Erdal İSBİR

Akıl, İnanç ve Yorum Bağlamında Aydınlanma Üzerine Bir İnceleme

Dinin otoritesine başkaldırı, Aydınlanmayı tanımlayan bir ilkedir. Bu çalışma, akıl-inanç karşıtlığına bağlanan bu kabulün, Aydınlanmayı ne ölçüde tanımladığını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu bakımdan, Aquinas'tan Spinoza'ya, Hobbes'tan Thomasius'a, Kant'tan Schleiermacher'e kadar çeşitli düşünürlerin görüşlerini yalnızca, akıl-inanç-yorum bağlamında ele alan inceleme, bu düşünürlerin diğer görüşlerini bilinçli olarak dışarıda bırakmaktadır. Aydınlanma döneminde yaşamamış bazı düşünürler, çalışmanın bağlamı içerisinde, Aydınlanmanın ufkunu belirlemiş olmaları bakımından ele alınmaktadırlar. İlk olarak, aklı inancın otoritesine bağlayan anlayış ele alınmakta olup, akıl ile inanç karşıtlığının, kutsal metinlerin yorumuna bağlı olduğu gösterilmeye çalışmaktadır. İnancın otoritesinin, yorum sorunuyla ilgisi, inancı aklın otoritesine bağlamıştır. İkinci olarak da modern Aydınlanma düşüncesinin, akıl-inanç ilişkisi sorununu, inancın akla dayalı yorumuyla yanıtladığı gösterilmektedir. Aydınlanma düşüncesinde, akıl-inanç ilişkisi, yorum sorunu dolayımında, etik ve politik bir bağlamda tartışılır. Bu çalışma, akıl-inanç ilişkisinin, sadece bir başkaldırı ya da reddetme değil aynı zamanda muhafaza etme ya da benimseme biçiminde olduğu iddiasındadır. Bu iddia, aklın inançtan bağımsızlaşmasının yorumla olan ilgisine göre, temellendirilmek istenmektedir. Aydınlanmanın eleştiri fikrinin yorumla ilgisi, "inanç mı yorumu; yorum mu inancı belirler?" sorusunun kaynağıdır. Aydınlanmanın, yorumu akla dayalı bir eleştiri olarak kavramasıyla, bu soruya verilen yanıt da değişir. Ancak bu değişim, inancın inanılan şeyden, düşüncenin düşünülen şeyden, yorumun yorumlanan şeyden farklılaşmasıyla gerçekleşir. Başka bir deyişle, inanç ile yorum arasındaki ilişki, aklın inancı, bir dini hakikatler bütünlüğü ya da ruhun saf bir etkinliği olarak kabul etmesine göre belirlenir. Bu açıdan bakıldığında, çalışmanın temel iddiası şöyle dile getirilebilir: Aydınlanma, belli bir inancın, yorumu önceden belirlemesine karşı çıkarken, akla dayalı yorumu, inancın içeriğini belirleyen bir durum olarak öne çıkarır

An Investigation on the Enlightenment in the Context of Reason, Faith and Interpretation

The rebellion against religious authority is a principle that defines the Enlightenment. This study aims investigating to what extent this acceptance is based on reason-faith opposition that defines the Enlightenment. Therefore, it is a study that only focuses on the ideas of the philosophers from Aquinas to Spinoza, from Hobbes to Thomasius, from Kant to Schleiermacher only within the context of reason, faith and interpretation, intentionally leaving out their other ideas. Some thinkers who did not live during the Enlightenment era are discussed as their ideas formed the basis of the Enlightenment. Firstly, the idea that relates reason to the authority of faith is studied to show that the opposition between reason and faith lies in the interpretation of the scriptures. The relationship of the authority of faith with the problem of interpretation connects faith to the authority of reason. Secondly, it illustrates that modern Enlightenment thinking responds to the problem of the reason-faith relationship with the interpretation of faith that is based on reason. Reason-faith relationship in the Enlightenment thinking is discussed within the context of ethics and politics with reference to the problem of interpretation. This study claims that the reasonfaith relationship is not only a rebellion or a rejection but at the same time a form of preservation or acceptance. This claim is based on reason’s relationship with interpretation in its liberation from faith. The relationship of the Enlightenment criticism with interpretation is the source of the question “does faith determine interpretation or does interpretation determine faith?” The answer to the question changes with the Enlightenment’s perception of interpretation as a criticism based on reason. However, this change comes into being with the differentiation of faith from the thing that is believed in, idea from the thing thought, interpretation from the thing interpreted. In other words, the relationship between faith and interpretation is determined by the reason’s acceptance of faith as a unity of religious truths or as a pure activity of the soul. From this perspective, the main aim of this study can be summarized as: while the Enlightenment opposes determining the interpretation of a specific faith, it stresses that interpretation through reason determines the context of faith

