AVRUPA ĠNSAN HAKLARI SÖZLEġMESĠ’NDE MEDYA ÖZGÜRLÜĞÜ: KAPSAMI VE SINIRLAR

Medya özgürlüğü hem haber, bilgi ve düĢüncelerin yayılmasında hem de bunlara ulaĢılmasında çok önemli bir rol oynamaktadır. Medya özgürlüğünün söz konusu ikili niteliği, ona ifade özgürlüğü kapsamında özel bir yer kazandırmaktadır. Bu durum aynı zamanda medya özgürlüğünün kapsam ve sınırlarının belirlenmesi gerekliliğini de ortaya çıkarmaktadır. Normatif düzeyde, uluslararası hukuk alanında medya özgürlüğünü düzenleyen pek çok uluslararası/bölgesel sözleĢme bulunmaktadır. Bunlar arasında medya özgürlüğüne iliĢkin en etkili yargısal denetim Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi tarafından sağlanmaktadır. Bu çalıĢmada da medya özgürlüğünün kapsam ve sınırları Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi (AĠHS) ve Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi (AĠHM) kararları çerçevesinde incelenecektir. AĠHS‟nin ifade özgürlüğünü düzenleyen 10. maddesinde medya özgürlüğü açık bir biçimde yer almamaktadır. AĠHM kararları aracılığıyla medya özgürlüğünün ifade özgürlüğü kapsamında yer aldığı kayıt altına alınmıĢtır. ÇalıĢma kapsamında AĠHM‟nin medya özgürlüğüne iliĢkin içtihadı artı ve eksi yönleriyle ele alınarak, ilk olarak AĠHM‟nin medya özgürlüğü hususunda ortaya koyduğu temel ilkeler saptanmaya çalıĢılacaktır. Ardındansa, AĠHS ve AĠHM içtihadının medya özgürlüğünün etkin olarak güvence altına alınmasında yetersiz kaldığı yönler ile bunların sebepleri irdelenecektir. Böylece çalıĢma kapsamında AĠHM‟nin medya özgürlüğüne iliĢkin baĢvurularda kullandığı karar alma yöntemlerinin analitik bir analizinin yapılması da amaçlanmaktadır.

MEDIA FREEDOM IN THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS: ITS SCOPE AND LIMITS

Media freedom plays a key role both in imparting and receiving news, information and opinions. This dual nature of media freedom enables it to have a special status in the scope of freedom of expression. This status also calls forth the necessity to identify the scope and limits of media freedom at the same time. Normatively, in the field of international law, multiple conventions contain regulations about media freedom. Among them, the most efficient judicial review for media freedom is supplied by the European Convention on Human Rights (ECHR). In this study, the scope and limits of media freedom will be examined within the frame of ECHR and judgments of the European Court of Human Rights (ECtHR). In article 10 of ECHR which regulates freedom of expression, media freedom is not mentioned explicitly. It is recorded via judgments of ECtHR that media freedom is in the scope of freedom of expression. Within the scope of this study, plus-minus aspects of the case-law of ECtHR relating to media freedom will be addressed to determine the general principles which can be drawn from the case-law of ECtHR at first. Subsequently, insufficient aspects of ECHR and case-law of ECtHR in guaranteeing media freedom genuinely will be scrutinized. Thereby, within the scope of this study, it is also aimed that the methods which ECtHR is using in deciding about the applications relating to media freedom can be analyzed analytically.

PDF

___

ALSTON Philip / GOODMAN Ryan, International Human Rights: The Successor to International Human Rights in Context: Law, Politics and Morals, Oxford University Press, Oxford, 2013.

ARAI-TAKAHASHĠ Yutaka, The Margin of Appreciation Doctrine and the Principle of Proportionality in the Jurisprudence of the ECHR, First Edition, Intersentia, Antwerp, 2002.

ARAI-TAKAHASHI Yutaka, “Proportionality”, içinde The Oxford Handbook of International Human Rights Law (Edited by Dinah SHELTON), First Edition, Oxford University Press, New York, 2013, ss. 446-468.

BĠRLER Ömür, “Liberalizm”, içinde Siyaset Bilimi: Kavramlar, Ġdeolojiler, Disiplinler Arası ĠliĢkiler (Hazırlayanlar: Gökhan Atılgan, E. Atilla Aytekin), 5. Basım, Yordam Kitap, Ġstanbul, 2015, ss. 219-313.

