KUR’ÂN’DA BİR PASİF DİRENİŞ ÖYKÜSÜ: ASHÂB-I KEHF

Bilindiği gibi Eski ve Yeni Ahid’te anlatılmayan ancak İslâm öncesi kültürlerde dilden dile dolaşan Ashâb-ı Kehf kıssasına, “pasif bir direniş” öyküsü olarak Kur’an da atıfta bulunmuştur. Kıssa, isrâîliyyât ile mitoloji arasında tarihsel bakış açısıyla geçmişten günümüze hep gölgelenmiştir. Kur’ân’da anlatıldığı gibi geçmiş kültürlerin “gayba taş atarak” Ashâb-ı Kehf’in mağarada ne kadar kaldıkları, sayılarının ne kadar olduğu gibi konularla ilgilenmeleri (Kehf 18/22, 26), olayın esasını kavrayamadıklarını göstermiştir. Kur’ân mitolojilerden söz etmemesine (Nahl 16/24) ve her konuda olduğu gibi mağara arkadaşları konusunda da “gerçeği” anlatmasına (Kehf 18/13) rağmen, Kur’ân sonrası kültürün de bundan kaçamadığı ve değinilen konulara ilaveten kıssanın gerçekleştiği yerin neresi olduğu tartışmaları baş göstermiştir. Bütün bu spekülatif yaklaşımlar, kıssanın mesajını gölgelemiş ve okuyucu ile kıssanın arasındaki mesafeyi açmıştır. Oysa Kur’ân mağara arkadaşlarının Allah’tan rahmet ve hidâyete götürecek bilinç istediklerini, Allah’ın onların hidâyet bilincini artırdığını, bu olayın Allah’ın âyetlerinden biri olduğunu anlatır ve muhatablarından onlar hakkında bilinen ve görünenin dışında bilgi arayışına girmemelerini ister. Biz de bu çalışmada Kur’ân’ın isteğine uyarak, kıssanın kendisinden çok ondan çıkarılacak hisseye odaklanacak, ya da Kur’ân’ın deyişiyle kıssanın evrensel “hakîkat” tarafını irdelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Ashâb-ı Kehf, Yedi Uyurlar, Kur’ân, İsrâiliyyât, Mitoloji

A STORY OF PASSIVE RESISTANCE IN QURAN: ASHAB AL-KAHF

The story of Ashab al-Kahf which is not mentioned neither in the New Testament nor Old Testament, but narrated from pre-Islamic cultures; Quran refers to it as a passive resistance. The story has been shadowed until today mostly because of the Israiliyyah and mythological approaches. The people pre-prophetic time of Islam did not understand what is really meant in the story because they were questioning how many days did sleepers stayed in the cave, how many people were they (Kahf 18/22, 26) etc. Even though Quran does not mention mythologies (Nahl 16/24) and explains the reality (Kahf 18/13) regarding to friends of the cave, pro-Quran culture could not escape from this threat and the place of the cave have been questioned by the Muslims. These kinds of approaches have brought a big gap between the readers and the story and prevented them to understand the main message. However, Quran does explain that the people of the cave asked guidance from Allah, which will show them the righteousness and blessing, that God opened their minds and hearts, and that this verse is one of the miracles and proofs of Allah, and does not want reader to struggle for learning more other than these kinds of messages. In this study, by listening the message of the Quran, we will focus on the message other than the story’s details, in another word as Quran says; we will examine the story’s universal “reality”.

Keywords:

