2013

Türk Savaş Edebiyatında Ayrıcalıklı Bir Zafer: Teselya Savaşı

Savaşlar edebiyatın önemli bir malzemesidir. Türk edebiyatında çoğu tarihi roman türü kategorisinde değerlendirilen savaş romanları geniş bir okur kitlesine hitap edegelmiştir. Buna rağmen, imparatorluk geçmişinden dolayı Türk tarihinde önemli bir yer tutan savaşların, Türk edebiyatına edebi bir malzeme olarak toplumsal hafızadaki yeri ve önemine denk gelen bir yoğunlukta girdiğini söylemek mümkün değildir. Ancak Teselya Savaşı bunun önemli bir istisnasıdır. Osmanlı Devleti için travmatik sonuçlar doğuran 93 Harbi'nden sonra elde edilen ilk askeri başarı Teselya Savaşı'dır ve Osmanlı entelijansiyasının özel ilgisiyle karşılanmıştır. 313 Harbi, Teselya ve Dömeke Muharebeleri olarak da bilinen 1897 Türk-Yunan Savaşı, bu anlamda, Türk edebiyatında ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Servet-i Fünun edebiyatçıları dâhil olmak üzere, dönemin pek çok yazar ve şairi bu savaşla ilgili şiirler, hikâyeler ve yazılar kaleme almışlardır. Dönemin Türk edebiyatının dört önemli ismi olan Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Rasim, Abdullah Zühdü ve Fazlı Necip bu savaşla ilgili olarak, aynı sırayla, Gönüllü (1897), Asker Oğlu (1898), Şanlı Asker (1898) ve Dilâver (1901) romanlarını gazetelerde tefrika ettikten sonra yayımlamışlardır. Bu romanlarda, Yunanlara karşı elde edilen galibiyet Osmanlı kamuoyunu ortak bir sevinç ve hedef etrafında birleştirecek bir zafer olarak değerlendirilmiş; savaş, askerlik, üniforma ve vazife aşkı, vatanseverlik ve şehadet gibi savaş romanlarının ana temalarını oluşturan konular halkın moral ve motivasyonunu artıracak birer propaganda malzemesi olarak kullanılmışlardır. Bu makalede, Türk edebiyatçılarını Teselya Savaşı'nı diğer savaşlardan farklı olarak pek çok türde işlemeye ve anlatmaya iten nedenler ortaya konmuş, söz konusu savaşı odağa alan dört roman karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Romanlardaki ortak içerikler, temalar ve konuyu ele alış şekilleri tespit edilmiş, romanların militarist savaş romanlarının metin geleneklerine uygun özellikleri ortaya konmuştur.

A Privileged Victory in Turkish War Literature: 1897 Greco-Turkish War

Wars are important subject matters of literature. War novels, most of which are categorized as historical novels in Turkish literature, have been widely acclaimed by Turkish readership. Nevertheless, it is hard to allege that wars, which have great significance in Turkish history due to its emperorship legacy, have intensively entered in Turkish literature as a subject matter which equals to its place and significance in collective memory of the nation. However, 1897 Greco-Turkish War is a significant exception. It was the first military victory gained by the Ottoman army after the 1877-1878 Ottoman-Russian War, which had traumatic effects on the Ottoman Empire, and, thus, was received with a great interest by the Ottoman intelligentsia. The 1897 Greco-Turkish War, which is also known as the 313, Thessaly or Dömeke Wars, in this sense, has a privileged place in Turkish literature. Many of the prominent authors and poets of the time, including Servet-i Fünun authors, wrote short stories, poems and articles about this war. Three masters of Turkish literature, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Rasim and Abdullah Zühdü, have also written, respectively, Gönüllü (1897), Asker Oğlu (1898), and Şanlı Asker (1898), in serials for newspapers, and then published them as novels. In these novels, the defeat of Greeks is evaluated as a victory which is expected to hold the Ottoman public together around a common joy and aim. The common topics which are seen in these war novels like war, military service, patriotism, love for the uniform and mission and martyrdom are used as propaganda tools to increase the morale and motivation of people.In this article the four novels mentioned above are studied comperatively, setting forth the historical reasons that urged Turkish writers to use it as a subject in different literary genres and tell about it, unlike the other wars of the time. The article examines the common elements in the content, theme and subject matter of the novels and discuss their complience with the traditions in writing militarist novels

