Semra SUNGUR, Robert M. KLASSEN, Sündüs YERDELEN

Türkiye’deki Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Mesleki İyilik Durumlarının Bazı Demografik ve Kontekst Değişkenleri ile İlişkisi: Çok Değişkenli Analiz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki fen bilgisi öğretmenlerininmesleki iyilik durumlarını incelemek ve bu fen öğretmenlerininmesleki iyilik durumlarının bazı demografik ve kontekstdeğişkenleri ile ilişkisini araştırmaktır. Demografik değişkenlercinsiyet, mezun olunan fakülte türü, medeni durum ve çocuksahibi olma durumunu içerirken, kontekst değişkenleri ortalamasınıf mevcudu, öğretmenin iş deneyimi ve öğretmenin haftalıkders saatini içermektedir. Ayrıca, mesleki iyilik durumu; iştatmini ve tükenmişlik (duygusal tükenmişlik ve kişisel başarı)olarak ele alınmıştır. Araştırmanın örneklemini Türkiyegenelinden basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile belirlenen 376 fenbilgisi öğretmeni oluşturmuştur. Veri setinin analizi için betimselistatistikler ve kanonik korelasyon analizi kullanılmıştır. Analizsonuçları Türkiye’deki fen bilgisi öğretmenlerinin yaşadığıduygusal tükenmişliğin düşük düzeyde; kişisel başarı hissi ve iştatmininin ise yüksek düzeyde olduğunu göstermiştir. Ayrıca,ders verilen sınıfların mevcudu ve öğretmenin haftalık ders saatisayısı arttıkça öğretmenlerin daha çok duygusal tükenmişlik vedaha az iş tatmini yaşama eğiliminde oldukları bulunmuştur.Çocuk sahibi olan öğretmenlerin daha çok duygusal tükenmişlikve daha az iş tatmini yaşadıkları görülmüştür. Bunun yanı sıra, işdeneyiminin iş tatmini ve kişisel başarı hissi ile pozitif yöndeilişkili olduğu bulunmuştur. Bayan öğretmenler, erkeköğretmenlere kıyasla daha yüksek iş tatmini ve kişisel başarı hissiyaşadıklarını ifade etmişlerdir. Benzer şekilde, üniversitelerin fenedebiyat fakültelerinden mezun öğretmenlerin de eğitim fakültesimezunlarına göre daha yüksek iş tatmini ve kişisel başarı hissiyaşadıkları bulunmuştur.

Relationship between Turkish Elementary Science Teachers’ Occupational Well-Being and Some Contextual and Demographic Characteristics: A Multivariate Analysis

The purpose of this study was twofold: first, to determine the Turkish elementary science teachers’ occupational well-being profile and second, to investigate the relation of science teachers’ occupational well-being to some contextual and demographic characteristics. The contextual variables included class size, years of teaching experience and weekly course hours, while demographic characteristics included gender, graduated faculty, marital status, and having children. Moreover, occupational wellbeing was examined in terms of job satisfaction and burnout (i.e. emotional exhaustion and personal accomplishment). 376 elementary science teachers that were randomly selected across the Turkey participated in the study. Descriptive statistics and canonical correlation analysis were utilized to analyze the data. Results showed that Turkish elementary science teachers experience low level of Emotional exhaustion and high level of personal accomplishment and job satisfaction. Additionally, it was found that as class size and weekly course hour increase, elementary science teachers tend to experience more emotional exhaustion but less job satisfaction. Teachers having children appeared to experience more emotional exhaustion but less job satisfaction. Moreover, a positive relationship was found between teaching experience and occupational well-being (i.e. job satisfaction and personal accomplishment). Female teachers appeared to experience more personal accomplishment and job satisfaction than male teachers. Similarly, teachers graduated from faculties of arts and sciences were found to have higher level of personal accomplishment and job satisfaction than teachers graduated from educational faculties.

PDF

___

Akkuş İspir, O. (2010). Teachers’ burnout levels and their attitudes towards teaching profession. EABR & ETLC Conference Proceedings. Dublin, Ireland.
Akten, S. (2007). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, Türkiye.
Atar, H. Y. (2014). Öğretmen niteliklerinin TIMSS 2011 fen başarısına çok düzeyli etkileri. Eğitim ve Bilim, 39(172), 171-137.
Aydoğan, I., Doğan, A. A. ve Bayram, N. (2009). Burnout among Turkish high school teachers working in Turkey and abroad: A comparative study. Electronic Journal of Research In Educational Psychology, 7(3), 1249-1268.
Bağcı, H. ve Karagül, S. (2013). Türkçe öğretmenlerinin meslekî tükenmişlik düzeyi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(8), 184-193.
Başol, G. ve Altay, M. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15(58), 191-216.
Betoret, F. D. (2006). Stressors, self‐efficacy, coping resources, and burnout among secondary school teachers in Spain. Educational Psychology, 26(4), 519-539. doi:10.1080/01443410500342492
Borg, M. G. ve Riding, R. J. (1991). Occupational stress and satisfaction in teaching. British Educational Research Journal, 17, 263-281. doi:10.1080/0141192910170306
Byrne, B. M. (1999). The nomological network of teacher burnout: A literature review and empirically validated model. R. Vandenberghe ve A. M. Huberman (Ed.). Understanding and preventing teacher burnout içinde (s. 15-37). Nueva York: Cambridge University Press.
Can, S. (2006). Sınıf öğretmenlerinin yaş, cinsiyet ve mesleki kıdemlerine göre iş doyum düzeylerinin belirlenmesi (Muğla ili örneği). Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 380-390.
Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Steca, P. ve Malone, P. S. (2006). Teachers' self-efficacy beliefs as determinants of job satisfaction and students' academic achievement: A study at the school level. Journal of School Psychology, 44, 473-490. doi:10.1016/j.jsp.2006.09.001
Cemaloğlu, N. ve Şahin, E. D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
Demirel, Y., Güler, N., Toktamış, A., Özdemir, D. ve Sezer, R. E. (2005). Burnout among high school teachers in Turkey. Middle East Journal of Family Medicine, 3 (3), 33-36.
Dinham, S. (1995). Time to focus on teacher satisfaction. Unicorn, 21(3), 64-75.
Dorman, J. P. (2003). Testing a model for teacher burnout. Australian Journal of Educational & Developmental Psychology, 3, 35-47.
Dworkin, A. G. (1987). Teacher burnout in the public schools: structural causes and consequences for children. Albany, NY: State University of New York Press.
Ehrenberg, R. G., Brewer, D. J., Gamoran, A. ve Willms, J. D. (2001). Class size and student achievement. Psychological Science in the Public Interest, 2(1), 1-30.
Eraslan, L. ve Çakıcı, D. (2011). Pedagojik formasyon programı öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Kastomonu Eğitim Dergisi, 19(2), 427-438.
Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik envanterinin uygulanması. R. Bayraktar ve İ. Dağ (Ed.). 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı içinde (s. 143-154). Ankara: Psikologlar Derneği Yayınları.
Farber, B. A. (1982). Stress and burnout: Implications for teacher motivation. The Annual Meeting of AERA toplantısında sunulmuş sözlü bildiri, New York, NY.
Farber, B. A. (1984). Teacher burnout: Assumptions, myths and issues. Teachers College Record, 86(9), 321-338.
Farber, B. A. ve Miller, J. (1981). Teacher burnout: A psycho-educational perspective. Teachers College Record, 83(2), 235-243.
Friesen, D. ve Sarros, J. C. (1989). Sources of burnout among educators. Journal of Organizational Behavior, 10(2), 179-188.
Girgin, G. (1995). İlkokul öğretmenlerinde meslekte tükenmişliğin gelişimini etkileyen değişkenlerin analizi ve bir model önerisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, Türkiye.
Girgin, G. ve Baysal, A. (2005). Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi ve bazı değişkenler (İzmir örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 1-10.
Grayson, J. L. ve Alvarez, H. K. (2008). School climate factors relating to teacher burnout: A mediator model. Teaching and Teacher Education, 24(5), 1349-1363.
Gündüz, B. (2005). İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-165.
Gündüz, B. (2006). Öğretmenlerde tükenmişliği akılcı olmayan inançlar ile bazı değişkenlere göre yordanması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 17-33.
Gürsel, M., Sümbül, A., M. ve Sarı, H. (2002). An analysis of burnout and job satisfaction between Turkish headteachers and teachers. European Journal of Psychology of Education, 17(1), 35-45.
Haberman, M. (2004, 9 Ocak). Teacher burnout in black and white. Milwaukee, WI: Haberman Educational Foundation. http://www.habermanfoundation.org/ adresinden erişildi.
Hair, J. F., Black, B., Babin, B., Anderson, R. E. ve Tatham, R. L. (2010). Multivariate data analysis (7. bs.). Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.
Halim, L., Samsudin, M. A., Meerah, T. S. M. ve Osman, K. (2006). Measuring science teachers’ stress level triggered by multiple stressful conditions. International Journal of Science and Mathematical Education, 4, 727-739.
Hodge, G. M., Jupp, J. J. ve Taylor, A. J. (1994). Work stress, distress and burnout in music and mathematics teachers. British Journal of Educational Psychology, 64(1), 65-76.
Işıkhan, V. (2004). Çalışma hayatında stres ve basa çıkma yolları. Ankara: Sandal Yayınları.
Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 7(3), 335-346.
Jennett, H. K., Harris, S. L. ve Mesibov, G. B. (2003). Commitment to philosophy,teacher efficacy, and burnout among teachers of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33, 583-593. doi:10.1023/B:JADD.0000005996.19417.57
Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler acısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 191-212.
Kırılmaz, A. Y., Çelen, Ü. ve Sarp, N. (2003). A study on teacher burnout with a group of primary school teachers. Elementary Education Online, 2(1), 2-9.
Kieschke, U. ve Schaarschmidt, U. (2008). Professional commitment and health among teachers in Germany: A typological approach. Learning and Instruction, 18, 429-437. doi:10.1016/j.learninstruc.2008.06.005
Klassen, R. M., Usher, E. L. ve Bong, M. (2010). Teachers’ collective efficacy, job satisfaction, and job stress in cross-cultural context. Journal of Experimental Education, 78, 464-486. doi:10.1080/00220970903292975
Klusman, U., Kunter, M., Trautwein, U., Ludtke, O. ve Baumert, J. (2008). Teachers’ occupational wellbeing and quality of instruction: The important role of self-regulatory patterns. Journal of Educational Psychology. 100(3), 702-715. doi:10.1037/0022-0663.100.3.702
Koruklu, N., Feyzioğlu, B., Özenoğlu Kiremit, H. ve Aladağ, E. (2012). Teachers' burnout levels in terms of some variables. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(3), 1823-1830.
Kyriacou, C. (1987). Teacher stress and burnout: An international review. Educational Research, 29(2), 146-152.
Kyriacou, C. (2001). Teacher stress; directions for future research. Educational Review, 53, 27-35. doi:10.1080/00131910120033628
Lee, R. ve Ashforth, B. E. (1996). A meta-analytic examination of the correlates of the three dimensions of job burnout. Journal of Applied Psychology, 81(2), 123-133. doi:10.1037/0021-9010.81.2.123
Maslach, C. (1982). Burnout: the cost of caring. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113. doi:10.1002/job.4030020205
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1986). Maslach Burnout Inventory (2. bs.). Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
Maslach, C. ve Leiter, M. P. (1999). Teacher burnout: A research agenda. R. Vandenburghe ve M. Huberman (Ed.). Understanding and preventing teacher stress: A sourcebook of international research and practice içinde (s. 295-314)). Cambridge, UK: Cambridge.
Michaelowa, K. ve Wittmann, E. (2007) Teacher job satisfaction, student achievement and the cost of primary education. Evidence from francophone sub-Saharan Africa. Journal of Developing Areas 41(1), 51-78.
Okebukola, P. A. O. (1988). The development and validation of the occupational stres inventory for science teachers. Science Teacher, 3(8), 211-236.
Okebukola, P. A. O. ve Jegede, O. J. (1992) Survey of factors that stress science teachers and an examination of coping strategies. Science Education, 76(2), 199-210. doi:10.1002/sce.3730760207
Ololube, N. P. (2006). Teachers job satisfaction and motivation for school effectiveness: An assessment, Essays in Education (EIE), 18(9).
Otacıoğlu, S. G. (2008). Müzik öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 103-116.
Özdemir, Y. (2007). The role of classroom management efficacy in predicting teacher burnout. International Journal of Social Sciences, 2(4), 257-263.
Peker, R. (2002). İlköğretim okullarinda görev yapan öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerine etki eden bazi faktörler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 305-318.
Polat, G., Topuzoğlu, A., Gürbüz, K., Hotalak, Ö., Kavak, H., Emirikçi, S. ve Kayış, L. (2009). Bilecik ili, Bozüyük ilçesi, lise öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(3), 217-222.
Sarı, H. (2004). An analysis of burnout and job satisfaction among Turkish special school headteachers and teachers, and the factors affecting their burnout and job satisfaction. Educational Studies, 30(3), 291-306. doi:10.1080/0305569042000224233
Schaufeli, W. B. ve Dierendock, D. W. (1995). A cautionary note about the cross-national and clinical validity of cut-off points of the Maslach Burnout Inventory. Psychological Reports, 76(3), 1083-1090.
Sherry, A. ve Henson, R. K. (2005). Conducting and interpreting canonical correlation analysis in personality research: A user-friendly primer. Journal of Personality Assessment, 84(1), 37-48. doi:10.1207/s15327752jpa8401
Skaalvik, E. M. ve Skaalvik, S. (2010). Teacher self-efficacy and teacher burnout: A study of relations. Teaching and Teacher Education, 26, 1059-1069. doi:10.1016/j.tate.2009.11.001
Soyibo, K. (1994). Occupational stress factors and coping strategies among Jamaican high school science teachers. Research in Science & Technological Education, 12(2), 187-194. doi:10.1080/0263514940120207
Spilt, J. L., Koomen, H. M. ve Jak, S. (2012). Are boys better off with male and girls with female teachers? A multilevel investigation of measurement invariance and gender match in teacher– student relationship quality. Journal of School Psychology, 50(3), 363-378.
Sucuoğlu, B. ve Kuloğlu, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 11(36), 44-60.
Tabachnick, B. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5. bs.). Boston: Pearson. Tas, Y., Sungur Vural, S. ve Öztekin, C. (2014). A study of science teachers' homework practices. Research in Education, 91(1), 45-64.
Taşdan, M. ve Tiryaki, E. (2008). Comparison of the level of job satisfaction between at private and state primary school teachers. Education and Science, 33(147), 54-70.
Tatar, M. ve Yahav, V. (1999). Secondary school pupils' perceptions of burnout among teachers. British Journal of Educational Psychology, 69, 457-468. doi:10.1348/000709999157824
Telef, B. B. (2011). The study of teachers’ self-efficacy, job satisfaction, life satisfaction and burnout. Elementary Education Online, 10(1), 91-108.
TÜİK. (2005). Nomenclature of Territorial Units for Statistics. https://biruni.tuik.gov.tr/ adresinden erişildi.
Tuğrul, B. ve Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale University Journal of Education, 2(12), 1-11.
Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başaçıkma davranışları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Türkiye.
Van Horn, J. E., Taris, T. W., Schaufeli, W. B. ve Schreurs, P. J. G. (2004). The structure of occupational wellbeing: A study among Dutch teachers. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77, 365-377. doi:10.1348/0963179041752718
Zhou, Y. ve Wen, J. X. (2007). The Burnout Phenomenon of Teachers under Various Conflicts. Online Submission, 4(1), 37-44.