Ashab al-Kahf, Seven Sleepers, Qur’an, Israiliyyah, Mythology,

PDF

___

Ateş, Süleyman; Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri, Yeni Ufuklar Neşr., İstanbul, trs..
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl (256/869-70); el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
Cerrahoğlu, İsmail; Tefsir Usûlü, TDV Yay., Ankara, 1991.
Demir, Şehmus; Mitoloji Kur’an Kıssaları ve Tarihi Gerçeklik, Beyan Yay., İstanbul, 2003.
Derveze, Muhammed İzzet (1404/1984); et-Tefsîru’l-Hadîs, Dâru‟l-Garbi‟l- İslâmî, Beyrut, 1421/2000.
Elmalılı, M. Hamdi Yazır; Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşr, yrs., trs..
Ersöz, İsmet; “Ashâb-ı Kehf”, DİA, İstanbul, 1991.
Halefullah; Muhammed Ahmed (1417/1997); Kur’an’da Anlatım Sanatı, (Çev. Şaban Karataş), Ankara Okulu Yay., Ankara, 2002.
Halidî, Salah Abdülfettah; Kur’an Öyküleri, Kitap Dünyası Yay., Konya, 2005, 2. bs..
Hamidullah, Muhammad; İslâm Peygamberi, İrfan Yay., İstanbul, 1993.
Havvâ, Saîd; el-Esâs fi’t-Tefsîr, Dâru‟s-Selâm, Kahire, 1412/1991, 3. bs..
Isfahânî, Râgıb (425/1034); Müfredâtü Elfâzı’l-Kur’ân, (Thk. Safvân Adnân Dâvûdî), Dâru‟l-Kalem, Dımeşk, 1423/2002.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir (1392/1973); et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Dâru Sehnûn, Tunus, 1997.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib (541/1147); el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, (Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî), Dâru‟l-Kütübi‟l- İlmiyye, Beyrut, 2001.
İbn Hanbel, Ahmed (241/855); el-Müsned, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
İbn Kesîr, Ebu‟l-Fidâ İsmâîl b. Ömer (774/1372); Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, (Thk. Sâmî b. Muhammed), Dâru Tayyibe, yrs..
İslâmoğlu, Mustafa; Kur’an Sûrelerinin Kimliği, Akabe Vakfı Yay., İstanbul, 2011.
__________; Hayat Kitabı Kur’an Gerekçeli Meal-Tefsir, Düşün Yay., İstanbul, 2011.
Kâdî, Abdulfettah (1352/1932); Esbâb-ı Nüzûl, (Çev. Salih Akdemir), Fecr Yay., Ankara, 1996. Kaplan, Yusuf; http://yenisafak.com.tr/yazarlar/YusufKaplan/umm%C3%AElesme-sureci-1- zihn%C3%AE-fi%C3%AEl%C3%AE-ve-r%C3%BBh%C3%AE-arinma- h%C3%A2li/32479 (17.09.2012).
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed (671/1272); el-Câmi’ li Ahkâmi’l- Kur’ân, (Thk. Hişâm Semîr el-Buhârî), Dâru Âlemi‟l-Kütüb, Riyad, 1423/2003.
Mevdudi, Ebu‟l-A‟lâ; Tefhimü’l-Kur’an, (Çev. Muhammed Han Kayani, vd.), İnsan Yay., İstanbul, 1986.
Ocak, Ahmet Yaşar; “Fütüvvetnâme”, DİA, İstanbul, 1996.
Okuyan, Mehmet; Kısa Sûrelerin Tefsiri, Düşün Yay., İstanbul, 2011.
Özcan, Hanifi; “Maturidi’ye Göre Kur’an’daki Kıssa ve Mesellerin Epistemolojik Amaç ve Önemi”, DEÜ İlahiyat Fakültesi Der., Sayı: IX, İzmir, 1995.
Öztürk, Mustafa; Kıssaların Dili, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2010.
Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer (606/1209); Mefâtîhu’l-Gayb, Dâru‟l- Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 1421/2000.
Sayı, Ali; “Kur’an’da Kıssa Kavramı Üzerine”, DEÜ İlahiyat Fakültesi Der., sayı: IX, İzmir, 1995.
Şengül, İdris; “Kur’ân Kıssalarının Tarihî Değeri”, Diyanet İlmi Dergi, 1996, cilt: XXXII, sayı: 4.
Şimşek, M. Sait; Kur’an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yay., İstanbul, 1993.
Taberî, Muhammed İbn Cerîr (310/922); el-Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l- Kur’ân, (Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), Dâru Âlemi‟l-Kütüb, 1424/2003, Riyad.
Uludağ, Süleyman; “Fütüvvet”, DİA, İstanbul, 1996.
Vâhıdî, Ebu‟l-Hasen Ali b. Ahmed (468/1075); Esbâbu’n-Nüzûl, eş-Şeriketü‟l- Cezâiriyyetü‟l-Benâniyye, 1428/2006.
Wensinck, A. J.; “Eshâbülkehf”, MEB İslam Ans., MEB Yay., İstanbul, 1977.
Yılmaz, Nuran; “Klâsik Türk Şiirinde Ashâb-ı Kehf: İslâmî’nin Mesnevisi Örneği”, ÇÜİFD, cilt: 6, sayı: 1; Ocak-Haziran 2006.