BOYAR Oya, “Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Dolaylı Yatay Etki”, içinde Ġnsan Hakları Avrupa SözleĢmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel BaĢvuru Kapsamında Bir Ġnceleme (Editör: Sibel ĠNCEOĞLU), 2. Baskı, Beta, Ġstanbul, 2013, ss. 53-80.

BOYAR Oya, “Olağanüstü Yönetim Usullerinde Temel Hak ve Özgürlüklere ĠliĢkin Askıya Alma Rejimi”, içinde Ġnsan Hakları Avrupa SözleĢmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel BaĢvuru Kapsamında Bir Ġnceleme (Editör: Sibel Ġnceoğlu), 2. Baskı, Beta, Ġstanbul, 2013, ss. 97-111.

BYCHAWSKA-SINIARSKA Dominika, Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi Kapsamında Ġfade Özgürlüğünün Korunması: Uygulamacılar Ġçin El Kitabı, (Çev: Tuğçe Duygu Köksal), Avrupa Konseyi, Ankara, 2018.

CANKAYA Özden / BATUR YAMANER Melike, Kitle ĠletiĢim Özgürlüğü, 2. Baskı, Beta, Ġstanbul, 2012.

CANNIE Hannes / VOORHOOF Dirk, “The Abuse Clause and Freedom of Expression in the European Human Rights Convention: An Added Value for Democracy and Human Rights Protection?”, Netherlands Quarterly of Human Rights, Volume 29, No. 1, 2011, ss. 54-83.

COE Peter, “Redefining „media‟ using a „media-as-a constitutional-component‟ concept: an evaluation of the need for the European Court of Human Rights to alter its understanding of „media‟ within a new media landscape”, Legal Studies, Volume 37, No. 1, 2017, ss. 25-53.

ÇOBAN SavaĢ, Hegemonya Aracı ve Ġdeolojik Aygıt Olarak Medya, 1. Baskı, ParĢömen Yayınları, Ġstanbul, 2013.

DEMĠR GÜRSEL Esra, “Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi‟nin Pek Hassas Terazisi ve Demokratik Toplum AnlayıĢı”, içinde Liberal Hakların, Hukukun ve Devletin Sınırları (Editör: Bora Erdağı), 1. Baskı, NotaBene Yayınları, Ġstanbul, 2015, ss. 59-84.

DOĞRU Derya, Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi Yargılamasında Takdir Marjı Doktrini, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.

DOĞRU Osman / NALBANT Atilla, Ġnsan Hakları Avrupa SözleĢmesi: Açıklama ve Önemli Ġçtihatlar 2.Cilt, 1. Baskı, Avrupa Konseyi, Ankara, 2013.

DOUZINAS Costas, Ġnsan Haklarının Sonu (çevirenler: Kasım AkbaĢ - Umre Deniz Tuna), 1. Baskı, Dipnot Yayınları, Ankara, 2018.

FATHAIGH Ronan O. / VOORHOOF Dirk, “The European Court of Human Rights, Media Freedom and Democracy”, içinde Routledge Handbook of Media Law (Edited by Monroe E. Price, Stefaan G. Verhulst and Libby Morgan), Routledge, New York, 2013, ss. 107-124.

GÖZÜBÜYÜK A. ġeref / GÖLCÜKLÜ Feyyaz, Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi ve Uygulaması, 11. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.

GREER Steven, The Margin of Appreciation: Interpretation and Discretion under the European Convention on Human Rights, Council of Europe Publishing, Strasbourg, 2000.

GÜLFĠDAN O. Serkan, Ġfade Özgürlüğü Hakkı Örneği Çerçevesinde Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi’nde Kötüye Kullanım Yasağı, 1. Baskı, XII Levha Yayınları, Ġstanbul, 2013.

HARRIS David / O‟BOYLE Michael / BATES Edward / BUCKLEY Carla, Harris, O’Boyle and Warbrick: Law of the European Convention on Human Rights, 4th Edition, Oxford University Press, New York, 2018.

ĠNCEOĞLU Sibel, “Ġnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Çoğulculuk”, içinde Çoğulcu Demokrasi - Çoğunlukçu Demokrasi ve Ġnsan Hakları (Yayına Hazırlayan: Ece Göztepe), Birinci Baskı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2011, ss. 83-129.

ĠNCEOĞLU Sibel, “Hak ve Özgürlükleri Sınırlama ve Güvence Rejimi”, içinde Ġnsan Hakları Avrupa SözleĢmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel BaĢvuru Kapsamında Bir Ġnceleme (Editör: Sibel Ġnceoğlu), 2. Baskı, Beta, Ġstanbul, 2013, ss. 23-52.

