SARI UYGURCA ÜZERİNE ETİMOLOJİK DENEMELER: I VE İ MADDESİ

Bu çalışmanın amacı Sarı Uygurca üzerine etimolojik bir sözlük oluşturmaktadır. Bu amaçla, 1957 yılında Malov'un yayımladığı Yazık jyoltıh uygurov: Slovar' i grammatika ve 1976 yılında Tenişev'in yayımladığı Stroy sarıg-yugurskogo yazıka adlı çalışmaların "I-İ" maddeleri incelenmiştir. "I-İ" maddesinde özel isimler ve yer isimleri hariç toplam 93 sözcük saptanmıştır. Sözlüklerin "I-İ" maddesi çerçevesinde diğer Türk dilleri ile yapılan karşılaştırma sonucunda ortaya çıkan veriler şöyledir: Sarı Uygurca söz varlığının 37 tanesi Altaycada, 33 tanesi Hakasçada, 29 tanesi Tuvacada, 13 tanesi de Yakutçada saptanmıştır. Ortaya çıkan bu veri yaklaşık değerleri içerirken Sarı Uygurcanın Güney Sibirya dilleri ile yakından ilgili olduğunu teyit etmektedir. "I-İ" maddesinin söz varlığı doğrultusunda bütün modern dillerde ya da dil gruplarında kimi ses değişikleri ile görülen 26 ortak sözcük belirlenmiştir: ılığ, ışt, ışt- ~ it-, ıştığ, iç, iç-, içiki, içir-, igen, igırmı, inek, ini, i?, i?ek, i?ge, i?nek, is I, is II, iser-, isert- , issıg, iste-, işke, işkenci, işki, it

ETYMOLOGICAL ATTEMPTS ON YELLOW UYGHUR: Ï AND I ITEMS

The subject of this study is to create an etymological dictionary on Yellow Uyghur. For this purpose, “Ï-İ” items were investigated in Yazık jyoltıh uygurov: Slovar' i grammatika published by Malov in 1957 and Stroy sarıg-yugurskogo yazıka published by Tenişev in 1976. A total of 93 words were identified in “Ï-İ” items except for proper and place names. The results of comparison “I-İ” items of Yellow Uyghur dictionaries with the other Turkic languages are as follows: It was found Yellow Uyghur words detected in some languages, such as 37 of them in Altay, 33 of them in Khakas, 29 of them in Tuvanian and 13 of them in Yakut. This data containing approximate value confirms that Yellow Uyghur is closely related to South Siberian Turkic languages. It was determined 26 common words which are seen with some sound changes in all modern languages or languages groups in accordance with vocabulary of “Ï-İ” items: ılığ, ışt, ışt- ~ it-, ıştığ, iç, iç-, içiki, içir-, igen, igırmı, inek, ini, iŋ, iŋek, iŋge, iŋnek, is I, is II, iser-, isert- , issıg, iste-, işke, işkenci, işki, it

