Fuzuli'nin Leyla ile Mecnun mesnevisinde aşk-gelenek çatışması

Aşk kavramına bakış, toplumdan topluma değişir. Aşk, insanın içinde yetiştiğimuhitin değer yargılarından en fazla etkilenen kavramlardan biridir. Kendi içine kapalı bir fıayat süren gelenekli toplumlarda aşk, daha çok ayıp ve günah kavramlarından hareketle ayıplanır ve yasaklanır. Aşkın ayıp ve günah kavramları ile birlikte değerlendirilmesinde, ' toplumun değer yargısı önemli bir rol oynar. Kabile, topluluk, aşiret, aile büyüklerinin bir takım endişeleri de aşkın üzerinde geleneğin etkili olmasına yol açar. Yaşlılar ve büyükler, gençlerin kendi hayatlarını ve geleceklerini ilgilendiren aşk-evlilik gibi bir konuda tek başlarına karar vermelerine çok fazla hoşgörü ile bakmayabilir. Bunda kendi varlıklarının göz .ardı edilerek otoritelerinin sarsılması; gelirin bölünmesine dair ekonomik endişeler; karşı tarafın sosyal statü bakımından kendilerine yaraşıp yaraşmayacağı gibi kaygılar ön plana çıkabilir. Böylelikle aşk-gelenek çatışması kaçınılmaz olur.Leylâ ile Mecnun, Arap, Fars ve Türk edebiyatında oldukça ilgi görmüş ve pek çok şair tarafından yeniden yazılmış bir aşk hikâyesidir. Hikâyenin kaynağı, Mezopotamya'da Babil medeniyetine kadar gitmektedir. İslâm 'm gelişinden sonra önce Arap edebiyatında, sonra Fars edebiyatında, daha sonra da Türk edebiyatında yaygın olarak işlenen Leylâ ile Mecnun hikâyesi, kimi şairler tarafından insani, kimi şairler tarafından da tasavvufi bir metin hâline sokulmuştur. Beşerî aşkı öne çıkaran şairler akla ve zevke; tasavvufi aşkı öne çıkaran şairler ise kalbe hitap eden bir metin ortaya koymuşlardır.Türk edebiyatında Fuzûli'nin Leylâ ile Mecnun mesnevisi, söyleyiş gücü bakımından önce yazılanlardan da, sonra yazılanlardan da büyük ölçüde ayrılır. Hatta diyebiliriz ki Leylâ ile Mecnun hikâyesini tek başına Fuzûlî temsil eder. Bu hüküm, Arap ve Fars edebiyatlarındaki Leylâ ile Mecnun mesnevilerini de kapsamaktadır.Fuzûlî 'nin Leylâ ile Mecnun mesnevisinde gelenek, gençlerin birbirlerine duyduğu aşk karşısında bir çatışma unsuru olarak işlenir. Bu makalede, Fuzûli'nin Leylâ ile Mecnun mesnevîsindeki aşk-gelenek çatışması üzerinde durulacaktır.

The love tradition conflict in Fuzuli's Layla and Majnun mathnawi

Views of the concept of love change from society to society. Love is one of the concepts developed in humans most affected by the value judgments of the setting. In conservative societies leading a secluded life, love is considered to be shameful and sinful and is thus forbidden. The treatment of love as a shameful and sinful concept plays an important role in the value judgment of that society. The fears of the elders of a tribe, community, clan or family cause tradition to affect love. Elders may not tolerate the idea of young people making decisions on their own about matters that will affect their future such as love and marriage Concerns such as a weakening of their authority, division of income and whether or not the opposite side is suitable in terms of social status may arise. Thus, the conflict between love and tradition is inevitable.'Layla and Majnun' is a love story that has been shown much interest in Arabic Persian and Turkish literature and has been rewritten by several poets. The source of the story goes as far back as the Babylonian civilisation in Mesopotamia. After the arrival of Islam, the 'Layla and Majnun' story was used first in Arabic literature, then Persian literature and then later in Turkish literature, with some poets transforming it into a human text and others into a sufistic text. Those emphasising human love wrote texts appealing to the mind and pleasure • those emphasising sufistic love wrote texts appealing to the heart.In Turkish literature, Fuzûlî's 'Layla and Majnun' mathnawi can be set apart in terms of power of narrative from those written before and after. In fact it can be said that Fuzûlî alone represents the 'Layla and Majnun' story. This includes the mathnawi (rhyming couplets) of Arabic and Persian literature. In this study, the love-tradition conflict of the story will be dealt with taking the Fuzûlî mathnawi as a basis.

