İslam medeniyeti çerçevesinde Türk imajı

Türklerin İslâm dünyası ile VII. yüzyılın ikinci yarısına doğru başlayan ve XX. yüzyılın başlarına kadar devam eden ilişkilerini "mücadele, hizmet ve hâkimiyet dönemi" olmak üzere üç kısma ayırmak ve bu üç dönemin özelliklerini de kısaca şu şekilde belirlemek mümkündür:1-)Mücadele dönemi: Bu dönem hâlife Ömer zamanında başlamış (634-644), Emevî iktidarının son zamanlarına kadar devam etmiştir. Bu dönemde Müslüman Araplar İslâm dinine yeni ülkeler ve topluluklar kazandırmak, Türkler de ülkelerini korumak ve savunmak için mücadele etmişlerdir. İki taraf için de son derece yıpratıcı olan bu mücadele, Müslüman Araplar tarafından Türk ülkelerinin bir kısmının fethi ile sonuçlanmıştır. Bu arada taraflar, birbirlerini yakından tanıma ve değerlendirme fırsatı bulmuşlardır.2-)Hizmet dönemi: Türklerin İslâm devletinde hizmete girişleri Emevî iktidarının son zamanlarında başlamış, Büyük Selçuklu Devletinin kuruluşuna kadar devam etmiştir. İslâm dünyasında "cesaret, kuvvet, kahramanlık ve savaş sanatındaki üstünlükleri ile tanınan Türkler", bu dönemde önce tek tek, sonra gruplar hâlinde İslâm dinine ve İslâm devletinin hizmetine girmişler, özellikle Abbasî ordularının komuta kadrolarını ve hassa birliklerini oluşturmuşlar, daha önemlisi onlar bu dönemde Abbasî Devletini iç ve dış tehlikelere karşı başarıyla savunmuşlar ve korumuşlardır.3-)Hâkimiyet dönemi: Türklerin Orta ve Yakın Doğu İslâm dünyasındaki hâkimiyetleri Selçuklularla başlamış ve Osmanlılarla devam ederek, aşağı yukarı dokuz asır sürmüştür , (1040-1918). Bu uzun dönemde, Türkler, İslâm yın gaza ve cihat ilkesini yeniden canlandırarak, İslâm dinine ve medeniyetine başta Anadolu olmak üzere yeni ülkeler kazandırmışlar, Hindistan'dan Orta Avrupq'ya kadar İslâm dininin yerleşmesinde ve kökleşmesinde başlıca rol oynamışlardır.Biz bu yazımızda, Türk komutanlarının ve başkomutanlarının özellikle Abbasî ve Selçuklu dönemlerinde nasıl bir imaj ortaya koyduklarını ele alıp, bu hususta kısa bir değerlendirme yapmak istiyoruz.Anahtar kelimeler: Türkler, Abbasî hâlifeleri, Türk gulâmları, Türk komutanları. Türk hassa birlikleri, Sâmerrâ devri, Türk askerî ocağı, Türk kültürünün en büy ük temsile ilen Mete Han, Tuğrul Bey, Sultan Alp Arslan, Sultani. Kılıç Arslan, Mustafa Kemal Paşa.

