Rumeli ve Anadolu içlerine ilerlemesi engellenmişti.

Security Measures taken in Rumelia and Anatolia by Ottomans during the Greek Uprising

The Greek Uprising which took place between the years 1821-1829, was the first separatist movement in the Ottoman lands.The rebellion which started in Mora province (Peleponnes) contrary to expectations spread over a wide area in a veryshort time. The events spreading to the Aegean Sea, has expanded the support of the Greek population to the rebellion and many areas had come under threat. Thereupon, the Ottomans, decided to take strict security measures, especially in Anatolia and Rumelia regions. Therefore, a number of orders had been sent from the administration center to the local officials related to taking security measures and protecting their territory against the rebellions. The warnings were often sent for complying with these orders and taking more strict measures if it was needed during the period of uprising. In this study, with an evaluation of security measures taken against the rebellion, we aim to analyze the policies pursued in Anatolia and Rumelia by the Ottoman Empire because of the Greek Revolution. In the study, the Prime Ministry Ottoman archive sources were examined in this frame. After an evaluation of the documents obtained from archives, the measures taken are classified into three groups: First, a border line was determined consisting both Anatolia and Rumelia (eastern-western-central parts of Anatolia and Rumelia) and series of measures were taken to protect the land within this area. Second, the weapons in the hands of the Greek community had been confiscated. Finally, inter provincial transitions were taken under control by issued licenses. When these three determinations are examined with details and applications; although they were not among the places where there were large conflicts, we understand that serious precautions were also taken in Anatolia and Rumelia. This demonstrates the importance of these two provinces for the Ottoman Empire. In this study, the data was obtained by the analysis of the documents from the Prime Ministry Ottoman Archives and the data was evaluated with current literature to obtain findings. The findings have been evaluated within the context of analytical questioning and cause-effect relationship with historical methods. As a result of the research; we understand that Ottomans struggling in the revolt areas took serious and strict measures in the Anatolia and Rumelia where the Greek population existed in large numbers in order to prevent the spread of the rebellion. Due to these measures, the expension of the uprising into Anatolia and Rumelia was prevented

PDF

___

II-Arşiv Belgeleri
Cevdet Dâhiliye Tasnîfi
BOA. Cev. Dah., No: 10745, Evâhir-i Receb1236 (M. 24 Nisan - 3 Mayıs 1821).
BOA. Cev. Dah., No: 2373,16 Cemâziye'l-âhir 1237 (M. 10 Ocak 1822).
BOA. Cev. Dah., No: 2520, Rebî'ül-evvel 1238 (M. Kasım Aralık 1822).
BOA. Cev. Dah., No: 3593, Evâsıt-ı Safer 1237 (M. 7-16 kasım 1821).
BOA. Cev. Dah., No: 4008, Evâsıt-ı Receb 1236 (M. 14-23 Nisan 1821);
BOA. Cev. Dah., No: 4010, Evâsıt-ıReceb 1236 (M. 14 -23 Nisan 1821).
BOA. Cev. Dah., No: 4912, Evâ'il-i Cemâziye'l-âhir 1238 (M. 13 - 22 Şubat 1823).
BOA. Cev. Dah., No: 6671, Gurre-i Ramâzân 1236 (M. 2 Hazîrân 1821).
BOA. Cev. Dah., No: 6855, 22 Safer 1198 (M. 16 Ocak 1784).
BOA. Cev. Dah., No: 6901, Evâhir-i Şa'bân 1236 ( M. 24 Mayıs- 2 Hazîrân 1821).
BOA. Cev. Dah., No: 7940, 1237 (Tarih yok).
BOA. Cev. Dah., No: 8136, Safer 1241 (M. Eylül- Ekim 1825).
BOA. Cev. Dah., No:2404, Evâhir-i Şevvâl 1236 (M. 22-31 Temmuz 1821).
Hatt-ı HümâyûnTasnîfi
BOA. HAT., NO: 25223, 1239 (M. 1823-24).