PDF

___

Albayrak, Ahmet (2000), "Bir Medeniyet Kuramcısı Olarak İbni Haldun", Uludağ fmpyersitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (9).
Arı, Ahmet (2001), "Aşk", Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri mnsiklopedik Sözlüğü, C: 1, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Azam, Miraziz (1996), "Muhammed Fuzuli'de Aşk", Fuzuli Kitabı 500. Yılında
Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri, Yayına Hazırlayan: Beşir Ayvazoğlu, istanbul: lİstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Çetin, Nurullah (2003), Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Basımevi.
Doğan, Muhammet Nur (2007), Fuzulî Leylâ ve Mecnun Metin Düzyazıya Çeviri Notlar ve Açıklamalar, (Beşinci Baskı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Emil, Birol (1998), "Leylâ ve Mecnûn'da Beşeri Duygular", Türk Kültür ve Edebiyatından Şahsiyetler, Ankara: Akçağ Yayınları.
Huart, Clement (t.y.), Arap ve İslam Edebiyatı, Çeviren: Cemal Sezgin, Ankara: Tisa Matbaacılık.
Kaplan, Mehmet (1985), "Leyla ve Mecnun", Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Karakoç, Sezai (1980), Şiirler VILeylâ ile Mecnun, İstanbul: Diriliş Yayınları.
Karayev, Yaşar (1996), "Fuzuli'nin Ortak Türk-İslâm Kültürleri Tarihinde Rolü ve Yeri", Fuzuli Kitabı 500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildiriler, Yayına Hazırlayan: Beşir Ayvazoğlu, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Nizami (1943), Leylâ ile Mecnun, (Çev.: Ali Nihat Tarlan), İstanbul: Maarif Matbaası.
Okuyucu, Cihan (2006), Divan Edebiyatı Estetiği, (2. Baskı), İstanbul: LM Kitaplığı.
Pala, İskender (1989), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Pala, İskender (1995), "Âh Mine'l-Aşk", COGİTO aşk, (4), Bahar.
Pala, İskender (2008), Kitâb-ı Aşk, (Onuncu Baskı), İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
Parlatır, İsmail (2006), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Yargı Yayınevi.
Sevük, İsmail Habip (1942), Edebiyat Bilgileri, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Şeref, Hacı H. (2008), "İslâm Toplumlarında Asabiyet Çıkmazı" (http://www.fitrat.com) Erişim tarihi: 07.02.2009
Tanpmar, Ahmet Hamdi (1977), Edebiyat Üzerine Makaleler, (İkinci Baskı), Dergâh Yayınları, İstanbul.
Uç, Himmet (2008), Psikanalitik Edebiyat, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Uçman, Abdullah (2005), "Rıza Tevfık'in Kaleminden Fuzuli ve 'Leyla ile
Mecnun'", Osmanlı Araştırmaları XXV The Journal of Ottoman Studies XXV, Prof.
Dr. Mehmet Çavuşoğlu 'na Armağan I, İstanbul.
Resim 1 (http://memory.loc.gov) Erişim tarihi: 07.02.2009
Resim 2 (www.exoticindiart.com) Erişim tarihi: 23.11.2008
(http://www.yarindergisi.com) Erişim tarihi: 07.02.2009