Geç Osmanlı Salattepe Populasyonu ve Cüzzam

Diyarbakır ili Bismil ilçesinin yaklaşık 14 km doğusunda bulunan ve Ortaçağ, Erken İslam ve Geç Osmanlı olarak tarihlenen Salattepe höyüğünden 2000-2008 yılları arasında gün ışığına çıkartılan iskelet kalıntılarının paleopatolojik analizleri gerçekleştirilmiştir. 57 bireyden oluşan populasyonun genel sağlık durumunun değerlendirilerek, diğer hastalıklara oranla frekansının az olmasına karşın, önemli bir enfeksiyonel hastalık olan cüzzam hakkında değerlendirme ya-pılmış ve Anadolu topluluklarındaki frekansı ile karşılaştırılmıştır. Salattepe topluluğunun de-mografik yapısının ortaya konması amacıyla, yaş ve cinsiyet analizi gerçekleştirilmiştir. İske-letler üzerinde kraniyal dikişlerin kaynaşma aşamaları, diş sürme dereceleri, kostal değişkenler ve symphysis pubis dikkate alınarak yaş, ayrıca kafatası, pelvisteki anatomik farklılıklar göz önüne alınarak cinsiyetleri belirlenmiştir (France, 2003; İşcan ve Krogman, 1993; Nemeskeri, 1970; Buikstra ve Ubelaker, 1994).Populasyonun % 53’ünü bebek ve çocukların oluşturduğu ve 0-1 yaş grubunda yüksek ölüm oranı olduğu ortaya konmuştur. Salattepe topluluğunda 12 birey ile temsil edilen kadınların ölüm yaşı ortalamaları 36.4 yıl, 17 birey ile temsil edilen erkeklerin 39.5 yıl ve toplam 28 bireyden oluşan bebek ve çocukların ölüm yaşı ortalamaları ise 12.01 ay olarak hesaplanmıştır. Salattepe populasyonu travma, enfeksiyonel hastalıklar, metabolik hastalıklar, deformasyonlar, eklem hastalıkları, hematolojik hastalıklar, diş ve ağız sağlığı açısından değerlendirilmiş ve oransal olarak en fazla enfeksiyonel hastalıklar ve eklem hastalıkları bulgulanmıştır. Populasyondaki enfeksiyonel hastalıklardan en dikkati çeken, üç cüzzam vakasıdır. 1 kadın, 1 erkek ve 1 çocukta, toplam 3 cüzzam hastalığı olan birey belir-lenmiştir. Rhinomaxillar deformasyonlar ve vücut kemiklerindeki deformasyonlar, hastalığın Lepramatöz tip olduğunu göstermektedir. Salattepe cüzzam bulguları, hastalığın Anadolu’da yayınlanmış olan dördüncü farklı lokasyonunu işaret etmektedir.