Image of the Turk in the sphere of islamic civilization

It is possible to group the relationships of Turks with the Islamic World, which had begun towards the second hâlf of the 7th century and continued until the beginning of the 20th century, into three periods as "struggle, service and dominance ", and spot the characteristics of these three periods in the way as presented here:1-) Period of Struggle: This period has begun during the time of Caliph Umar (634-644) and has continued until the last times of the Umawwid dynasty. During this period, the Muslim Arabs struggled to win over new lands and peoples to Islam while the Turks struggled to protect and defend their lands. This struggle, which was extremely weary for both sides, resulted with the conquest of some Turkic lands by the Muslim Arabs. During this period, the struggling sides also got the chance to know and evaluate each other.2-) Period of Service: The entrance of Turks into the service of the Islamic State began towards the last years of the Umawwid dynasty and continued until the establishment of the Greater Seljuqid State. The Turks known in the Islamic World with their "courage, power, heroism and distinction in the art of war ", started to make individual conversions into Islam and enter into the service of the Islamic State during this period, and then continued this process in bigger groups. Especially these Turks formed the commander posts and guard units of the Abbasid armies and more importantly, they successfully defended and protected the Abbasid State against inner and outer threats during this period.3-) Period of Dominance: The dominance of the Turks in the Middle and Near Eastern Islamic World started with the Seljuqids and continued with the Ottomans, lasting for approximately nine centuries (1040-1918). During this long period, the Turks refreshed the ghaza and jihad principle of Islam; gained new lands, especially Anatolia, to the Islamic religion and civilization while they played a key role at the establishment and settlement of Islam from India to Central Europe.In this work of ours, we would like to analyze what type of image the Turkic generals and commanders portrayed especially during the Abbasid and Seljuqid periods, while making a short evaluation about this subject.