BOA. HAT., NO: 32459, 1242 (M. 1826-1827).
BOA. HAT., NO: 38031, (Tarih yok).
BOA. HAT., NO: 38768, 1 Rebî'ü'l-evvel 1238 (M. 16 Kasım 1822).
BOA. HAT., NO: 38925, 11 Rebî'ü'l-âhir 1243 (M. 1 Kasım 1827).
BOA. HAT., NO: 38971, 1238 (M. 1822-1823).
BOA. HAT., NO: 38977 B, 27 Ramazan 1237 (17 Hazîrân 1822).
BOA. HAT., NO: 38979, 5 Cemâziye'l-evvel 1237 (M. 28 Ocak 1822).
BOA. HAT., NO: 38998, 10 Şa'bân 1237 (2 Mayıs 1821).
BOA. HAT., NO: 39087, 1237 (M.1821- 1822); BOA. HAT., NO: 40342 A (Tarih yok)
BOA. HAT., NO: 39235, 1238 (1822-1823).
BOA. HAT., NO: 40089, 3 Şa'bân 1243 (M. 19 Şubat 1828).
BOA. HAT., NO: 40089, 3 Şa'bân 1243 (M. 19 Şubat 1828).
BOA. HAT., NO: 40104 A,13 Safer 1240 (M.7 Ekim 1823).
BOA. HAT., NO: 40156, 1240 (M. 1824-1825).
BOA. HAT., NO: 40188, 1243 (M. 1827-1828).
BOA. HAT., NO: 40236, 15 Cemâziye'l- evvel 1243 (M. Aralık 1827).
BOA. HAT., NO: 40263, 25 Safer1238 (M. 11 Kasım 1822).
BOA. HAT., NO: 40305 J (Tarih yok).
BOA. HAT., NO: 40342 B, 5 Şa'bân1237 (M. 27 Nisan 1822).
BOA. HAT., NO: 40417, 19Şa'bân 1237 (M. 11 Mayıs 1822).
BOA. HAT., NO: 40548, 21 Muharrem 1237 (M.18 Ekim 1821).
BOA. HAT., NO: 40614, 23 Şa'bân 1236 (M. 26 Mayıs 1821).
BOA. HAT. NO: 38209, 19 Şa'bân1237 (M. 11 Mayıs 1822).
BOA. HAT. NO: 38544 C, 1237 (M. 1821-1822).
BOA. HAT. NO: 38570, 24 Cemâziye'l-evvel 1237, (M. 16 Şubat 1822).
BOA. HAT. NO: 38971, (Tarih yok).
BOA. HAT. No: 38998, 10 Şa'bân 1237 (M. 2 Mayıs 1821).
III-Araştırma İnceleme Eserler
Adıyeke, A. N., Adıyeke, N. (2011). Yunan ayaklanması sırasında Girit Resmo'da müsadere ve müzayedelere dair bir inceleme. Kebikeç, 32:137-168
Adıyeke, N. (1999). Islahat fermanı öncesinde osmanlı imparatorluğunda millet sistemi ve gayr-ı müslimlerin yaşantılarına dair. Osmanlı Ansiklopedisi,4, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 255-261.
Ahmed Lütfi Efendi. (1999). Vak'anüvîs Ahmet Lûtfî Efendi tarihi, I, İstanbul: Tarih Vakfı-Yapı Kredi Yayınları.
Ahmet Cevdet Paşa. (H.1301). Tarih-i Cevdet, 11, Dersaâdet: Matbaa-yı Osmaniye.
Arıkan,Z. (1987). Yunan ayaklanması. Askerî Tarih Bülteni, 3: 97-133.
Arıkan, Z. (1988). 1821 Ayvalık isyanı. Belleten, LII, 203: 571-601.
Armağan, L. (2000). XVIII. yüzyılda hac yolu güzergâhı ve menziller (menâzilü'l-hacc). Osmanlı Araştırmaları, XX : 73- 118.