PDF

___

Adorno, T. W. (2005). Minima Moralia Reflections on a Damaged Life. (E.N.F. Jephcott, Çev.). London, New York: Verso.
Aquinas, T. (1952). The Summ Theologica Volume II. (Fathers of the English Dominican Province, Çev.). (Daniel J. Sullivan, Ed.). London: William Benton, Encyclopedia Britannica inc.
Aquinas, T. (2006). Aquinas on Nature and Grace, Selections from the Summa Theologica. (A. M. Fairweather. Çev., Ed.). Louisville, Kentucky: Westminster John Knox Press.
Alexander, W. M. (1966). Johann Georg Hamann, Philosophy and Faith. Neterlands: Martinus Nijhoff&The Hague.
Arkush, A. (1994). Moses Mendelssohn and the Enlightenment. Albany: State University of New York Press.
Ast, F. D. (1808). Grundlinien der Grammatik, Hermeneutik und Kritik. (Jos Thomman, Ed.). Buchdrucker und Buchhändler.
Augustinus. (2010). İtiraflar. (Çiğdem Dürüşken, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları. Bacon, F. (2001). The Essays. Moozambook.
Bacon, F. (2003). The New Organon. (Lisa Jardine, Michael Silver Thorne, Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Bayer, O. (2003). “Luther as an Interpreter of Holy Scripture”. (Mark Matters, Çev.) The Cambridge Companion to Martin Luther İçinde (s.73-85). (Donald K. McKim, Ed.). Cambridge, New York: Cambridge University Press.
Barnard, F. M. (1983). “Self-Direction: Thomasius, Kant, and Herder”. Political Theory, Vol. 11, No. 3 (Aug., 1983). s. 343-368. Sage Publications Inc.
Berlin, I. (2000) Three Critics of the Enlightenment, Vico, Hamann, Herder. (Henry Hardy, Ed.). London: Pimlico.
Buckley, M. (1987). At the Origins of Modern Atheism. New Haven, London: Yale University Press.
Byrne, J. M. (1997). Religion and the Enlightenment: From Descartes to Kant. Louisville, Kentucky: Westminster John Knox Press.
Çiğdem, A. (1993). Aydınlanma Felsefesi. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
Descartes, R. (2003). Discourse on Method and Meditations. (Elizabeth S. Haldane, G. R. T. Ross, Çev.). Mineola, New York: Dover Publication Inc.
Fleischacker, S. (2013). What is Enlightenment? New York, London: Routledge.
Gadamer, H.G. (1989). Truth and Method. (Joel Weinsheimer, Donald G. Marshall, Çev.). New York: The Continuum.
Gadamer, H.G. (2007). The Gadamer Reader, A Bouquet of the Later Writings. (R. E. Palmer, Çev.). Evanston, İllinois: Northwestern University Press.
Gay, P. (1966). The Enlightenment: An Interpretation, Vol. 1, The Rise of Modern Paganism. New York, London: W. W. Norton&Company.
Gottlieb, M. (2011). Faith and Freedom, Moses Mendelssohn’s Theological-Political Thought. New York: Oxford University Press.
Grant, A. J. (2000). “Vico and Bultmann on Myth: The Problem with Demythologizing”. Rhetoric Society Quarterly. Vol. 30, No. 4: 49-82.
Gritsch, E. W. (2003). “Luther as Bible Translator”. The Cambridge Companion to Martin Luther İçinde (s.62-72).
(Donald K. McKim, Ed.). Cambridge, New York: Cambridge University Press.
Hamann, J. G. (2007) Writings on Philosophy and Language, (Kenneth Haynes, Çev.). Cambridge, New York, Melbourne: Cambridge University Press.
Herder, J. G. (1966). Outlines of a Philosophy of the History of Man. (T. Churcill, Çev.). Newy York: Bergman Publishers.
Herder, J. G. (2004). Philosophical Writings. (Michael N. Forster, Çev., Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Hobbes, T. (1998). Leviathan. (]. C. A. Gaskin, Ed.). Oxford, New York: Oxford University Press.
