ARİSTOTELES VE İSLAM FİLOZOFLARI BAĞLAMINDA İSKENDER AFRODÎSÎ’NİN METAFİZİĞE AİT GÖRÜŞLERİ

İskender Afrodîsî, Aristotelyen ekole mensup bir filozof ve yorumcudur. Peripatetizmi bütün boyutlarıyla ele alan İskender’in aynı zamanda felsefe tarihinde İslam filozoflarını büyük oranda etkilediği kabul edilmiştir. Bu makalede İskender Afrodîsî’nin metafiziğe ait görüşlerinin ele alınması amaçlanmıştır. Metafiziğe dair varlık, Tanrı, akıl ve ölümsüzlükle ilgili düşüncelerine yer verilmiştir. Bununla birlikte İskender’in düşünceleri bir taraftan Aristoteles’in düşünceleriyle, diğer taraftan da İslam filozoflarının (Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd) düşünceleriyle karşılaştırılarak hem İskender’in Aristoteles karşısındaki hem de İslam filozoflarının İskender karşısındaki özgünlüğü problemine temas edilmiştir. İskender, metafiziğe ait konularda Aristoteles’ten farklı düşünceler ortaya koyduğu gibi, İslam filozoflarının da İskender’den farklı düşünceler ileri sürdüğü görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

İskender Afrodisi, Aristoteles, İslam filozofları, metafizik, Tanrı.

ALEXANDER OF APHRODISIAS’ THE VIEWS BELONGING TO THE METAPHYSICS IN THE CONTEXT OF ARISTOTLE AND ISLAMIC PHILOSOPHERS

Alexander of Aphrodisias is a philosopher and commentator who is a member of Aristotelian school. In the history of philosophy Alexander who is first commentator taking up in detail of Peripatetism was admitted greatly influenced Islamic philosophers as well. In this article it was intended to be adressing the views of metaphysics of Alexander of Aphrodisias. His thoughts related Metaphysics such being, God, mind and immortality were included. However, by being compared Alexander's ideas on the one hand Aristotle's ideas, on the other hand Islamic philosophers’ (Al-Kindî, Al-Fârâbî, Avicenna and Averroes) ideas, it was contacted both the problem of originality of Alexander against Aristotle and Islamic philosophers against Alexander. As Alexander put forward the ideas on issues of metaphysics differently from Aristotle, it was seen that Islamic Philosophers asserted them differently from Alexander.

Keywords:

Alexander of Aphrodisias, Aristotle, Islamic Philosophers, metaphysics, God.,

PDF

___

Adamson, Peter, Kindî ve Yunan Felsefe Geleneğinin Kabulü, ed.: Peter Adamson, Richard Taylor, İslam Felsefesine Giriş, çev.: M. Cüneyt Kaya, Küre Y., İstanbul 2007.
Afrudîsî, İskender, Fî İsbâti’s-Sûreti’r-Rûhâniyyeti’lletî lâ Heyûlâ lehâ, çev.: A. Bedevî, Aristû Inde’l-Arab, Mektebeti’n-Nahdıyyeti’l-Mısrıyyeti, Kahire 1947.
…………, Fi’s-Sûreti ve Ennehâ Temamü’l-Hareketi ve Kemalihâ ala Ra’yi Aristu, çev.: A. Bedevî, Aristû Inde’l-Arab, Mektebeti’n-Nahdıyyeti’l- Mısrıyyeti, Kahire 1947.
…………, Mebâdiü’l-Küll, çev.: A. Bedevî, Aristû Inde’l-Arab, Mektebeti’n-Nahdıyyeti’l-Mısrıyyeti, Kahire 1947.
…………, Fi’l-Akl ala Ra’yi Aristûtalîs, çev.: A. Bedevî, Şurûhun alâ Aristu Mefkûdetün fi’l-Yûnâniyyeti ve Resâilü’l-Uhrâ, Dâru’l-Maşrık, Beyrut 1971.
…………, Fi Enne’l-Heyûlâ Gayru’l-Cinsi ve fîmâ Yeşterikâni ve Yefterikâni, çev.: A. Bedevî, Şurûhun alâ Aristu Mefkûdetün fi’l-Yûnâniyyeti ve Resâilü’l-Uhrâ, Dâru’l-Maşrık, Beyrut 1971.
…………, Fi’l-Mâddeti ve’l-Ademi ve’l-Kevni ve Halli Mes’eleti Ünâsin Mine’l-Kudemâi Ebtalû bihâ’l-Kevne min Kitâbi Aristû fî Sem’ıl-Kiyân, çev.: A. Bedevî, Şurûhun alâ Aristu Mefkûdetün fi’l-Yûnâniyyeti ve Resâilü’l-Uhrâ, Dâru’l-Maşrık, Beyrut 1971.
…………, Fî Tesbîti’l-Illeti’l-Ûlâ, çev.: A. Bedevî, Şurûhun alâ Aristu Mefkûdetün fi’l-Yûnâniyyeti ve Resâilü’l-Uhrâ, Dâru’l-Maşrık, Beyrut 1971.
Altıntaş, Hayranî, İbn Sînâ Metafiziği, KBY., Ankara 2002.
Aphrodısıas, Alexander, De Anima, tr, A. P. Fotinis, University Press of America, USA 1980.
…………, On Aristotle's Metaphysics 1, tr. with notes W.E. Dooley,; Richard Sorabji (Gen. Ed.), Cornell University Press, Duckworth and Ithaca, London 1989.
…………, Ethical Promlems, tr. R. W. Sharples, Cornell University Press, Duckworth and Ithaca, London 1990.
…………, On Aristotle's Metaphysics 2 & 3, tr. with notes W.E. Dooley & A. Madigan, Richard Sorabji (Gen. Ed.), Cornell University Press, Duckworth and Ithaca, London 1992.
…………, On Aristotle's Metaphysics 4, tr. with notes A Madigan; Richard Sorabji (Gen. Ed.), Cornell University Press, Duckworth, Ithaca and London 1993.
…………, On Aristotle's Metaphysics 5. tr. with notes W. E. Dooley,; Richard Sorabji (Gen. Ed.), Cornell University Press, Duckworth, Ithaca and London 1993.
…………, Supplement to on the Soul, tr. R. W. Sharples, Cornell University Press, Duckworth, Ithaca and London 2004.
Aristoteles, Kategoryalar, çev.: Hamdi Ragıp Atademir, MEB Y., Ankara 1947.
…………, Metafizik, çev.: Ahmet Arslan, Sosyal Y., İstanbul 1996.
…………, Ruh Üzerine, çev.: Zeki Özcan, Alfa Y., İstanbul 2000.
…………, Fizik, çev.: Saffet Babür, YKY., İstanbul 2001.
…………, Nikomakhos’a Etik, çev.: Saffet Babür, BilgeSu Y., Ankara 2007.
Arslan, Ahmet, İlkçağ Felsefe Tarihi 2, Bilgi Üniversitesi Y., İstanbul 2006.
…………, İlkçağ Felsefe Tarihi 3, Bilgi Üniversitesi Y., İstanbul 2007.
Aster, Ernst Von, Felsefe Tarihi, çev.: Vural Okur, İm Y., İstanbul 2000.
Atay, H., Fârâbî ve İbn Sînâ’ya Göre Yaratma, KBY., Ankara 2001.
Aydın, İ. Hakkı, Fârâbî’de Metafizik Düşünce, Bil Y., İstanbul 2000.
Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, Selçuk Y., Ankara 1997.
Aydınlı, Yaşar, Fârâbî, İSAM Y., İstanbul 2008.
Aydınlı, Yaşar ve Şimşek, Oya, İbn Rüşd’ün İbn Sînâ’yı Eleştirisi, UÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 17, S. 1. Bursa 2008.
Bayraktar, Mehmet, İslam Felsefesine Giriş, AÜİF Y., Ankara 1988
Bedevî, A., Aristu Inde’l-Arab, Mektebeti’n-Nahdıyyeti’l-Mısrıyyeti, Kahire 1947.
