KURULUŞ VAKFİYESİNE GÖRE İSTANBUL FATİH CAMİİ GÖREVLİLERİ VE VAZİFELERİ

Çalışmada İstanbul Fatih Camiinin kuruluş vakfiyesinde belirtilen kadrolar/cihetler, bunların üstelendikleri görevler/hizmetler ve kendilerinde aranan özellikler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun için Fatin Sultan Mehmed’in vakfiyesi ile diğer kaynaklar taranmıştır. Fatih camiinde on altı din görevlisi, altmış beş duâgû (dua okuyucu) ve on altı yardımcı hizmetli olmak üzere toplam doksan yedi kişi istihdam edilmiştir. Genel olarak din görevlilerinin yüksek ahlaki kişiliğe, meslek ve musiki bilgisine sahip olunması istenmiştir. Fatih camiinde günümüzde olmayan Kur’an okumak, zikir etmek, namazlarını sürekli camide kılmak ve bunlardan hâsıl olan sevabı başta vâkıfa ulaşması için duada bulunmakla görevli kadroların olması dikkat çekmektedir. Bu kadroların tarihi doğuş, gelişim ve değişim süreci üzerinde durulması da din hizmetlerindeki geleneksel uygulamaların tespiti adını önemli olacaktır. Günümüzde duâgû kadroları ile yardımcı hizmetli kadrolarının ürettiği hizmetlerin büyük kısmını yerine getirmek veya bu konuda gerekli önlemleri almakla imam-hatip ve müezzin-kayyımlar sorumlu tutulmaktadır. Bu durumun, Fatih Camiindeki tarihî uygulama dikkate alındığında din görevlilerinin özlük haklarında değerlendirilmesi gerekir. Bu gün devletin sunduğu kamu hizmetleri içerisinde yer alan din hizmetlerini ve bunların sağlandığı mekânlar olan camilerin bakım ve onarımını, tarihî vakıf sistemi göz önünde bulundurularak değerlendirilmesinin yapılması daha sağlıklı olacaktır.

The Offıcıals of Istanbul Fatih Mosque and Their Dutıes as Specified in the Foundation Ceriıficate-Charter

In this study, it was aimed to identify the cadre/wages, the duties/tasks under these positions and the required qualifications in the Foundation Certificate-Charter (Waqfiyya) of Istanbul Fatih Mosque. For this purpose, the manuscripts called wakfiyya of Sultan Mehmed, the Conqueror and other archival documents were reviewed. In the Fatih Mosque complex, a total of 97 employers, 16 ministers of religion, 65 official prayer readers (duagü) and 16 assistant personnel are employed. Essentially, ministers of religion should be committed to high ethical standards and have command of professional and musical knowledge. The official positions in charge of reciting the Quran, making zikr, performing five time salaat (prayer) all in the mosque and sending prayers particularly to the founder interestingly take place in the Charter but now ineffective in the Fatih Mosque. It will be essential to historically discuss the creation, development and changing processes of these positions in order to determine conventions in the religious services. Imam-hatips (prayer leader and preachers) and muezzin-qayyims (for secondary tasks in the mosque related to adhan, cleaning etc.) are currently in charge of fulfilling alone or managing most of the services previously provided by the prayer reader and assistant officials in the past. This de facto situation should be considered in determining the personal rights of religious officials because of the continuation of these historical practices in the Fatih Mosque administration. In policy- and decision-making, it will be more useful to consider the traditional waqf system (pious foundations) and then to assess the state’s religious services and evaluate the repairs and maintenance of the mosques, in which those services are provided

PDF

___

Aydüz, S. (2004). Qsmanlı astronomi müesseseleri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2 (4), 411-453.

Aydüz, S. (2006). Muvakkithane. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 31, s. 413-415) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Barkan, Ö. L. (1963). Fatih cami ve imareti tesislerinin 1489-1490 yıllarına ait muhasebe bilançoları. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 23 (1-2), 297- 341.

Bozkurt, N. (2006). Mukabele. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 31, s. 100-101) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Çakan, İ. L. (1992). Hakkı tavsiye metod ve vasıtaları. İstanbul: Büşra Yayınları.

Çobanoğlu, A. V. (2002). Külliye. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 26, s. 542-544) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Develioğlu, F. (2017). Ansiklopedik Osmanlıca-Türkçe lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.

Erdoğan, M. (1962). Son incelemelere göre fatih camiinin yeniden inşası meselesi. Vakıflar Dergisi, 5 (5), 161-192.

Erünsal, İ. (1991). Ayasofya. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 4, s. 212-213). İstanbul: TDV Yayınları.

Eyice, S. (1995). Fâtih Camii ve Külliyesi. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 12, s. 244-249) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

İpşirli, M. (1993). Cihet. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 7, s. 546-548) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

İpşirli, M. (1994). Du’âgû. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 9, s. 541-542) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

İpşirli, M. (2001). İşâret-i Aliyye. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 23, s. 423-424) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı, “Selâtin Camilerinin Tuvaletleri Artık Ücretsiz”, https://destekhizmetleri.ibb.istanbul/ibb-tarihicamilere-gozu-gibi-bakiyor/, 14.03.2019.

