Seçilen Bazı İllerin Vergi Yapısı ve KDV Açısından Vergi Yükünün İncelenmesi

Ülkemizde son yıllarda yaşanan ekonomik gelişmeler, ekonomik ve sosyal yapıda önemli değişikliklere neden olmuştur. Bu gelişmelerin sektörleri farklı derecede etkilemesi, farklı bölgelere yayılan sektörler nedeniyle bölgesel ve iller arası gelir dağılımı ve vergi yükünün değişmesine neden olmuştur. Ancak vergi sisteminde ekonomik ve sosyal yapı değişikliklerini izleyecek düzenlemelerin yapılmaması, vergi yapısı üzerindeki tartışmaların yoğunluk kazanmasına neden olmuştur. Bu tartışmalardan birisi de iller arasında vergi yapısı ve yükünün dengesiz olduğudur. Çalışmada, gelişmişlik sırasına göre sanayileşmiş illerden ilk on il ile diğer bölgelerden sanayi ve ticaret açısından gelişmiş bazı iller ve gelişmişlik sıralamasına göre en son sıradaki iki ilin vergi yapısıyla kişi başına ve mükellef başına KDV açısından vergi yükleri 2005 yılı itibariyle incelenmiştir. Öncelikle kendi gelirleriyle giderlerini karşılayabilen, diğer bir ifade ile kendi kendine yetebilen ve hatta genel bütçeye katkısı olan iller çalışmaya dahil edilmiştir. Genel bütçeye katkıları açısından ilk sıradaki iller en fazla katkıyı sağlamaktadırlar. Ancak mükellef ve kişi başına düşen vergi açısından değerlendirildiğinde bu sıralama bozulmaktadır. Özellikle genel bütçeye %40.28 katkısı olan İstanbul 2. ve 3. sıralara düşmektedir.

Analysing the Tax Burden of Value Added Tax (VAT) and the Tax Structure in Selected Cities

Recent economic development in Turkey has caused significant progress in economic and social structure of the country. The effect of this progress on various sectors, differs due to the location of the sectors on different regions, as a result of this situation differences occur in distribution of income and tax burden of the cities and regions of Turkey. In tax system, there is no efficient control system over the economic and social structure variations. This causes an argument about the inequality of the tax burden and tax structure between different cities. In this paper, the top ten cities of industrialized cities scale of Turkey in 2005 and some other cities having same properties, and the last city in the scale have been examined on the basis of general tax structure, VAT burden per capita and per taxpayer. The choosen cities offset their expendituries with their revenues, and some are also can contribute to the general budget. According to the contribution to the general budget criterion, the top cities in the development scale contribute in higher propotions to the others. However, if the situation is assested according to the per capita and per taxpayer tax burden, there becomes a significant chage in the ranking of the cities. Especially, İstanbul, which contributes 40,28% to the general budget, declines to second or third place in this criterion.

PDF

___

ACAR, İbrahim Atilla ve MERTER, Mehmet Emin. (Ocak-Şubat 2005), "Türkiye'de 1990 Sonrası Dönemde Vergi Denetimi ve Vergi Denetiminde Etkinlik Sorunu", Maliye Dergisi, ss. 5-27.
AKDOĞAN, Abdurrahman. (Aralık 2005), Kamu Maliyesi, 10. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
AKTAN, Coşkun Can. (Şubat 1999), "Ağır Vergi Yükü ve Yer altı Ekonomisi", Vergi Sorunları, Sayı: 125, ss. 51-54.
ANIL, Haluk. (1973), Türkiye'de Vergi Yükü, Emel Matbaacılık, Ankara.
ARSAN, Üren. (1968), Vergi Yükü Üzerine Bir İnceleme, Ankara Ün. Basımevi, Ankara.
DİNÇER, Bülent; ÖZASLAN, Metin ve KAVASOĞLU Taner. (Mayıs 2003), İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, Yayın No: DPT 2671, Ankara.
Halka ve Olaylara Tercüman, (1 Aralık 2005).
HEREKMAN, Aykut.(1986), Kamu Maliyesi, Sevinç Matbaası, Ankara.
http://ekutup.dpt.gov.tr/vergi/yilmazh/vergi.html (Erişim tarihi: 15.12.2005)
http://www.die.gov.tr/DUZEY2/! 5 Id2.xls
http://www.die.gov.tr/TURKISH/SONIST/SIRKET/250105t4.gif
http://www.die.gov.tr/TURKISH/tuketim/t02_l 41105 .xls
http://www.dtm.gov.tr/ead/ekonomi/sayi%2011/vergi.htm (Erişim tarihi: 20.06.2005)
http://www.gelirler.gov.tr
http://www.muhasebat.gov.tr/mbulten/T7-63.htm
ILGIN, Yılmaz. (2005), "Kayıtdışı Ekonomiyi Tahmin Yöntemleri ve Türkiye'de Durum", http://ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil (Erişim tarihi: 10.12.2005), ss. 144-155.
KABATAŞ, Kemal. (Ekim 1994), "Vergi Kaçakçılığı ve Denetimi", Yaklaşım, Sayı: 22, ss. 10-13.
KILIÇLARAOĞLU, Kemal. (Ağustos 2000), "Saklı Ekonominin Boyutları ve Daraltma Önlemleri", Vergi Dünyası, Sayı: 228, ss. 4-10.
KORKMAZ, Esfender. (1982), Vergi Yapısı ve Gelişimi, İktisat Fakültesi Yayın No: 489, İstanbul. KURT, Günseli. (Ekim 1996), "Vergi Yükü ve Ülkemizdeki Durum", Yaklaşım, Sayı: 46, ss. 111-115.
MALİYE BAKANLIĞI. (1968), Türkiye'de Vergi Yükü, Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
ORTAÇ, F.Rifat. (2003), "Veri Yapısı Kavramı ve Türkiye'de 1980 Sonrası Vergi Yapısının Değerlendirilmesi", Maliye Seçme Yazılar, (Editörler: Binnur ÇELİK, Fatih SARAÇOĞLU), G.Ü. İ.İ.B.F. Geliştirme Vakfı İktisadi İşletmesi, Ankara, ss. 99-124.
PINAR, Abuzer. (Kasım 2004) "Vergileri Kim Ödüyor ve Kamu Harcamalarından Kimler Yararlanıyor", http://www.ceterisparibus.net/arsiv (Erişim tarihi: 03.06.2005), ss. (14-58)
Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığından 25.12.2005 Tarih ve B.02.1.TÜİ.O.78.00.00/907/55B401-109 sayılı yazısı
YAŞA, Memduh. (1962), Vergi Yükü, Sermet Matbaası, İstanbul.