Aslantaş, S. (2007). Osmanlıda Sırp isyanları (19. yüzyılın şafağında balkanlar). İstanbul: Kitap Yayınevi.
Aslantaş, S.(2009). Sırp isyanının uluslararası boyutu. Uluslararası ilişkiler, 6, 21: 109-136.
Özkan A. (2011). Miloş'tan Milan'a Sırp bağımsızlığı (1830-1878).İstanbul: IQ Yayıncılık.
Bayrak, M. (1999). Osmanlı Arşivleri ışığında Rum isyanı sırasında Avrupa devletlerinin tutumu. Osmanlı Ansiklopedisi, 2, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 71-86.
Best, J. (1959). Research in education, New Jersey: Prenice Hall.
Berkes, N. (2002). Türkiye'de çağdaşlaşma, Ahmet Kuyaş (Yay. Haz:), İstanbul: İletişim Yayınları, İstanbul.
Bostan, İ. (2005), kürekli ve yelkenli Osmanlı gemileri. İstanbul: Bilge Yayınevi.
Clogg, R. (1982). The Greek Millet in the Otoman Empire. Benjamin Braudeand Bernard Lewis (Ed.), Christians and Jews in the Otoman Empire, I,New York:, Holmes&Meiser.
Clogg, R. (1997), Modern Yunanistan tarihi. İstanbul: İletişim.
Droulia, L. (1989). La Révolution Française et l'image de la Gréce: de l'Hellénisme Au Philhellénisme. La révolutiınFrançaiseet l'Hellénisme moderne, Actes Du IIIe Colloque D'Histoire (Athénes 14-17 Octobre 1987), Athénes: Centre de Recherches Néohelléniques: 49-58.
Dumas, P. (2011). Tepedelenli Ali Paşa. Ali İhsan Gencer (Çev.), İstanbul: Parşömen.
Duverger, M. (2006), Metodoloji açısından sosyal bilimlere giriş. Ünsal Ozkay (Çev.), İstanbul: Kırmızı.
Fahrettin, S. (1934). 1820-27 Mora isyanı. İstanbul.
Forster , N. (1994). The analysis of company documentation. C.Cassell and G.Symon (Eds.), Qualitative methods in organizational research. London: Sage.
Fortescue, A. (1911). The Orthodoks Eastern Church. London: Catholic Truth Society.
Gallant, T. (2001). Modern Greece. London: Arnold Press.
Gürel,Ş S. (1993). Tarihsel boyut içinde Türk-Yunan ilişkileri (1821-1993). Ankara: Ümit Yayınları.
Halaçoğlu Y. (1981). Osmanlı İmparatorluğu'nda menzil teşkilatı hakkında bazı mülahazalar. Osmanlı Araştırmaları, II:122-132
Hatipoğlu, M. (1988). Yunanistan'daki gelişmelerin ışığında Türk - Yunan ilişkilerinin 101 yılı (1821 - 1922). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Issawi, C. (1982). Transformation of the economic position of the millets in the nineteenth century. Benjamin Braude and Bernard Lewis(Ed.), Christians and Jews in the Otoman Empire, I, New York: Holmes&Meiser
İlgürel, M. (Haz.). (1994). Ahmed Vâsıf Efendi, mehâsinü'l-âsâr ve hakaikü'l-ahbâr, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Karal,E. Z. (1983). Osmanlı tarihi, V., (4.bs), Ankara: TTK.
Kehane, H. & R., Andreas, T. (1988). The lingua Franca in the Levant, İstanbul: ABC Kitabevi
Kocabaş, S. (1984). Tarihte ve günümüzde Türk Yunan mücadelesi. İstanbul.
Kurtoğlu, F. (1944). Yunan istiklal harbî ve Navarin muharebesi. İstanbul.
Kütükoğlu, Mübahat S.(2003). 1830 nüfus sayımına göre menteşe sancağında hane nüfusu. Osmanlı Araştırmaları Dergisi : 23:75-92.