PDF

___

Andersen J. G. (1969). Studies in the Mediaeval Diagnosis of Leprosy in Denmark. Co penhagen: Coters Bogtrykkeri.
Andersen, J. G. ve K. Manchester (1992). The Rhinomaxillary Syndrome in Leprosy: a Clinical, Radiological and Paleopathological Study. International Journal of Osteoarchaeology, 2, s. 121-129.
Andersen, J.G, Manchester K. ve C. Roberts (1994). Septic Bone Changes in Leprosy: a Clinical, Radiological and Paleopathological Review. International Journal of Osteoarchaeology, 4, s. 21-30.
Aufderheid, A. ve C. Rodriquez-Martin (1998). The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology. Cambridge University Press. Cambridge.
Angel, J. L. (1968). Human Remains at Karatas. In: Machteld J. Mellink. Excavations at Karatas-Semayük in Lycia, American Journal of Archaeology, 72, s. 260-263.
Asian, EG. (2002). Ankara Roma Hamamı Kazısmdan Cikarılan İskeletlerin Paleopatolojik İncelemesi, Anadolu Medeniyetleri Mtizesi 2001 Yılligi, Arutlar ve Müzeler Genel Müdüriugu Yayını, s. 55-65.
Arentoft E. (1999). De Spedalskes Hospital, Udgravning of Sankt J0rgensgården i Odense. Odense: Odense Bys Museer.
Bakker, I. M, Hatta M, Kwenang A, Klaster R. P. ve L. Oskam (2002). Epidemiology of Leprosy on fve Isolated Islands in the Flores Sea, Indonesia. Tropical Medicine and International Health, 7(9), s. 780-787.
Bennike P. (1985). Paleopathological Studies of Danish Skeletons. A Study of Demography, Diseases and İnjury, Copenhagen: Akademisk Forlag.
Blau, S. ve V. Yagodin (2005). Osteoarchaeological Evidence for Leprosy from Western Central Asia. American Journal of Physical Anthropology, 126, s. 150-158.
Boldsen, L.J. (2001). Epidemiological Approach to the Paleopathological Diagnosis of Leprosy. American Journal of Physical Anthropology, 115, s. 380-387.
Boldsen, L.J. (2005). Leprosy and Mortality in the Medieval Danish Village of Tirup. American Journal of Physical Anthropology, 126, s. 159-168.
Brothwell, D.R.(1981). Digging up Bones, s. 138-139.
Buikstra, J.E. ve D.H.Ubelaker (1994). Standarts for Data Collection from Human Ske letal Remains. Arkansas Archaeological Survey Research, series no:44 Fayette-ville.
Erdal, D. Ö. (2007).Eklem Hastalıkları ve Yaşam Biçimi Arasındaki İlişkiler:Neolitik Topluluklarından Örnekler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 24(2), s. 77-93.
Erdal, Y.S. (2004). Kovuklukaya (Sinop-Boyabat) İnsanlarının Sağlık Yapısı ve Yaşam Biçimleriyle İlişkisi. Anadolu Araştırmaları, 17(2), s. 169-196.
France, D.L. (2003). Lab. Manuel and Workbook for Physican Anthropology. Colorado State University. Thomson Wadsworth.
Faget G. H. ve A. Mayoral (1944). Bone Changes in Leprosy: A Clinical and Roentgene-ologic Study of 505 Cases. Radiology, 42, s. 1-13.
Gussov, Z. (1989). Leprosy, Racism and Public Health, Boulder Colorado: Westview Press.
Haas, H.J, Zink A, Palf G, Szeimies U. ve G.A. Nerlich (2000). Detection in Leprosy in Ancient Human Skeletal Remains by Molecular İdentifcation of Mycobacterium Leprae. American Journal of Clinical Pathology, 114, s. 428-436.
İşcan, M.Y. ve W.M. Krogman (1993). The Human Skeleton in Forensic Medicine. Illino is. Charles C. Thomas Publisher.
Jha P.K, Talwar S., Suresh M.S. ve V. Panvelka (1991). Localized Borderline Lepromatous Leprosy. Lepr. Rev.,62, s. 212-216.
Macadam S. P. (1992). Porotic Hyperostosis: A New Perspective. American Journal of Physical Anthropology, 87, s. 38-47.
Moller-Christensen V. (1953). Ten Lepers From Naestved in Denmark: A Study of Ske letons from Medieval Danish Leper Hospital. Copenhagen: Danish Science Press Ltd.
Møller-Christensen V. (1961). Bone Changes in Leprosy, Copenhagen: Munksgaard.
Møller-Christensen V. (1965). The Knowledge of Leprosy Through Paleopathology. International Journal of Leprosy, 33, s. 603-610.
Møller-Christensen V. (1978). Leprosy Changes in The Skull, Odense: Odense University Press.
Nemeskeri, J. (1970). Determinetion of Sex and Age from Skeletal Finds. History of Human Life Span. Budapest.
Ortner D. J. (2003). Identifcation of Pathological Conditions in Human Remains. Academic Press. San Diego.
Ortner D. J. (2008). Differential Diagnosis of Skeletal Lesions in Infectious Diseases. In: Pinhasi R, Mays S (eds.) Advances in Human Palaeopathology, Chichester: John Wiley & Sons, s. 57-76.
Ökse, T. (2000). Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Varlıkları Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, (Eds.), Numan Tuna, Jean Öztürk, Jale Velibeyoğlu, ODTÜ Tarihsel Çevre Araştırma ve Değerlendirme Merkezi (TAÇ-DAM), 2002 Ankara.
Ökse, T. (2001). Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Varlıkları Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, (Eds.), Numan Tuna, Jean Öztürk, Jale
Velibeyoğlu, ODTÜ Tarihsel Çevre Araştırma ve Değerlendirme Merkezi (TAÇ- DAM), 2004 Ankara.
Resnick D. ve G. Nieayama (1988). Degenerative Disease of Extraspinal Locations. Diagnosis of Bone and Joint Disorders, Philadelphia: W. B. Saunders Company.
Ridley D.S. ve W.H. Jopling (1966). Classifcation of Leprosy According to Immunity a Five Group System. International Journal of Leprosis, 54, s. 255-273.
Tayles, N. ve H.R. Buckley (2004). Leprosy and Tuberculosis in Iron Age Southeast Asia?. American Journal of Physical Anthropology, 125, s. 239-256.
Turk J. L.ve M. F. R. Waters (1969). Cell-Mediated Immunity In Patients With Leprosy.The Lancet, 2 (7614), s. 243-246.
Workshop of European Anthropologist (1980). Recomondations for Human Age and Sex Diagnosis of Skeletons. Journal of Human Evolution, 9, s. 517-550.
Worobec M.S. (2009). Treatment of Leprosy/Hansen s Disease in the Early 21st Century. Dermatologic Therapy, 22, s. 518-537.
http://www.biyograf.net/kisiayrinti.asp?kisiid=1772 (30.03.2013).
http://www.who.int/lep/en/ (29.03.2013).
http:// http://www.trbism.gov.tr (10.12.2013).