HAKKARİ VE ÇEVRESİNİN ESKİÇAĞ’DAKİ KONUMU

Dağlık bir bölgede yer alan Hakkari M. Ö. I. Binde Hakkari Kalesi'nde (Çölemerik) oturan yerel bir bey idaresindedir. Urartu ile Asur arasında kalan Hakkari Bölgesi Urartu Ordu Yolu'nun geçtiği bir bölgede olmasının yanı sıra kutsal kent Muşaşir'e yakın olması nedeniyle stratejik önemi olan bir merkezdir. M. Ö. I. Binde madencilik ve hayvancılık Hakkari Bölgesi'nin en önemli geçim kaynağıdır. Hakkari'de bulunmuş olan 13 savaşçı steli bölge tarihinin aydınlatılması için önemlidir.Bu makalede Hakkari'nin M. Ö. I. Bindeki durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır

SITUATION IN THE ANCIENT OF HAKKARI AND SURROUNDING AREA

Hakkari being situated in mountainous region had been managed by the feadul lord lived in Hakkari castle in first millennium BC. Hakkari region between Urartu and Assyria was a strategically important centre due to being nearly Muşaşir holy city, as well as it was located in the passing route of “Urartu Army”.In years of first millennium BC, minning and animal breeding were the most important source of income of Hakkari region. The 13 warior stelae having been founded in Hakkari is important for illuminating the history of its region. In this article, the history of Hakkari region have been tried to illuminated in years of first millennium BC