Loupes, D. (1992). Fransız Devriminin Yunanistan üzerindeki etkisi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi ,26, 15:291-296.
Madge, J. (1965). The tools of science an analytical description of social science techniques. Anchor Books Double day and Comp.
Mehmet Ataullah Şanizâde. (H.1291). Tarih-i Şanizâde,4, Ceride-i Havadis Matbaası.
Mehmet Mansur. (H.1288). Rum fetretine dair tarih, 1, Mehmet Çamlı Hanında Basılmıştır.
Millas, H. ( 1999).Yunan ulusunun doğusu. İstanbul:İletişim Yayınları.
Muço, E. (2010). Yanya valisi Tepedelenli Ali Paşa ve emlakı. İstanbul: Eser Kitap.
Ortaylı, İ. (2002). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: İletişim.
Örenç, A.F. (2009). Balkanlarda ilk dram unuttuğumuz Mora Türkleri ve eyaletten bağımsızlığa Yunanistan. İstanbul: Babıali.
Örenç, A.F. (2011).Yunanistan'ın bağımsızlığı sürecinde yok edilen Mora Türkleri. Uluslararası Suçlar ve Tarih, 11-12: 5-32.
Özdemir, Y., Doğan, K. (2014).Yunan ihtilali sırasında Bodrum. M. A.Erdoğru, A.Özgiray (Haz.).3. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu, Cilt 2(ss. 735-742). İzmir: Ege Üniversitesi İzmir Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi.
Özkaya, Y. (1986). 1821 Yunan( Eflak-Buğdan) isyanları ve Avrupaların isyan karşısında tutumları. III. Askeri Tarih Semineri: 114- 132.
Pizanias, P. (Ed.) (2011). The Greek Revolution of 1821: A European Event. İstanbul: The ISIS Press.
Sancaktar, C. (2011). Balkanlar'da Osmanlı hâkimiyeti ve siyasal mirası. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2, 2: 27-49.
Seyitdanlıoğlu, M. (2004). Yunan ihtilali ve II. Mahmud'un politikaları. Manas Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (12): 50-56
Sezer Feyzioğlu, H. (1998). Tepedelenli Ali Paşa'nın çiftlikleri üzerine bir araştırma. Belleten, LXII, 233:75-107.
Sezer Feyzioğlu, H. (2008). Sons of Tepedelenli Ali Pasha. Archivum Ottomanicum, 25:173-183.
Sonyel, S. (1998). Yunan ayaklanması günlerinde Mora'daki Türkler nasıl yok edildiler?. Belleten,LXII, 233: 107-120.
TDK Genel Türkçe Sözlük. (t.y). 10 Aralık 2015 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.566a7618ab6b63.75987951 adresinden erişildi.
Turan, Ş. (1951). 1829 Edirne Andlaşması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, IX, 1-2: 111-151
Uygun, S. (2011). Sırp İsyanı ve Hurşit Ahmet Paşa. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4, 17: 416-436.
Yaşar, F. (2004). Yunanistan'ın kuruluşu sürecinde Sakız adası (1821-1829).Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
Yaşar, F. (2005). Yunan Bağımsızlık savaşında Sakız adası (1821-1829). Ankara: Phoenix.
Yıldırım, A., Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yorga, (1948). Osmanlı tarihi (1774-1912). Sıtkı Baykal(Çev.), V, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Yurtseven, R. (1976). Osmanlı İmparatorluğunda Yunan ayaklanması (1821-1829). Askerî Tarih Dergisi, 2, 1: 31-46.
Zakythinos, D. (1976). The making of Modern Greece: from Byzantium to independence. Oxford: Blackwell
???????????????, ?., ?????????????, ?., ??????????, ?. (2009). ????????? ???? ???????? ?-III. ????? ?????????? ?????????????? ???????????? ?????? ??????. ?????: ?????????? ???????????? ???????.