KARAN UlaĢ, “Ġfade Özgürlüğü Hakkı”, içinde Ġnsan Hakları Avrupa SözleĢmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel BaĢvuru Kapsamında Bir Ġnceleme (Editör: Sibel Ġnceoğlu), 2. Bası, Beta, Ġstanbul, 2013, ss. 355-379.

KARAN UlaĢ, Ġfade Özgürlüğü: Anayasa Mahkemesine Bireysel BaĢvuru El Kitapları Serisi - 2, Avrupa Konseyi, Ankara, 2018.

KEANE David, “Attacking Hate Speech under Article 17 of the European Convention on Human Rights”, Netherlands Quarterly of Human Rights, Volume 25, No. 4, 2007, ss. 641-664.

KOSKENNIEMI Martti, From Apology to Utopia: The Structure of International Legal Argument (Reissue with a New Epilogue), Cambridge University Press, New York, 2006.

KÜZECĠ Elif, “AĠHS‟nin 10. Maddesi IĢığında Nefret Ġçerikli ve Irkçı Nitelikli DüĢünce Açıklamaları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 71, 2007, ss. 174-199.

LETSAS George, “Two Concepts of the Margin of Appreciation”, Oxford Journal of Legal Studies, Volume 26, No. 4, 2006, ss. 705-732.

McGONAGLE Tarlach, “Positive Obligations Concerning Freedom of Expression: Mere Potential or Real Power?”, içinde Journalism at Risk: Threats, Challenges and Perspectives (Editor: Onur Andreotti), Council of Europe, Strasbourg, 2015, ss. 9-35.

MOWBRAY Alastair, Cases, Materials, and Commentary on the European Convention on Human Rights, Third Edition, Oxford University Press, New York, 2014.

ÖZDEK Yasemin, Avrupa Ġnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, 2. Baskı, Kırmızıkalem, Ġstanbul, 2004.

PECH Laurent, “Soykırımı Ġnkar Yasaları: Tarihi Suç Konusu Yapmaya Yönelik YanlıĢ Bir GiriĢim” (çeviren: Hasan Saim Vural), içinde Ġfade Özgürlüğü: Ġlkeler ve Türkiye, 1. Baskı, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul, 2007, ss. 159-170.

RAINEY Bernadette / WICKS Elizabeth / OVEY Clare, Jacobs, White and Ovey: The European Convention on Human Rights, 7th Edition, Oxford University Press, New York, 2017.

REID Karen, A Practitioner’s Guide to the European Convention on Human Rights, 4th Edition, Sweet&Maxwell, UK, 2008.

SCHABAS William A., The European Convention on Human Rights: A Commentary, First Edition, Oxford University Press, New York, 2015.

SOTTIAUX Stefan, “Derogation in Time of Emergency”, içinde Theory and Practice of the European Convention on Human Rights (Editors: Pieter VAN DIJK/Fried VAN HOOF/Arjen VAN RIJN/Leo ZWAAK), Fifth Edition, Intersentia, Cambridge-Antwerp-Portland, 2018, ss. 1063-1076.

TEZCAN DurmuĢ / ERDEM Mustafa Ruhan / SANCAKDAR Oğuz / ÖNOK Rifat Murat, Ġnsan Hakları El Kitabı, 8. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019. TIILIKKA Paivi, “Access to Information as a Human Right in the Case Law of the European Court of Human Rights”, Journal of Media Law, Volume 5, No 1, 2013, ss. 79-103.

TULLY Stephen, “A Human Right to Access the Internet - Problems and Prospects”, Human Rights Law Review, Volume 14, No. 2, 2014, ss. 175-196.

UYGUN Oktay, ““Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi ve Türk Hukukunda Ġfade Özgürlüğünün Sınırlanması”, içinde Oktay Uygun, Kamu Hukuku Ġncelemeleri: Ġnsan Hakları, Demokrasi, Hukuk Devleti, Egemenlik, 2. Baskı, XII Levha Yayınları, Ġstanbul, 2013, ss. 127-197.

VAN RIJN Arjen, “Freedom of Expression”, içinde Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, (Editors: Pieter VAN DIJK / Fried

VAN HOOF / Arjen VAN RIJN / Leo ZWAAK), Fifth Edition, Intersentia, Cambridge-Antwerp-Portland, 2018, ss. 766-811.

VOORHOOF Dirk, “Freedom of Journalistic News-Gathering, Access to Information and Protection of Whistle-Blowers under Article 10 ECHR and the Standards of the Council of Europe”, içinde Journalism at Risk: Threats, Challenges and Perspectives (Editor: Onur Andreotti), Council of Europe, Strasbourg, 2015, ss. 105-144.

