Deniz VURAL EKİNCİ, Günseli GİRGİN, Işık GÜRŞİMŞEK

5-6 Yaş Çocukları İle Annelerine Verilen Destekleyici Eğitimin Çocukların Gelişimine Etkisinin İncelenmesi

Problem Durumu: Aile özellikle yaşamın ilk yıllarında çocuğun gelişimini des- tekleyen en önemli kurumdur ve araştırmalar ailenin çocuk yetiştirme tutumu- nun gelişim üzerindeki etkilerini ortaya koymaktadır (Gürşimşek, Girgin, & Harmanlı, 2002; Delgado-Gaitan, 1991). İlgili araştırmalar çocukla ilişkileri ko- nusunda desteklenen annelerin çocuklarıyla ilişkilerinde daha az sınırlama ve cezaya başvurduklarını (Bradley & Whiteside-Mansell, 1997) ; daha empatik ve duyarlı olduklarını göstermektedir ( Schellenbach, Whitman & Borkowski, 1992; Farver, 1993). Erken yaşta annelere ve çocuklarına sağlanan desteğin an- neler ve çocukları üzerinde olumlu etkileri olduğu belirtilmektedir(Bekman 1992; Kağıtçıbaşı, Bekman & Sunar, 1993). Araştırmanın Amacı/Araştırma Soruları: Bu çalışmanın amacı “ risk altında” olan 5-6 yaş grubu çocuklarına ve annelerine sağlanan destekleyici eğitimin etkileri- nin araştırılması ve bu çocuklar ve aileleri için geliştirilen erken çocukluk eğiti- mi programları yoluyla okulöncesi eğitime katkıda bulunmaktır.Araştırmanın Yöntemi: Çalışmanın örneklemi, İzmir ili Buca ilçesinde yaşayan alt gelir grubunda ve okul öncesi eğitimi almamış bir grup 5-6 yaş çocuğu (n=25) ve annelerinden (n=25) oluşmaktadır. Çalışmada kullanılan ilk araç, Savaşır, Sezgin ve Erol (1998) tarafından 0-6 yaş çocuklarının çeşitli alanlardaki gelişimlerini ölçmek amacıyla hazırlanan ve 154 maddeden oluşan Ankara Gelişim Ölçeği’dir. Veri toplamada kullanılan diğer ölçme aracı Türk Psikologlar Derneği tarafından geliştirilen (1998), 8 farklı a- landa gelişimi ölçen 137 maddeden oluşan Okulöncesi Çocuklar İçin Psikolojik Gözlem Formu’dur. Bulgular ve Sonuçları: Bulgular incelendiğinde; bilişsel-dil ve eğitsel etkinlikler alanla- rında ön ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılaşma görülmezken; temel a- lışkanlıklar, ince motor gelişim, çizim, sosyal-duygusal gelişim boyutlarında ön ve son test puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılaşma görülmüştür. Bu sonuçlar çeşitli ülkelerde farklı anne gruplarıyla yürütülen benzer çalışmaların bulgularını destekler niteliktedir (Bradley & Whiteside-Mansell, 1997; Schellenbach, Whithman &Borkowski, 1992; Farver, 1993; Teti, O’Connell & Reiner, 1996). Türkiye’de uygulanan benzer nitelikteki aile destek programlarının annenin çocuk yetiştirme tutumuna olumlu yöndeki etkisi ve bu etkinin çocuğun okul başarısına katkısı (Kağıtçıbaşı, Bekman &Sunar, 1991; Kağıtçıbaşı, 1995) yö- nünde bulgular da araştırmamızdan elde edilen sonuçlarla desteklenmektedir. Öneriler: Okulöncesi eğitimden yararlanamayan “ risk altında” çocuklar ve aile- leri için geliştirilen destek programları içeriği zenginleştirilerek ve süresi uzatı- larak yaygınlaştırılmalıdır.

Effect of Supportive Education Given to 5-6 Years Old Children and Their Mothers on Development of the Children

Background/Problem Statement: Familyis the most important institute for devel- opment of the child especially at early years of life, and research has demon- strated that child rearing practices of the family support the development (Gür- şimşek, Girgin & Harmanlı, 2002; Delgado-Gaitan, 1991). Depending on the re- lated research; mothers who are supported about the relation with their chil- dren, use less limitation and punishment in their child rearing practices and try to increase the quality of their relation (Bradley & Whiteside-Mansell, 1997); are more emphatic and sensitive to the child ( Schellenbach, Whitman & Borkowski, 1992; Farver, 1993). Early support has a positive effect on both the mothers and their children (Bekman 1992; Kağıtçıbaşı, Bekman & Sunar, 1993). Purpose/Objective: The aim of this study is to investigate the effect of child and family support program designed for 5-6 aged “at risk” children and their mothers, and to contribute to early childhood education and family support programs developed for “at risk” children and their families. Method: The sample consists of a group of 5-6 year old children (n=25) and their mothers(n=25), selected from a low socio-economic district (Buca) of İzmir city. Mainly the education level of the mothers was low and the children had no ex- perience with early childhood education. Mothers and their children attended meetings about child development and rearing once a week all together 12 weeks. Ankara Development Inventory developed by Savaşır, Sezgin and Erol (1998) which consists of 154 items for measuring different development areas of 0-6 year old children and Psychological Observation Form for Early Childhood Children developed by Turkish Psychology Association Early Childhood Commission (1998) consisting of 137 items related with eight different devel- opment areas is used for data collection. Findings/Results: No significant difference between the pre-test and post-test scores are seen for the areas related with cognitive-language development and educational activities. Significant difference is seen in the areas related with main habits, gross-motor development, drawing, and social-emotional development. The results of this study support the findings of similar studies (Bradley & Whiteside-Mansell, 1997; Schellenbach, Whitman & Borkowski, 1992; Farver, 1993; Teti, O’Connell & Reiner, 1996), and also the findings of similar studies carried on with the Turkish population (Kağıtçıbaşı, Bekman & Sunar, 1991; Kağıtçıbaşı, 1995). Conclusion/Recommendations: The content and the time of the support programs designed for children “at risk” and their families should be enriched and these programs must be widespread.