…………, Şurûhun alâ Aristû Mefkûdetün fil-Yûnâniyyeti ve Resâilü’l- Uhrâ, Dâru’l-Maşrık, Beyrut 1971. Bolay, S. Hayri,
Aristo Metafiziği ile Gazali Metafiziğinin
Karşılaştırılması, Kalem Y., İstanbul 1980.
Cihan, A. Kamil, İbn Sînâ ve Estetik, Beyaz Kule Y., İstanbul 2009.
Çubukçu, İ. Agah, Ahlak Tarihinde Görüşler, AÜİF Y. Ankara 1984.
Davidson, Herbert A., Al-Fârâbî, Avicenna, Averroes On Intellect, Oxford University Press, New York 1992.
De Boer, T. J., İslam’da Felsefe Tarihi, çev.: Yaşar Kutluay, Anka Y., İstanbul 2001
Druart, Therese-Anne, Metafizik, ed.: Peter Adamson, Richard Taylor, İslam Felsefesine Giriş, çev.: M. Cüneyt Kaya, Küre Y., İstanbul 2007.
Ebû Rîde, Muhammed Abdü’l-Hâdî, Resâilü’l-Kindî, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, Mısır 1950.
El-Ehvani, Ahmed Fuad, Kindî, çev.: Osman Bilen, ed.: M.M. Şerif, İslam Düşüncesi Tarihi, Türkçe Baskının ed.: Mustafa Armağan, İnsan Y., c. 2, İstanbul 1990.
Eflatun, Timaios, (Batı ve İslam Dünyasında Eflatun’un Timaios’u), Fahrettin Olguner, Konya 1990.
Fahri, Macid, İslam Felsefesi Tarihi, çev.: Kasım Turhan, İklim Y., İstanbul 1992.
Fârâbî, Kitab-u Ârâ-i Ehli’l-Medineti’l-Fâdıla, nşr.: Albert Nasri Nader, Beyrut 1991.
…………, Aklın Anlamları Üzerine (Fi Me’ani’l-Akl), çev.: M Kaya, Felsefe Metinleri, Klasik Y., İstanbul 2003.
…………, Eflatun ile Aristoteles’in Görüşlerinin Uzlaştırılması (Kitâbü’l- Cem beyne Re’yeyi’l-Hakîmeyn Eflâtûn el-ilâhi ve Aristûtâlîs), çev.: M Kaya, Felsefe Metinleri, Klasik Y., İstanbul 2003.
…………, Felsefenin Temel Meseleleri (Uyûnü’l-Mesâil), çev.: Mahmut Kaya, Felsefe Metinleri, Klasik Y., İstanbul 2003.
Finnegan, John, Texte Arabe du Peri Nou, ed. Fuat Sezgin, Alexander of Aphrodisias in the Arabic Tradition, İslamic Philosophy, Strauss Offsetdruck, Volume 101, Frankfurt am Main 2000.
Flannery, Kevin L., Ways into the Logic of Alexander of Aphrodisias, ed. J. Mansfeld and D.T. Runia and J.C.M. Van Winden, Philosophia Antiqua, Volume LXII, Brill Leiden-Boston-Köln 1995.
Gazali, Filozofların Tutarsızlığı, çev.: Bekir Sadak, Ahsen Y., İstanbul 2002.
Genequand, Charles, İbn Rüshd’s Metaphysics, ed. Hans Daiber, Islamic Philosophy and Theology, Photomechanical Reprint, Volume 1, Leiden-E.J. Brill 1986.
…………, Alexander of Aphrodisias on the Cosmos, ed. H. Daiber and D. Pingree, İslamic Philosophy Theology and Science, Volume XLIV. Brill-Leiden- Boston-Köln 2001.
Gilson, Etienne, Tanrı ve Felsefe, çev. Mehmet Aydın, İstiklal Matbaası, İzmir 1986.
Goichonn, A. M., İbn Sînâ Felsefesi ve Ortaçağ Avrupa’sındaki Etkileri, çev. İsmail Yakıt, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1993.
Hyman, Arthur, İbn Rüşd’ün Akıl Teorisi ve Eski Şârihler, çev.: Atila Arkan, SÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi S. 6. Sakarya 2002.
İbn Ebi Usaybia, Uyûn el-Enbâ fi Tabakat el-Etıbbâ, Vehbiyye Matbaası, c.1. Kahire 1882.
İbn Nedim, el-Fihrist, Düzenleyen ve Notlandıran: Şeyh İbrahim Ramazan, Daru’l-Marifet, Beyrut 1994.
İbn Rüşd, Tefsîru Mâ Ba’de’t-Tabî’a, nşr.: M. Bouyges, Beyrut 1973.
…………, Tehafütü’t-Tehafüt, tahk.: S. Dünya, c. I-II. Kahire 1980.
…………, Faal Akıl Cisimle İçiçe Bulunan Heyûlânî Akılla İttisal Eder mi? çev.: Mahmut Kaya, Felsefe Metinleri, Klasik Y., İstanbul 2003.
…………, Metafizik Şerhi, çev.: M. Macit, Litera Y., İstanbul 2004.
…………, Psikoloji Şerhi (Telhîsu Kitâbi’n-Nefs) çev.: Atilla Arkan, Litera Y., İstanbul 2007.
İbn Sînâ, Fî Mâhiyeti’l-Işk, çev.: Ahmet Ateş, İstanbul 1953.
…………, Metafizik I, çev.: Ekrem Demirli- Ömer Türker, Litera Y., İstanbul 2004.
