Prens Kuza'dan Prens Karl'a: 1866 Romanya Krizi Karşısında Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu

Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında XIX.yüzyılda süregelen bölgesel sorunlardan birisi Tuna Prensliklerinin geleceği meselesiydi. Yüzyılın ikinci yarısında Romenlerin bağımsızlık yönünde attıkları adımları her iki devlet de yakından takip etmekteydi. Paris Antlaşması'ndan sonra Rusya ve Bâbıâli, bu sorun karşısında ortak tavır almışlardı. Âli Paşa ve Gorçakov, Romanya'nın bağımsızlaşmasına muhalif bir politika benimsediler. Bununla birlikte her iki devlet de kendi çıkarları doğrultusunda ve farklı gerekçelerle bu bağımsızlığa karşı çıkmaktaydılar. Fransa'nın desteğini alan Romanya, bağımsızlık yönünde adımlar attıkça süzereni Bâbıâli ve sınırdaşı Rusya'nın muhalefetiyle karşılaştı. Bağımsızlık yolundaki en önemli stratejilerden birisi, prensliklerin birleşmesini sağlayan Prens Kuza'ya karşı 1866 Şubatı'nda içeriden gelen darbe sonrasında ülke tahtına yabancı bir prens getirilmesi yönünde Romen siyasetçilerin aldıkları kararların uygulanmasına engel olmaktı. Her iki devlet de bu konuda özellikle Fransa'nın Romenlere olan desteği karşısında uluslararası hukuk kuralları ve antlaşmaların saygınlığını öne sürerek direndi. 1866 Baharında Paris'te toplanan konferansta konu tartışıldı ancak bu konferansta Bâbıâli lehine bir sonuç çıkmadı. Bâbıâli, izlediği politikada Batılı müttefiklerine Rusya ile birlikte hareket ediyormuş gibi bir görüntü vermemeye dikkat ediyordu. Nisan 1866'da Prensliklerde gerçekleşen halkoylamasından birleşme ve yabancı prens kararı çıktı; ardından Romen siyasetçiler, Hohenzollern hanedanından Karl'ı kendilerine prens seçtiler. Rusya ve Bâbıâli bu kararı şiddetli bir şekilde protesto etti. Ancak Rusya, Bâbıâli'den bu konuda beklediği direnci göremediğini düşünüyordu. Nitekim Bâbıâli, Yabancı Prensin getirilmesi konusunda Fransa'nın istikrarlı siyaseti karşısında İngiltere'nin de yumuşama eğimi göstermesiyle müttefiklerine karşı dirençli bir politika izleyememiştir. 1866 Yazında Romanya konusunda Osmanlı ve Rusya'nın yanından yer alan Avusturya'nın Prusya karşısında aldığı yenilgi, İngiltere'nin bu konudaki kararını gözden geçirmesine yardımcı olmuştur. Bu krizin sonunda Bâbıâli, Karl'ın Romanya prensliğine seçilmesini tanımak zorunda kalmıştır

From Prince Cuza to Prince Karl: Russia and the Ottoman Empire In the Face of Rumanian Crisis of 1866