PDF

___

Abdullah Zühdü. (1315). Şanlı Asker, İstanbul: Mihran Matbaası.
Ahmet Mithat Efendi. (2000). Cinli Han-Taaffüf-Gönüllü, Haz. Necat Birinci, Ali Şükrü Çoruk, Erol Ülgen, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ahmet İhsan. (1313). Servet-i Fünun Nüsha-i Mümtazesi. İstanbul.
Ahmet Rasim. (1998). Asker Oğlu, Yay. haz. Erol Ülgen, İstanbul: Arba Yayınları.
Anderson, B. (2015). Hayalî Cemaatler, Çev. İskender Savaşır, İstanbul: Metis Yayınları.
Aptullah Zühtü. (1966). Şanlı Asker, İstanbul: Ülkü Basımevi.
Bartlett, E. A. (2014). Osmanlı’nın Son Zaferi Teselya Zaferi, Çev. Orhan Sakin, İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Clark, T. (2011). Sanat ve Propaganda, Çev. Esin Hoşsucu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Clogg, R. (1997). Modern Yunanistan Tarihi, Çev. Dilek Şendil, İstanbul: İletişim Yayınları.
Çadırcı, M. (2008). Tanzimat Sürecinde Türkiye, Askerlik, Der. Tülay Ercoşkun, İstanbul: İmge Kitabevi.
Duman, H. H. ve Güreşir, S. K. (2009). “Yeni Türk Edebiyatı’nın Kaynakları: Savaş ve Edebiyat (1828-1911)”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/1-I, pp. 29-77.
Esen, N. (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat, İstanbul: İletişim Yayınları.
Fazlı Necip. (2005). Dilâver, Yay. haz. Erol Ülgen, Ankara: Akçağ Yayınları.
Hobsbawm, E. J. (2006). “Giriş: Gelenekleri İcat Etmek”, Geleneğin İcadı, der. Eric Hobsbawm ve Terence Ranger, Çev. Mehmet Murat Şahin, İstanbul: Agora Kitaplığı.
Koloğlu, O. (1999). “Osmanlı Devleti’nde ‘Asker Millet’ Anlayışının Oluşması”, Tarih ve Toplum, C. 32, S. 192.
Koz, M. S. (2002). “Ahmet Mithat Efendi’nin Eserleri”, Kitap-lık, Yapı Kredi Yayınları, S.54, s. 160-173.
Köroğlu, E. (2010). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı 1914-1918, İstanbul: İletişim Yayınları.
Küçükömer, İ. (2013). Batılılaşma Düzenin Yabancılaşması, İstanbul: Profil Yayıncılık.
Moreau, O. (2010). Reformlar Çağında Osmanlı İmparatorluğu, Askerî “Yeni Düzen”in İnsanları ve Fikirleri 1826-1914, Çev. Işık Ergüden, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Şen, C. (1997). “1897 Osmanlı-Yunan Muhârebesi’nin Türk Edebiyatındaki Akisleri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Uzunçarşılı, İ. H. ve Karal, E. Z. (1961). Osmanlı Tarihi, C. 7, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Ülgen, E. (1993). “1897 Türk-Yunan Savaşının Türk Şiirindeki Akisleri”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Ülgen, E. (1995). “Ahmet Midhat Efendi’de Askerlik Fikri ve Gönüllü Romanı” Türk Dili, Ankara: TDK Yayınları, S. 521, s. 619-627.