İbnü’l-Kııftî, İhbarü’l-Ulema bi Ahbari’l-Hükema, Saadet Matbaası, Mısır H. 1326.
Kaya, Mahmut, Peripatetik Felsefede İnsan Aklının Faal Akılla Olan İlişkisi ve İbn Rüşd’ün Probleme Farklı Yaklaşımı, Felsefe Arkivi, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1994.
Kindî, Tarifler Üzerine, çev.: Mahmut Kaya, Kindî (Felsefî Risaleler), Klasik Y., İstanbul 2006
………., Akıl Üzerine (Fi’l-Akl), çev.: Mahmut Kaya, Kindî (Felsefî Risaleler), Klasik Y., 2. Basım, İstanbul 2006.
…………, Cisimsiz Cevherler Üzerine (Fi Ennehû Tücedu Cevâhiru lâ Ecsam) çev.: M. Kaya, Kindî (Felsefî Risaleler), Klasik Y., İstanbul 2006.
Fî Hudûdi’l-Eşyâi ve Rusûmihâ, neşr. M. Abdulhâdî Ebû Rîde, Resâilü’l- Kindî el-Felsefiyye, Daru’l-Fikri’l Arabî, Kahire 1950.
…………, İlk Felsefe Üzerine (Fi’l-Felsefeti’l-Ûlâ) çev.: M. Kaya, Kindî (Felsefî Risaleler), Klasik Y., İstanbul 2006.
…………, Nefs Üzerine (Fi’n-Nefs), çev.: M. Kaya, Kindî (Felsefî Risaleler), Klasik Y., İstanbul 2006.
Kutluer, İlhan, Zorunlu Varlık, İz Y., İstanbul 2002
Leaman, Oliver, Ortaçağ İslam Felsefesine Giriş, çev.: Turan Koç, Rey Y., Kayseri 1992.
Macit, Muhittin, İbn Sînâ’da Doğa Felsefesi ve Meşşâî Gelenekteki Yeri, Litera Y., İstanbul 2006.
Medkur, İbrahim, Fârâbî, çev.: Osman Bilen, ed.: M. M. Şerif, İslam Düşüncesi Tarihi, Türkçe Baskının Ed. Mustafa Armağan, İnsan Y., c. 2, İstanbul
Özden, H. Ömer, İbn Sînâ–Descartes Metafizik Bir Karşılaştırma, Dergah Y., İstanbul 1996.
Rahman, Fazlur, İbn Sînâ, çev.: Osman Bilen, ed.: M. M. Şerif, İslam Düşüncesi Tarihi, Türkçe Baskının ed.: Mustafa Armağan, İnsan Y., c. 2, İstanbul 1990.
Ross, David, Aristoteles, çev.: Ahmet Arslan, vd., Kabalcı Y., İstanbul 2002.
Sarıoğlu, Hüseyin, İbn Rüşd Felsefesi, Klasik Y., İstanbul 2006.
Sarıtaş, Kamil, İskender Afrodîsî ve Metafiziği, S.Ü. SBS., Konya 2010.
Schroeder, F. M. & Todd, R. B., Two Aristotelian Commentators on the Intellect: The De Intellectu Attributed to Alexander of Aphrodisias and Themistius' Paraphrase of Aristotle's De Anima 3.4-8. Pontifical Institute of Medieval Studies, Toronto 1990.
Sharples, R. W., Appendix; The Commentators and Introduction, Alexander of Aphrodisias; Ethical Promlems, Cornell University Press, London 1990.
…………, Introdıuction, Alexander of Aphrodisias; Supplement to on the Soul, Cornell University Press, Duckworth, Ithaca and London 2004.
Şehrazûrî, Şemseddin, Târîhu’l-Hükemâ; Nüzhetü’l-Ervâh ve Ravzatü’l- Efrâh, tahk. Abdülkerim Ebu Şüveyrib, Camiatü’d-Da’veti’l-İslamiyyeti’l- Alemiyye, Trablus 1988.
Şulul, Cevher, Kindî Metafiziği, İnsan Y., İstanbul 2003.
Taş, İsmail, Ebu Süleyman es-Sicistanî ve Felsefesi, Kömen Y., Konya 2006.
Taylor, Richard C., İbn Rüşd: Dini Diyalektik ve Aristotelesçi Felsefi Düşünce, ed. Peter Adamson, Richard Taylor, İslam Felsefesine Giriş, çev.: M. Cüneyt Kaya, Küre Y., İstanbul 2007.
Todd, Robert B., Aphrodisias of Alexander On Stoic Physics, E.J. Brill, Leiden 1976.
Tricot, John, Giriş ve Bibliyografya, Aristoteles, Metafizik, çev.: Ahmet Arslan, Sosyal Y., İstanbul 1996.
…………, Ruh Üzerine, Aristoteles, çev.: Zeki Özcan, Alfa Y., İstanbul
Turhan, Kasım, İnayet Mad., TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2000.
Uysal, Enver, Kindî ve İbn Sînâ Felsefesinin Temel Kavramları, Emin Y., Bursa 2007.
Ülken, Hilmi Ziya, İbn Rüşd, MEB., İstanbul 1951.
Wisnovsky, Robert, İbn Sînâ ve İbn Sînâcı Gelenek, ed. Peter Adamson, Richard Taylor, İslam Felsefesine Giriş, çev.: M. Cüneyt Kaya, Küre Y., İstanbul 2007.
Yaran, Cafer Sadık, Kötülük ve Theodise, Vadi Y., Ankara 1997.