Kaya, U. (2017). Osmanlı’da din hizmeti görevlilerinin atanma ve çalışma şartlarını düzenleyen tevcîh-i cihât nizâmnâmeleri hakkında bir değerlendirme. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21 (1), 203-254.

Kayadibi, F. (2000). Yaygın din eğitiminde cami ve görevlileri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

Kazancı, A. L. (1995). Peygamber efendimizin hitabeti. İstanbul: Marifet Yayınları.

Kocaman, K. (2006). Dini iletişimde hutbe. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Koç, F. (2011). Türk din mûsikîsi’nde temcidler ve Sakarya ili Taraklı ilçesinde okunan temcid örnekleri. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (23), 59- 74.

Köprülü, F. (1938a). Vakf’a ait tarihi ıstılahlar meselesi. Vakıflar Dergisi, 1 (1), 131- 138.

Köprülü, F. (1938b). Vakıf müessesesi ve vakıf vesikalarının tarihî ehemmiyeti. Vakıflar Dergisi, 1 (1), 1-6.

Kunter, H. B. (1938). Türk vakıfları ve vakfiyeleri üzerine bir etüd. Vakıflar Dergisi, 1 (1), 103-130.

Kunter, H. B. ve Ülgen, A. S. (1938). Fatih camii. Vakıflar Dergisi, 1(1), 91-102.

Kürkçüoğlu, K. E. (1962). Süleymaniye vakfiyesi. Ankara: Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı.

Maşalı, M. E. (2006). Mushaf. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 31, s. 242-248) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Mertoğlu, M. S. (2009). Salâtü Selâm. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 36, s. 23-24) içinde, İstanbul: TDV Yayınları. Memurlar. Net. https://www.memurlar.net/haber/473015/diyanet-isleri-baskanligi-gorevve- calisma-yonetmeligi.html, (14.03.2019).

Okudan, M. (2017). Osmanlı dönemi samsun vakıfları. Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.

Önkal, A., Bozkurt, N. (1993). Cami. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 7, s. 46-56) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Özler, M. (2012). Tevhid. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 41, s. 18-20) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Özmel, İ. (2002). Kayyım. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 25, s. 107-108) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Pakalın, M. Z. (1972). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Parmaksızoğlu, İ. (1966). Muvakkıt, Türk Ansiklopedisi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.

Resmi Gazete, tarih: 15.04.2015, sayı: 29327.

Resmi Gazete, tarih: 17.06.2014, sayı: 29033.

Sahillioğlu, H. (1991). Askerî. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 3, s. 488-489) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Sami, Ş. (2015). Kamus-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Sarı, N. ( 2012). Tıp. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 41, s. 101-111) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Sayılı, A. (1988). The observatory in İslam. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Şeker, M. (2004). Mevlid. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 29, s. 479-480) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Unan, F. (2003). Kuruluşundan günümüze fatih külliyesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Uzun, M. (2000). İlahi. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 22, s. 64-68) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Ünver, A. S. (1946). Fatih külliyesi ve zamanı ilim hayatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları.

Ünver, S. (1938). Fatih külliyesine ait diğer mühim vakfiye. Vakıflar Dergisi, 1 (1), 39- 46.

Vakıflar Umum Müdürlüğü. (1938). Fatih Mehmet II vakfiyeleri. Ankara: Vakıflar Umum Müdürlüğü.

Vakıflar Genel Müdürlüğü (2017), Vakıf deyimleri ve terimleri sözlüğü, 15.05.2018, https:// www.vgm.gov.tr/vakıf-işlemleri/vakıf-kayıtları-arşivi/vakıf-deyimleri-veterimleri- sözlüğü#N

Vakıflar Genel Müdürlüğü, https://www.vgm.gov.tr/Documents/VGM_Birim%20G%C3 %B6rev%20Tan%C4%B1mlar%C4%B11.pdf (14.03.2019).

Yaşaroğlu, M. K. (2006). Namaz. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt, 32, s. 350-357) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.

Yediyıldız, B. (1982a). Vakıf müessesinin XVIII. asır Türk toplumundaki rolü. Vakıflar Dergisi, 14 (14), 1-29.

Yediyıldız, B. (1982b). Müessese - toplum münâsebetleri çerçevesinde XVIII. asır Türk toplumu ve vakıf müessesesi. Vakıflar Dergisi, 15 (15), 23-54.

Yediyıldız, B. (1983). Vakıf ıstılahları lügatçesi. Vakıflar Dergisi, 17 (17), 55-60.

Yediyıldız, B. (2012). Vakıf. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt 42, s. 479-486) içinde, İstanbul: TDV Yayınları.