PDF

___

ALTINLI, I. Enver; (1966), “Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Jeolojisi” Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 66, ss. 35– 74.
AZAMOUSH, M. ve Barbara HELVİNG; (2005),“Recent Archaeological Research in Iran – PrehistorytoIron Age”, Archaologische Mitteilungenaus Iran und Turan, Band 37, ss. 189- 246.
BARNETT, R.D.(1987), “Phrygianand the Peoples of Anatolia in the Iron Age”, CAHII/2, 1975, ss. 417-442. (Çev. Ömer Çapar, “Phrygia ve Demir Devrinde Anadolu Kavimleri”, DTCF-D XXXI 1-2,ss. 42-73.
BELLİ, Oktay(1977), Urartular Çağında Van Bölgesi Yol Şebekesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
BELLİ, Oktay;(1983), “Nairi-Hubuskia Ülkesi Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı I, ss. 31-39.
BELLİ, Oktay; (1985), “Doğu Anadolu Bölgesinde Antik Demir Metalürjisinin Araştırılması”,Araştırma Sonuçları Toplantısı III, ss. 365-378.
BELLİ, Oktay; (1986), “Untersuchungenzur Eisenmetallurgie in Hubuskia”, Anadolu Araştırmaları 10, ss. 271-299.
BELLİ, Oktay; (2000), “Doğu Anadolu’da Urartu Yol Şebekesinin Araştırılması”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), (Ed. O. Belli),ss. 409-414.
BELLİ, Oktay; (2001), “The Greatest Metal Working Kingdom of the Ancient World: Urartu”, İstanbul University’s Contributions to Archaeology in Turkey (1932-2000), (Ed. O. Belli), ss. 338-245.
BELLİ, Oktay; (2007), “Van Bölgesi’nin En Eski ve Düzenli Kara Yolları”, Tarih Boyunca Van, Promat Basım Yayın, ss. 342-347.
BELLİ, Oktay; (2008a),“Van Gölü’nün Güneydoğusu ile Hakkari Bölgesi’nde Bulunan Tarih Öncesi Döneme Ait Kayaüstü Resimleri”, III. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, 06-08 Haziran 2007, (Ed. O. Belli), Ajans-Türk Basım, ss. 1-18, Ankara.
BELLİ, Oktay; (2008b), “Erken Demir Çağı’nda Hakkari Bölgesi”, III. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, 06-08 Haziran 2007, (Ed. O. Belli), Ajans-Türk Basım, ss. 19-42, Ankara.
BELLİ, Oktay; (2008c), “Hakkari’nin Kabartmalı Dikilitaşları”, III. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, 06-08 Haziran 2007, (Ed. O. Belli), Ajans-Türk Basım, ss. 43-70, Ankara.
BELLİ, Oktay; (2008d), “Van Gölü’nün Güneyi ile Hakkari Bölgesi’nde Bulunan Anıtsal Mimarlık Anıtları: Dev Evleri”, III. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, 06-08 Haziran 2007, (Ed. O. Belli), Ajans-Türk Basım, ss. 71-90, Ankara.
BELLİ, Oktay; (2008e), “Van Gölü’nün Güneyi ile Hakkari Bölgesi’nde İşletilen Maden Kaynakları”, III. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, 06-08 Haziran 2007, (Ed. O. Belli), Ajans-Türk Basım, ss. 91-120, Ankara.
BELLİ, Oktay; (2011), “Bitlis-Dikilitaş Kaya Tüneli’nin Doğu Anadolu Bölgesi Ticareti İçin Önemi”, BETAV Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayın Organı, Yıl: 24, Sayı: 17, ss. 37-43.
BELLİ, Oktay ve DİNÇOL, A. M. (1982), “Hazine Piri Kapısı ve Aşağı Zivistan Taş Ocakları”, Anadolu Araştırmaları 8, ss. 167-173.
BURNEY, C. A; (1957), “UrartianFortressesandTowns in the Van Region”, AnatolianStudies VII, ss. 37-53.
ÇİLİNGİROĞLU, Altan;(1977), “Sargon’un Sekizinci Seferi ve Bazı Öneriler”, Anadolu Araştırmaları IV-V, ss. 235-251.
ÇİLİNGİROĞLU, Altan; (1984), “Tanrı Assur’a Bir Mektup”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tarih İncelemeleri Dergisi II, ss. 1-25.
ÇİLİNGİROĞLU, Altan;(1994),Urartu Tarihi, İzmir.
ÇİLİNGİROĞLU, Altan;(1997),Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir.
ERZEN, Afif;(1977), “Çavuştepe Yukarı Kale ve Toprakkale 1976 Dönemi Kazıları”, Anadolu Araştırmaları, Sayı 4-5,ss. 1-25.
ERZEN, Afif; (1983), “Çavuştepe Kazısı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı IV, ss. 155-163.
ERZEN, Afif;(1992),Doğu Anadolu ve Urartular, TTK Basımevi (3.baskı), Ankara.
ERZEN, Afif; Emin BİLGİÇ, Yusuf BOYSALve Baki ÖĞÜN; (1961), “Van-Toprakkale Kazı Heyetinin 1961 Yılı Kısa Çalışma Raporu”, Türk Arkeoloji Dergisi XI-2, ss. 30-32.
GÜNDÜZ, Serhan; (1996), “M.Ö. I. Binde Doğu Anadolu ve Kuzeybatı İran Tarihi Coğrafyası”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1995 Yıllığı, ss. 234-273.
