Türkiye Ekonomisinde Kayıtdışı Ekonomiyi Ölçmeye Yönelik Ampirik Çalışma: Elektrik Üretimi Yaklaşımı

Kayıtdışı ekonomi, gerek Türkiye ekonomisi ve gerekse diğer ülke deneyimleri incelendiğinde, sebepleri, sonuçları ve işleyişi ile oldukça karmaşık bir görünüm içeren, çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Yükselen piyasa ekonomilerinde ve hatta gelişmiş ülkelerde, ekonominin ve istihdamın, özellikle, 1970'lerden itibaren giderek daha yoğun biçimde kayıtdışılığa kaydığı dikkati çeken bir unsurdur. Kayıtdışı ekonominin büyüklüğünü ölçmeye yönelik çeşitli yaklaşımlar mevcuttur. Bu yaklaşımlar genel olarak, doğrudan; dolaylı ve karma yöntemler olarak adlandırılmaktadır. Doğrudan ölçme yöntemlerinin temelini, kayıtdışı ekonominin tahmininde anket uygulamalarının kullanılması oluşturur. Sözkonusu anketler, hanehalkı anketleri, işyeri anketleri, vergi anketleri, zaman kullanım anketleri gibi anketlerden oluşmaktadır. Dolaylı ölçme yöntemleri ise çeşitlidir. Değişik yöntemlerle hesaplanan GSMH büyüklüklerinin karşılaştırılması, istihdam yaklaşımı, vergi incelemesi yoluyla kayıtlısı ekonominin tespiti, parasalcı yaklaşım gibi yöntemlerden oluşan kayıtdışı ekonomiyi dolaylı yoldan ölçmeye yönelik bu yöntemlerin yanısıra, karma yöntemler olan elektrik tüketimi, inşaat sektöründeki gelişmeler, çimento üretimi ve benzeriye ilişkin veriler yolu ile de kayıtdışı ekonominin büyüklüğü ölçülmeye çalışılmaktadır.Bu çalışmada ise dolaylı yöntemlerden olan elektrik tüketimi yaklaşımı kullanılarak kayıtdışı ekonominin büyüklüğü hesaplanmaktadır. Ancak, çalışma, Türkiye ekonomisinde elektrik tüketiminin kaçak olabileceğini gözönünde bulundurularak, elektrik tüketimi yerine elektrik üretimine ilişkin verilerin kullanılması gerektiğini savunmaktadır. Elde edilen ampirik sonuçlar Türkiye ekonomisinde kayıtdışı kalan ekonomik faaliyetlerin kayıtlı ekonomi içerisindeki payının küçümsenemeyecek boyutta olduğunu göstermektedir.

An Empirical Study to Measure the Size Informal Sector in the Turkish Economy: Electricity Production Approach

Informal economy exhibits a highly complex structure given both the Turkish as well as the other country experiences. Beginning from 1970s, emerging market economies and even developed economies have increasingly been characterized by unregistered economic activities and informal employment. There are several approaches in order to measure the size of the informal economy. These approaches can be direct, indirect or hybrid. Survey studies like household surveys, corporate surveys, tax surveys, time-use surveys constitute the basis of direct approaches. The various indirect approaches on the other hand are GNP approach, employment approach, tax approach and monetarist approach. Furthermore, hybrid approaches like electricity consumption approach, construction sector developments approach, cement production approach can be utilized in order to measure the size of informal economy. This study by using the electricity consumption approach, measures the size of the informal economy. However, in the view of the possibility that electricity consumption may also be unregistered, the study suggests using data on electricity production. The empirical results show that the share of informal economic activities in the registered economy should not be underestimated.

PDF

___

BARTHELEMY, P. "The Underground Economy in France", The Underground Economies: Tax Evasion and Infromation Distortion, Cambride University press, NY, 1989.
ÇETİNTAŞ, H ve H. VERGIL. "Türkiye'de Kayıtdışı Ekonominin Tahmini", Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(1), 2003.
ÇİLOĞLU, İ. "Kayıt Dışı Ekonominin İşleyişi ve Kamu Bütçesine Etkisi", Hazine Dergisi, Sayı. 11, 1998.
DE SOTO, H. The Other Path: The Invisible Revolution in the Third World, Harper and Row, NY, 1989.
DPT Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2001.
EILAT, Y. ve C. ZMNES. "The Evolution of the Shadow Economy in Transition Countries. Consequences for Economic Growth and Donor Assistance", CAER Discussion Paper No. 83, 2000.
GABOR, I.R. "Second Economy and Socialism: The Hungarian Experience" The Underground Economies: Tax Evasion and Information Distortion, Cambridge University Press, NY, 1989.
GÜMÜŞ, T. "Dışsallık ve Kayıtdışı Ekonomi Kavramına İlişkin Bir Değerlendirme", Gazi Üniversitesi İktisadi ve idari bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 2000.
ILGIN, Y. "Kayıtdışı Ekonomiyi Tahmin Yöntemleri ve Türkiye'de Durum", DPT Planlama Dergisi, Özel Sayı, 2002.
KAUFMANN, D. ve A. KALIBERDA. "Integrating the Unofficial Economy into the Dynamics of Post-Socialist Economies: A Framework of Analysis and Evidence", World Bank Policy Research Working Paper No. 1691,1996.
LANGFELDT, E. "The Underground Economy in the Federal Republic of Germany: A Preliminary Assessment", The Underground Economies: Tax Evasion and Information Distortion, Cambridge University Press, NY, 1989.
MARCELLI, E., M. PASTOR ve P. JOASSART. "Estimating the Effects of Informal Economic Activity: Evidence from Los Angeles", Journal of Economic Issues, 33(3), 1999.
O'HIGGINS, M. "Assessing the Underground Economy in the United Kingdom", The Underground Economies: Tax Evasion and Information Distortion, Cambridge University Press, NY, 1989.
ÖĞÜNÇ, F ve G. YILMAZ. "Estimating the Underground Economy in Turkey", CBRT Research Department Discussion Paper, 2000.
SARILI, M.A. "Türkiye'de Kayıt Dışı Ekonominin Boyutları, Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Tedbirler", Bankacılar Dergisi, Sayı. 41,2002.
SCHNEIDER, F ve D. ENSTE. "Increasing Shadow Economies all over the World: Fiction or Reality", IZA Discussion Paper No. 26, 1998.
SCHNEIDER, F ve D. ENSTE."Shadow Economies Around the World: Size, Causes ,and Consequences", IMF Working Paper No. 00/26,2000.
SETHURAMAN, S V. "The Role of the Urban Informal Sector,", The Urban Informal Sector in Developing Countries: Employment, Poverty and Environment, ILO, Geneva, 1981.
TEMEL, A.,A, ŞİMŞEK ve K. YAZICI. Kayıtdışı Ekonomi Tanımı, Tespit Yöntemleri ve Türkiye Ekonomisindeki Büyüklüğü, Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 1994.