PDF

___

Bekman, S. (1992). Türkiye’deki erken çocukluk eğitiminin aralıklı incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 84, 26-37.
Bekman, S. (1998). Eşit fırsat: Anne-çocuk eğitim programının değerlendirilmesi. AÇEV Yay.: İstanbul.
Berk, L.E. (1991).Child development. Boston: Allyn&Bacon.
Bornstein, . H. (2002) . Parenting infants. Bornstein M. H. (2. Ed) Handbook of parenting NJ: Lawren- ce Erlbaum Associates, 3–36.
Bowman, B.T., & Stott, F. M. (1994). Understanding development in a cultural context: The challenge for teachers in B. Mallory & R. New (Eds.), Diversity and developmentally appropriate practices. New York: Teachers College Press.
Bradley, R.H. ; Whiteside-Mansell, L. (1997). Children in poverty. Ammermann, R. T. ve Hersen, M. (Ed.). Handbook of prevention and maltreatmentwith children and adolescents. NY:Wiley, 13-58.
Damon, W. (1998). Handbook of childhood psychology.(5th Ed.) NY: John Wiley Pub.
Farver, J. M. (1993). Cultural differences in scaffolding pretend-play: A comparison of American and Mexican mother child and sibling child pairs. Mac Donald, K. (Ed) Parent-child play: Descriptions and implications. NY: NY State University, 349–366.
Gürşimşek, I. (2002). Etkin öğrenme ve aile katılımı. I. Gürşimşek (Ed.) DEÜ Anaokulu-anasınıfı öğ- retmenleri el kitabı, YA_PA Yay. İstanbul, 25-43.
Gürşimşek, I., Girgin, G.,Harmanlı, Z. (2002). Ailenin çocuk yetiştirme tutumu ve eğitimine katılımının okulöncesi dönemde psiko-sosyal gelişime etkisi, Uluslararası Katılımlı 2000’li Yıllarda Öğrenme ve Öğretme Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Delgado-Gaitan, C. (1991). Involving parents in schools: A process of empowerment. American Journal of Education, 100, 20-45.
Kağıtçıbaşı, Ç.; Bekman, S., Sunar, D. (1991). Anne çocuk eğitim program kılavuzu. Ankara: UNICEF
Kağıtçıbaşı, Ç.; Bekman, S., Sunar, D. (1993). Başarı ailede başlar: Çok amaçlı eğitim modeli. YA-PA Yay.: İstanbul.
Kağıtçıbaşı, Ç. (1995). Çok yönlü bir yaygın eğitim programı olarak “anne-çocuk eğitim programı.” Erken Çocukluk Eğitiminin Önemi Sempozyum Raporu. AÇEV No:6, İstanbul.
Kağıtçıbaşı, Ç. ;Sunar, D., Bekman, S., Cemalcılar, Z. (2005). Erken müdahalenin erişkinlikte süren etki- leri.İstanbul: AÇEV Yay.
Lerner, J. (1993). The ınfluence of child temperamental characteristics on parent behaviors. In Luster, T. Okagaki, L. (Eds.), Parenting: An ecological perspective. Hillsdale, New Jersey: Lawren- ce Erlbaum Associates.
Lombard, A. (1997). Home-based early childhood education programs. M. E. Young (Ed.).Early child development:Investing our children’s future. New York: Elsewier.
MEB (2003). Okulöncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü Raporları. Ankara. Myers, R. (1996). Hayatta kalan oniki. Anne Çocuk Eğitim Vakfı Yay. Ankara: Varol Matbaası.
Savaşır, I. Sezgin, N, Erol, N.(1998) Ankara Gelişim Tarama Envanteri El Kitabı, Ankara.
Powell, D. (1990). The responsiveness of early childhood ınitiatives to families: Strategies and limitations. In Unger, D and Sussman, M.B. (Eds.), Families in community settings: Interdisciplinary perspectives. New York: Haworth Press.
Schellenbach, C. J. , Whitman, T. L.; Borkowski, J. G. (1992). Toward an integrative model of adolescent parenting. Human Development, 35, 81–99.
Teti, D. M. ,O’Connell, M. A. , Reiner, C. D. (1996). Parenting sensitivity, parental depression and child health:The mediational role of parent self-efficacy. Early Development and Parenting, 5, 237–250.
Türk Psikologlar Derneği Okul Öncesi Komisyonu,(1998). Okul öncesi çocuklar için psikolojik gözlem formu el kitabı, Ankara: TPD Yay.
Zigler, E. ; Taussing, C. ; Black, K. (1992). Early childhood intervention. American Psychologist, No:47–8, 997–1006.