JAKUBİAK, K; (2004), “Some Remarks on Sargon II’s Eighth Campaign of 714 BC”, Iranica Antiqua, vol. XXXIX, ss. 191-202.
JOHNS, C. H. W; (1904),Babylonian and Assyrian Laws, Contracts and Letters, New York.
KLEİSS, W. veH. HAUPTMANN; (1976), Topographische Kartev on Urartu, Berlin.
LANFRANCHİ, G.B; (1995),“AssyrianGeographyand Neo-AssyrianLetters”, Liverani, M. (ed.) Neo- Assyrian Geography, Quadernidi Geografia Storica 5, ss. 127-137.
LEHMANN-HAUPT, C. F. (1926); Armenian EinstundJetzt II/1, Berlin.
LEVİNE, L.D. (1977), “Sargon’sEighthCampaign” Mountains and Lowlands: Essays in the Archaeology of Greater Mesopotamia, Bibliotheca Mesopotamica 7, (Ed). L. D. Levineand T.CuylerYoung, ss. 135-151.
LUCKENBİLL, D. D; (1926), Ancient Records of Assyria and Babylonia I, Chicago.
MEDVEDSKAYA, I.N. (1997),“The Localization of Hubushkia”, (Ed. S. Parpolaand R. Whiting), Assyria1995, ss. 197-206.
MELİKİŞVİLİ, G. A.(1954); Nairi-Urartu, Tbilisi.
ÖZFIRAT, Aynur; (2002),“2000 Yılı Hakkari Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı23-2, ss. 297-306.
ÖZFIRAT, Aynur. (2002), “Khabur Ware from Hakkâri”, Ancient Near Eastern Studies, Volume XXXIX, ss. 141-151.
ÖZFIRAT, Aynur; (2002), “Van-Urmia Painted Pottery from Hakkari”, Archäologische Mitteilungenaus İran und Turan 34, ss. 209-228.
PINARCIK, Pınar;(2012), “Urartu Krallığı’nın Tarihi Coğrafyası Hakkında Yeni Öneriler”,Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi,Cilt XXVII, Sayı 2, ss. 459- 482.
PİOTROVSKY, B; (1966), IlRegnodi Van Urartu, Roma.
RADNER,K; (2012), “Between a Rockand a Hard Place: Muşaşir, Kumme, UkkuandSubria – TheBufferStatesBetweenAssyriaand Urartu”, BIAINILI-URARTU. TheProceedings of theSymposiumheld in Munich12-14 October 2007TagungsberichtdesMünchnerSymposiums 12.-14. Oktober 2007, (Ed. S. Kroll, C. Gruber, U. Hellwag, M. Roaf, P. Zimansky),ss. 243- 264, Munih.
READE, J.E; (1994), “Campaigning around Musasir”, in Cilingiroglu, A & French, D. (eds.), AnatolianIronAges 3. TheProceedings of the Third Anatolian Iron Ages Colloquiumheld at Van, 6-12 August 1990. British Institute of Archaeology at Ankara Monograph 16, ss. 185- 188, Ankara.
SALVİNİ, M;(2006), Urartu Tarihi ve Kültürü, İstanbul.
SCHULZ, F. E; (1840), “Mémoire sur le Lac de Van et ses environs”, Journal Asiatique3/9, ss. 257- 323.
SEVİN, Veli; (1989),“Doğu Anadolu’da Dünyanın En Eski Karayolu”, Müze-Museum I, ss. 32-35.
SEVİN, Veli;(2000), “MysteryStelae”, Archaeology, Vol.53. July/August, ss. 46-51.
SEVİN, Veli;(2001),“HakkariStelleri: Zap Irmağı Kıyısında Bozkır Göçebeleri/The Hakkari Stelae: A NomadicImpact on theRiverZap”, TÜBA-AR4, ss. 79-88.
SEVİN, Veli;(2004), “Urartu Devleti”, Arkeo-Atlas Dergisi 3, ss. 104-129.
SEVİN, Veli;(2005a), “Urartu Devleti”, Arkeo-Atlas Dergisi 4, ss. 64-78.
SEVİN, Veli;(2005b), Hakkâri Taşları Çıplak Savaşçıların Gizemi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
SEVİN, Veli veAynur ÖZFIRAT; (2001a), “Die Sitelenaus Hakkari: Steppennomaden in Vorderasien”, İstanbuler Mitteilungen 51, ss. 11-26.
SEVİN, Veli veAynur ÖZFIRAT;(2001b),“Hakkari Stelleri: Doğu Anadolu'da Savaşçı Çobanlar İlk Not”, Belleten LXV/243, ss. 501-518.
SEVİN, Veli; Aynur ÖZFIRAT ve Ersin Kavaklı; (2001),“1997-1999 Hakkari Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 22-1, s. 355-368.
TARHAN, M. Taner;(1978), M. Ö. XIII. Yüzyılda Uruatri ve Nairi Konfederasyonları, İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul.
TARHAN, M. veVeli SEVİN;(1977), “Van Bölgesinde Urartu Araştırmaları, I, Askeri ve Sivil Mimariye Ait Yeni Gözlemler”, Anadolu Araştırmaları 4-5, ss. 273-304.
TOP, Mehmet. (2000), “Hakkari ve Çevresindeki Sanat Eserleri Yüzey Araştırması, 1998”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 17-1, ss. 1-14.
UYANIK, Muvaffak; (1968), “Van-Hakkari Sınırında Trişin Yaylasında Bulunan Kaya Resimleri Hakkında Kolloquium”, Belleten, cilt. XXXII, sayı 125, ss. 97-104.
VAN LOON, M. N;(1966), Urartian Art, NHAI Yayını, İstanbul.
ZIMANSKY, P; (1990), “Urartian Geography and Sargon's Eighth Campaign”, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 49, No. 1, ss. 1-21.