Hof, U. I. (1995) Avrupa’da Aydınlanma. (Şebmen Sunar, Çev.). (Özden Arıkan, Ed.). İstanbul: Afa Yayıncılık.
Horkheimer, M. ve Adorno, T. W. (2002). Dialectic of Enlightment, Philosophical Fragments. (Edmund Jephcott, Çev.). Stanford, California: Stanford University Press.
Horkheimer, M. (2004). Eclipse of Reason. London, New York: Continuum.
Huch, R. (2005). Alman Romantizmi. (Gürsel Aytaç, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Hume, D. (1854). The Philosophical Works of David Hume, Volume I. Cambridge: Allen and Farnham Printers.
Jacobi, F. H. (1994). The Main Philosophical Writings and the Novel Allwill. (George di Giovanni, Çev., Ed.).
Montreal, Kingston, London, Buffalo: McGill-Queen’s University Press.
Kant, I. (1991). Political Writings. (H. B. Nisbet, Çev.). (Hans Reiss, Ed.). Cambrigde, New York: Cambridge University Press.
Kant, I. (1999). Practical Philosophy. (Mary J. Gregor, Çev., Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Kant, I. (2002). Critique of Practical Reason. (Werner S. Pluhar, Çev.). Indianapolis, Cambridge: Hackett Publishing Company Inc.
Leibniz, G. W. (1989). Philosophical Essays. (Roger Ariew, Daniel Garber, Çev., Ed.). Indianapolis, Cambridge: Hackett Publishing Company Inc.
Locke, J. (1997). Political Essays. (Mark Goldie, Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Locke, J. (1999). The Reasonableness of Christianity: As Delivered in the Scriptures Works. (M. A. Stewart, Ed.). Oxford: Oxford University Press.
Luther, M. (1961). Selections from His Writings. (John Dillenberger, Ed.). New York: Anchor Books.
Luther, M. (2009). Faith Alone: A Daily Devotional. (James C. Galvin, Çev.). Michigan: .Zondervan.
Mendelssohn M. (1997). Philosophical Writings. (Daniel O. Dahlstrom, Çev., Ed.). New York, Cambridge: University Press.
Pascal, B. (2004). Pensees. (Roger Ariew, Çev., Ed.). Indianapolis, Cambridge: Hackett Publishing Company.
Ricoeur, P. (2007). Yorum Teorisi: Söylem ve Artı Anlam. (Gökhan Yavuz Demir, ÇEv.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
Rousseau, J. J. (1999). Discourse on Political Economy and The Social Contract. (Christopher Betts, Çev.). Oxford, New York: Oxford University Press.
Schleiermacher, F. (1850). Brief Outline of the Study of Theology. (William Farrer, Çev.). Edinburg: T&T Clark.
Dublin: Hamilton, Adams Co. London: J. Robertson.
Schleiermacher, F. (1893). On Religion: Speeches to Its Cultured Despisers. (Jhon Oman, Kegan Paul, Çev.). London: Trench, Trubner&Co. Ltd.
Schleiermacher, F. (1998). Hermeneutic and Criticism and Other Writings. (Andrew Bowie, Çev., Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Spinoza, B. (1994). A Spinoza Reader: The Ethics and Other Works. (Edwin Curley, Çev., Ed.). Chichester, West Sussex: Princeton University Press.
Thomasius, C. (2007). Essays on Church, State, and Politics. (Ian Hunter, Thomas Ahnert, Frank Grunert, Çev., Ed.). Indianapolis: Liberty Fund.
Vico, G. (1948). The New Science. (Thomas Goddard Bergin, Max Harold Fisch, Çev.). Ithaca, New York: Cornell University Press.
Vico, G. (1976). “On the Heroic Mind”, (Elizabeth Sewell, Anthony C. Sirignano, Çev.). Social Research, Vol. 43, No. 4, Vico and Contemporary Thought-2. s.886-903.
Voltaire, M. D. (1843). A Philosophical Dictionary, Volume the First. Londan: W. Dugdale.