One of the repetitive regional problems between the Ottoman Empire and Russia in the 19th century was the future of Danubian Principalities. In the second half of the century, both Empires were closely observing the steps taken by the Roumanians towards independence. Russia and the Sublime Porte took a common stance against this question following the Treaty of Paris in 1856. Both states were opposing to the independence of the Principalities on account of different reasons but in favour of their own interests. As long as the Principalities stepped for independence relying on the French support, she encountered opposition of her suzerain the Sublime Porte and her contiguous Russia. One of the most crucial strategies on the way of independence was preventing the implementation of the decision taken by the Roumanian liberal politicians that the appointment of a foreign prince to the Principalities following the coup d'etat in the February of 1866 against Prince Couza who procured the unification of the Principalities. Russia and the Sublime Porte resisted to the Roumanians, who took the French support to their side, by asserting the idea that a fait accompli in the Principalities would infringe the international law and violate the legality of the legitimate treaties. Even if the question was in the agenda of the conference in Paris1866, no fruitful result in favour of the Sublime Porte was acquired. The Sublime Porte was attentive not to present herself to the western allies, France and Britain, as if she was pursuing a common policy with Russia. Meanwhile, the plebiscite held in the Danubian Principalities in April 1866 resulted in the decision of the unification and the election of a foreign prince. Subsequently, Roumanian politicians elected the Karl of Hohenzollern as the prince. Russia and the Sublime Porte protested that decision vehemently. However, the resistance of the Sublime Porte against this election was too far to fulfill the expectations of Russian government. Indeed the Sublime Porte, because of the moderate policy of Britain, did not manage to show a strong resistance against the decesive policy of France supporting a foreign prince for Roumania. The Britain felt herself in a position to revise her policy following the defeat of Austria, ally of Russia and the Ottomans, from the hands of Prussia in 1866. The crisis ended with the approval of the election of Karl to the Roumanian throne by the Sublime Porte.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) (İstanbul) Hâriciye Siyâsi (HR.SYS.) 1043/1, 1044/1 İrâde Hâriciye (İ.HR.) 218/12642, 220/12758, 223/13014, 223/13026
Arhiv Vneşney Politiki Rossiyskoy İmperii (AVPRİ) (Moskova) Fond 133, opis 469 delo 48, 49
Gosudarstvenniy Arhiv Rossiyskoy Federatsii (GARF) (Moskova) Fond 828, opis 1, delo 1435, 1436, 1437, 1438, 1439, 1440.
The National Archives (NA) (Londra) Foreign Office (FO)
The National Archives (NA) (Londra) Foreign Office (FO) 78 Turkey 1861, 1862, 1867, 1910,1912, 1915, 1916, 1921, 1922 65 Russia 698, 699, 700 881 Confidential Papers 1487, 1530
Archives des affaires étrangères (AAE), (Paris) Correspondances Politiques (CP) Turquie, 366, 367, 368,
Barker, Nancy Nichols (1964). "Austria, France and the Venetian Question 1861-1866", The Journal of Modern History, 2 (36), ss.145-154.
Bobango, Gerald J. (1979). The Emergence of the Roumanian National State, Boulder: Columbia University.
Berindei, Dan (1998). "The Nineteenth Century", Romania: A Historic Perspective, ed. Dinu C. Giurescu-Stephen Fischer-Galati, Boulder: Columbia University, ss.201-234.
Bossy, R.V. (1938). L'Autriche et les Principautés-Unies, Bükreş: Imprimeries de l'État Imprimerie Nationale.
Clark, Chester W. (1942)."Prince Gorchakov and the Black Sea Question, 1866 A Russian Bomb that did not Explode", The American Historical Review, 48.1, ss.52-60.
Çertan, E.E. (1985). "Vneşnyaya politika Rumınii v 1862-1875 gg.", Oçerki Politiçeskoy İstorii Rumınii (1859), Kişinev: Akademiya nauk Moldavskoy SSR, ss.27-47.
De Testa, Baron I. (1882). Recueil des Traités de la Porte Ottomane avec Les Puissances étrangeres, tom V, Paris.
Grosul V.Ya.-E.E.Çertan (1969). Rossiya i Formirovaniye Ruminskogo nezavisimogo gosudarstva, Moskova: Nauka.
Henry, Paul (1930). L'Abdication du prince Cuza et l'avènement de la dynastie de Hohenzollern au trône de Roumanie. Documents diplomatique, Paris: Librairie Felix Alcan.
Hilke, Gerhard (1992). Rußlands Haltung zur rumänischen Frage 1864-1866, Südost-Forschungen 51, ss. 219-257.
Hitchins, Keit (1994). Rumania 1866-1947, Oxford: Clarendon Press.
Ignatyev, Nikolay Pavloviç (1916). Zapiski Grafa N.P.İgnatyeva, Petrograd: Tipografiya V.F.Kirşbauma.
Iorga, N. (1938). Correspondance Diplomatique Roumaine sous le Roi Charles I-er (1866-1880), (Deuxiéme edition), Bükreş: Bibliothèque de l'institut pour l'étude de l'histoire Universelle.
Iorga, N. (1945). Historie des Roumains et de la Romanité Oriental, Les Réalisateurs de l'Unité Nationale, vol.X, Bükreş: L'Académie Roumanie.
Jelavich, Barbara. (2004) Russia and the Formation of the Romanian National State 1821-1878, Cambridge: Cambridge University.
Kellogg, Frederick (1995). The Road to Romanian Independence, Indiana: Purdue University.
La Question Dynastique en Roumanie, Paris: Librairie Achille Heymann, 1889
Lascaris, S.Th. (1926). "La Première Alliance entre la Grèce et la Serbie, Le Traité d'Alliance de Voeslau du 14-26 Aout 1867", Le Monde Slave, 9, ss.3-50.
Merinescu, Beatrice (1983). Romanian-British Political Relations 1848-1877, Bükreş: Bibliotheca Historica Romaniae Studies.
Mosse, W.E. (1960). "England, Russia and the Roumanian Revolution of 1866", The Slavonic and East European Review, 39 (92), ss.73-94.
Pınar, Hayrettin (2012). Tanzimat Döneminde İktidarın Sınırları: Babıâli ve Hıdiv İsmail, İstanbul: Kitap.
Riker, Thad Weed (1971). The Making of Roumania, New York: Arno Press&The New York Times.
Sturdza, Démètre A. (1899). Charles I-er, Roi de Roumaine, Chronique-Actes-Documents, tome I, Bükreş: Institute d'Arts Graphiques Charles Göbl. Sturdza, Mihai Dimitri. "La Russie et la Désunion des Principautés Roumaines 1864-1866", Cahiers du monde russe et soviétique, 12.3 (1971), ss.247-285.
Taylor, A.J.P. (1954). The Struggle for Mastery in Europe 1848-1918, Oxford: Clarendon.