WEBER Anne, Nefret Söylemi El Kitabı, (çev. Metin Çulhaoğlu), Avrupa Konseyi Yayınları, Strasbourg, 2009.

WHITE Aidan, “Ethical Journalism: An Inspriation for Responsible Communications in Europe”, içinde Journalism at Risk: Threats, Challenges and Perspectives (Editor: Onur Andreotti), Council of Europe, Strasbourg, 2015, ss. 195- 222.

WITTEL Andreas, “Sayısal Marx: Dağınık Medyanın Ekonomi Politiğine Doğru” (çeviren: Özgün Dinçer), içinde Marx Geri Döndü: Medya, Meta ve Sermaye Birikimi (Derleyen: Vincent MOSCO - Christian FUCHS, Türkçe Yayının Derleyeni: Funda BAġARAN), 2. Baskı, NotaBene Yayınları, Ġstanbul, 2019, ss. 390-433.

YAYLAGÜL Levent, Kitle ĠletiĢim Kuramları: Egemen ve EleĢtirel YaklaĢımlar, 10. Baskı, Dipnot Yayınları, Ankara, 2019.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi‟nin “basına bilgi sızdıran kiĢilerin korunması” konulu 30 Nisan 2014 tarih, CM/Rec(2014)7 sayılı tavsiye kararı: https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectId=09000016805c5ea 5 (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi‟nin “gazeteciliğin ve gazeteciler ile diğer medya çalıĢanlarının güvenliğinin korunması” konulu 13 Nisan 2016 tarih, CM Rec(2016)4 sayılı tavsiye kararı: https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectId=09000016806415d 9#_ftn1 (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi‟nin “internet özgürlüğü” konulu 13 Nisan 2016 tarih, CM/Rec(2016)5 sayılı tavsiye kararı: https://search.coe.int/cm/Pages /result_details.aspx?ObjectId=09000016806415fa (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi‟nin “medyada çoğulculuk ve medya sahipliğinde Ģeffaflık konulu 07 Mart 2018 tarih, CM Rec(2018)1[1] sayılı tavsiye kararı: https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectId=0900001680 790e13 (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi‟nin “Nefret Söylemi” konulu 30 Ekim 1997 tarih, CM/Rec (97) 20 sayılı tavsiye kararı: https://rm.coe.int/1680505d5b (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

AĠHM‟nin internet alanına iliĢkin içtihadı hakkında rapor https://www.echr.coe.int/ Documents/Research_report_internet_ENG.pdf (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCH AMBER%22,%22CHAMBER%22]} HUDOC (AĠHM Karar Arama Motoru) (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

https://rsf.org/en/2019-world-press-freedom-index-cycle-fear Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü 2019 Basın Endeksi (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

https://sozluk.gov.tr/ Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

https://www.echr.coe.int/Documents/FS_Hate_speech_ENG.pdf AĠHM içtihadında “Nefret Söylemi”ne iliĢkin Tematik Bilgi Notu, 2019. (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

LEACH Philip, “The Principles which can be drawn from the case-law of the European Court of Human Rights relating to the Protection and Safety of Journalists and Journalism”, MCM(2013)012, https://rm.coe.int/1680484e7d (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

MALANCZUK Peter, “Information and Communication, Freedom of”(April 2011) içinde Rüdiger Wolfrum (Editor), Max Planck Encyclopedia of Public International Law (online edition) https://opil.ouplaw.com/view/10.1093/law:epil/9780199231690/law9780199231690-e830?rskey=2peMVG&result=1&prd=MPIL (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

VOORHOOF Dirk et al. / McGONAGLE Tarlach (Editorial Supervision), Freedom of Expression, the Media and Journalists: Case Law of the European Court of Human Rights, IRIS Themes, European Audiovisual Observatory, Strasbourg, 2017. https://rm.coe.int/freedom-of-expression-the-media-andjournalists-iris-themes-vol-iii-de/16807c1181 (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).

WENZEL Nicola, “Opinion and Expression, Freedom of, International Protection” (April 2014) içinde Rüdiger Wolfrum (Ed.), Max Planck Encyclopedia of Public International Law (online edition), https://opil.ouplaw.com/view/10.1093/law:epil/9780199231690/law9780199231690-e855?rskey=hlz3uM&result=1&prd=MPIL (EriĢim Tarihi: 21/02/2020).