PDF

___

AHMED BİN MAHMÛD, (1977), Selçuk-nâme, haz. E. Merçil, I, İstanbul.
AKSARAYÎ, (1944, 2000), Müsâmeretü'l-Ahbâr, yay. O. Turan, çvr. M. Öztürk, Ankara.
ANNA KOMMENA, (1996), Alexiad, çvr. B. Umar, İstanbul.
ASLANAPA, Oktay, İA, Samarra mad. ATAY, Falih Rıfkı, (1980), Çankaya, İstanbul.
AYALON, David, (1989), Memlûk Devletinde Kölelik Sistemi, çvr. S. Kotantamer,
E.Ü Tarih İncelemeleri Dergisi, IV, s. 211-247.
AZİMÎ, (1988), Azimî Tarihi, yay. Ve çvr. A. Sevim, Ankara.
AZİMLİ, Mehmet, (2001), Abbasîler Döneminde Türklerden Oluşturulan Ordu: Hassa Ordusu, Türkler, IV, s. 364-374, Ankara.
BELÂZURÎ (1987, 2002), Fütuhu'l-Buldân, çvr. M. Fayda, Ankara.
BROSSET, M. F., (2003), Gürcistan Tarihi, çvr. H. D. Andreasyan, haz. E. Merçil, Ankara.
BUNDARÎ, Zubdetü'n Nusre, çvr. K. Burslan, İstanbul.
CAHEN, Claude, (1984), Osmanlılardan Önce Anadolu'da Türkler, çvr. Y. Moran, İstanbul.
CENABÎ MUSTAFA EFENDİ, (1994), el-'Aylemü'z-Zâhir, henüz basılmamış yüksek lisans tezi, haz. M. Kesik, İstanbul.
CHAVANNES, Ed., (1903, 2006), Documents sur les Tou-kiue (Turcs) Occidentaux, Petersbug, Batı Türkleri Tarihi, çvr. M. Sirmen, Istanbul.
DANKOFF, Robert, (1977), Animal traits in the army commander, Anal of Turkish Studies, I, s. 95-112.
DE GROOT, J. J. M., (1921), Die Hunnen der vorchristlichen Zeit, Berlin-Leipzig.
EBERHARD, Wolfram, (1947, 1987), Çin Tarihi, Ankara.
EBU'L-FEREC, (1945), Ebü'l-Ferec Tarihi, I, çvr. Ö. R. Doğrul, Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet Bican, (2002), Salur Kazan Kimdir?, Millî Folklor, 56, s. 22-34.
GRENARD, Fernand, (1992), Asya'nın Yükselişi ve Düşüşü, İstanbul.
İBN BÎBÎ, (1956, 1996), el-Evâmîrü'l-'Alâ'iyye fı'l-Umûri'l-'Alâ'iyye, tıpkı basım,çvr. M. Öztürk, I, II, Ankara.
İBN HASSUL, (1940), Tafdîlu'l-Etrâk, yay. 'Azzâvî, çvr. Ş. Yaltkaya, Belleten, V, s. 235-316.
İBNÜ'L-ESÎR, (1979, 1982, 1986, 1987), el-Kâmil fî't-Târîh, VIII, IX, X, yay. C. J. Tornberg, Beyrut, çvr. A. Özaydın, İstanbul.
KAFESOĞLU, İbrahim, (1977), Türk Millî Kültürü, Ankara.
KAFESOĞLU, İbrahim, 1976), Abbasîler Zamanında Türkler, Türk Dünya El Kitabı,s.Ankara.
KARAMANLIOĞLU, Ali, (1967), Kutadgu Bilig ve Kumandan, Türk Kültürü, 58, s. 45-48.
KOCA, Salim, (2003-a), Türk Kültürünün Temelleri, II, Ankara.
KOCA, Salim, (2003-b), Türkiye Selçukluları Tarihi, II, Çorum.
KOCA, Salim, (2005), Selçuklular'da Ordu ve Askerî Kültür, Ankara.
KÖYMEN, Mehmet Altay, (1972), Alp Arslan ve Zamanı, İstanbul.
KÖYMEN, Mehmet Altay, (1976), Tuğrul Bey ve Zamanı, İstanbul.
MORİ, Masao, (1978), Kuzey Asya'daki Bozkır Devletlerinin Teşkilâtı, İ.Ü. E.F. Tarih Enstitüsü Dergisi, 9, s. 209-226.
MÜNECCİMBAŞI, (2001), Câmiü'd-Düvel, yay. ve çvr. A. Öngül, II., İzmir.
NASIR-! HÜSREV, (1985), Sefernâme, çvr. A. Tarzî, İstanbul.
NİKETAS Khoniates, (1958), Historia, Abenteuer af dem Kaiserthron, çvr. F. Grabler, Bonn.
NİZÂMÜ'L-MÜLK, (1976, 1982), Siyâset-nâme, yay. ve çvr. M. A. Köymen, Ankara.
PAMUKÇU, Ekrem, (1994), Bağdat'ta İlk Türkler, Ankara.
PİPES, D., (1978), Turks in early Müslim service, Journal of Turkish Studies, II, s.85-96.
RASONYİ, L., (1971), Tarihte Türklük, Ankara.
RUNCIMAN, Steven, (1986), Haçlı Seferleri Tarihi, I, çvr. F. Işıltan, Ankara.
SEVİM, A. (SIBT İBNÜ'L-CEVZİ), (1999), Sıbt İbnü'l-Cevzî'nin Mir'âtü'z-Zaman fî Tarihü'l-Ayan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler, III, Türk Tarihi Belgeleri Dergisi, XX, s. 1-77.
SÜMER, F., (1999), Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, II, İstanbul.
SÜMER, Faruk-SEVİM, Ali, (1971), İslâm Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı, Ankara.
ŞEŞEN, Ramazan, (1960), Eski Araplara Göre Türkler, Türkiyat Mecmuası, XV, s. 11-36.
ŞEŞEN, Ramazan, (1985), İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Ankara.
TABERÎ, (Tarihsiz), Tarîhu et-Taberî, yay. Muhammed Ebû'1-Fazl İbrahim, V., VIII, Beyrut.
TANERİ, Aydm, (1981), Osmanlı Kara ve Deniz Kuvvetleri, Ankara.
TEKİNDAĞ, Şahabeddin, (1976), Mısır'da ve Suriye'de Kurulmuş Türk Devletleri, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara.
TOGAN, Zeki Velidi, (1970), Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul.
TURAN, Osman, (1971), Selçuklular Zamanmda Türkiye, İstanbul.
YAZICI, Nesimi, (1992), İlk Türk-İslâm Devletleri Tarihi, Ankara.
YILDIZ, Hakkı Dursun, (1992), Türklerin Müslüman Olmaları, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, VI. s. 17-54.
YUSUF HAS HACİB, (1947, 1974), Kutadgu Bilig, yay. ve çvr. R. R. Arat, İstanbul, Ankara.