PDF

___

Afanas’yev P. S., L. N. Haritonov. (1968), Russko-yakutskiy slovar′. Moskva.
Ahundov, Ehliman. (1978), Azerbaycan Halk Yazını Örnekleri. Türk çevriyazısına aktaran Tezcan, Semih, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Argunşah, Mustafa, Galip Güner. (2015), Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yayınları.
Atalay, Besim. (2006), Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I. 5. bs. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ayazlı, Özlem. (2016), “Sarı Uygurca Üzerine Etimolojik Denemeler”. IJLET (International Journal of Languages Education and Teaching). Cilt 4, S. 2, ss. 290-313.
Baskakov, N. A., A.İ. İnkijekova-Grekul. (1953), Hakassko-russkiy slovar′. Moskva.
Baskakov, N. A. (1958), Karakalpaksko-russkiy slovar’. Moskva.
Baskakov, N. A. (1964), Russko-altayskiy slovar′. Moskva.
Baskakov, N. A., B. A. Karriyev, M. Ya. Hamzayev. (1968), Turkmensko-russkiy slovar’. Moskva.
Campbell, George L., Gareth King. (2013), Compendium of the World’s Languages. Third edition. London and New York: Routledge.
Ceylan, Emine. (1997), Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Clauson, Gerard. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish. Oxford.
Çulha, Tülay. (2006), Karaycanın Kısa Sözvarlığı. İstanbul: Dil ve Edebiyat Dizisi 6.
Derleme Sözlüğü. (1972), Cilt V, E-F. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Dirks, William. (2005), Uzbek English Dictionary: The Central Asian Heritage Group
Doerfer, Gerhard. (1965), Türkische und mongolische Elemente im neupersischen II. Wiesbaden.
Doerfer, Gerhard, Semih Tezcan. (1980), Wörterbuch Des Chaladsch (Dialekt von Charrab). Budapeşt: Akadémiai Kiadó.
Eren, Hasan. (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara.
Goldstein, C. Melvyn, Ngawangthondup Narkyid. (1999), English-Tibetan Dictionary of Modern Tibetan. 3 bs. Dharamsala.
Hüseynov, H. (1941), Azerbaydjansko-russkiy slovar’. Baku.
Kaçalin, Mustafa S. (2011), Nevâyî’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Koç, Kenan, Aybek Bayniyazov, Vehbi Başkapan. (2003), Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kúnos, Ignaz. (1902), Şeyh Suleyman Efendi’s Çagatay-Osmanisches Wörterbuch, Verkürzte und mit deutscher übersetzung versehene Ausgabe. Budapeşt: Mit Unterstützung der Ungarischen Akademie der Wissenschaft.
Léi Xuănchūn, Chén Zōngzhén. (1992), Xībù Yùgù Hàn Cídian (Batı Uygurca-Çince Sözlük). Chéngdū.
Lessing, Ferdinand D. (1960), Mongolian-English Dictionary. University of California Press, Berkeley and Los Angeles.
Lessing, Ferdinand D. (2003), Moğolca-Türkçe Sözlük. Çev. Günay Karaağaç. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Li, Yong-Sŏng. (1999), Türk Dillerinde Akrabalık Adları. Ankara.
Malov, Sergey Yefimoviç. (1957), Yazık jyoltıh uygurov: slovar i grammatika. Alma-Ata.
Mudrak, Oleg Alekseyeviç. (1983), Rekonstruktsiya promongolgol’skoy sistemı glasnıx. Moskovskiy gosudarstvennıy universitet, Finologiçeskiy fakultet.
Mudrak, Oleg Alekseyeviç. (2012), “Sarı Uygur Türkçesine Türkçe Sızıcı Seslerin Yansıması”. Dil Araştırmaları. Çev. Reshide Adzhumerova, Emine Atmaca. S: 11, Güz, ss. 197-204.
Naskali, Emine Gürsoy, Muvaffak Duranlı. (1999), Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Naskali, Emine Gürsoy, Viktor Butanayev, Almagül İsina, Erdal Şahin, Liaisan Şahin, Aylin Koç. (2000), Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Necip, Emir Necipoviç. (1993), Yeni Uygur Türkçesi. Çev. İklil Kurban, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ölmez, Mehmet. (2007), Tuwinischer Wortschatz mit alttürkischen und mongolischen Parallelen. Tuvacanın Sözvarlığı Eski Türkçe ve Moğolca Denkleriyle. Wiesbaden.
Öner, Mustafa. (2009), Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Pal’mbah, A. A. (1953), Russko-tuvinskiy slovar′. Moskva.
Radloff, Wilhelm. (1893-1911), Versuch eines Wörterbuches der Türk-dialecte (Opıt slovarya tyurskix nareçiy). I Cilt. Sankt Peterburg.
Räsänen, Martti. (1969), Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
Roos, Martina Erica. (2000), The Western Yugur (Yellow Uygur) Language, Grammar, Text, Vocabulary. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Leiden: Rijks Üniversitesi.
Sevortyan, E.V. (1974), Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov. Moskva,
Shaw, Robert Barkley. (2014), Kaşgar ve Yarkend Ağzı Sözlüğü. Çev. Fikret Yıldırım, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Skvortsov, M. İ. (1982), Çăvaşla-vırăsla slovar′ Çuvaşsko-russkiy slovar'. Moskva.
Sleptsov, P. A. (1972), Yakutsko-russkiy slovar′. Moskva.
Starostin, Sergei, Anna Dybo, Oleg A. Mudrak. (2003), Etymological Dictionary of the Altaic Languages. Leiden-Boston: Brill
Şirin, Hatice. (2015), Kül Tigin Yazıtı Üzerine Notlar. İstanbul: Bilge, Kültür, Sanat. Tenişev E. Rahimoviç, B. H. Todayeva. (1966), Yazık jyoltıh Uygurov. Moskva.
Tenişev, E. Rahimoviç. (1968), Tuvinsko-russkiy slovar’. Moskva.
Tenişev, E. Rahimoviç. (1976), Stroy sarıg-yugurskogo yazıka. Moskva.
TTS: XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü. (1967), Cilt III, E-İ. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türkçe Sözlük. (1998), (9 bs.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Vasiliev, Yuriy. (1995), Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yeni Tarama Sözlüğü. (1983), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yıldız, Hülya. (2015), Eski Türkçe ile Yakutçanın Sözvarlığının Ünlüyle Başlayan Sözcükler Bakımından Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü.