BAZI ŞİÎ TEFSİRLERİNDE BAKARA 196. AYETİN YORUMU BAĞLAMINDA KİMİ SAHABÎLERİN TEMETTUʿ HACCINI YASAKLADIĞI İDDİASININ KRİTİĞİ

Bakara suresi 196. ayetin yorumu bağlamında Şiî müfessirlerden Tûsî, Tabâtabâîve Mekârim Şîrâzî’in kendi tefsirlerinde, başta Hz. Ömer olmak üzere bazısahabîlerin Kur’an ile sabit olan temettuʿ haccını yasakladıklarını ifadeetmişlerdir.Bu müfessirler kimi sahabîlerin, ilgili ayetin hükmünü ortadan kaldırdıklarınaveya onu neshettiklerine delalet eden birçok rivayet zikretmişlerdir. Onlar burivayetlere dayanarak söz konusu sahabîlerin gerçekten temettuʿ haccınıyasakladıkları veya neshettikleri sonucunu çıkarmışlardır. Daha sonra busahabîlerin yaptıklarının yanlış olduğunu, böyle bir neshin mümkün olmadığınıispatlama çabasına girmişlerdir.Çalışmada önce bu müfessirlerin iddialarını dayandırdıkları rivayetler incelenereksahih olup olmadıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonra da bu rivayetlerin, sözkonusu ayetin hükmünün ortadan kaldırıldığına veya neshedildiğine delalet edipetmediği incelenmiştir.Yapılan araştırma neticesinde bu rivayetlerden bir kısmının zayıf, bir kısmının dayanlış anlaşıldığı sonucuna varılmıştır. Nesih kriterleri açısından bu rivayetlerinhiçbir şekilde neshe delalet etmedikleri, sadece maslahata mebni olan bir hükmüifade ettikleri ve bunun da Kur’an nassına muhalif olmadığı anlaşılmıştır.

CRİTİCİSM OF THE CLAİM İN SOME SHİ’İ TAFSİRS THAT A NUMBER OF COMPANİONS PROHİBİTED TAMATTUʿHAJJ ON THE CONTEXT OF THE INTERPRETATİON OF THE VERSE 2: 196

In the shi’i tafsirs of al-Tûsî, al-Tabâtabâî and Makârim Shîrâzî in the context of the interpretation of the verse 2: 196, it is seen that a number of companions notably ‘Umar express that they prohibited tamattu’ hajj which is proven in the Qur'an. These interpreters cite many narrations, indicating that a number of companions abrogated or repealed the provision of the related verse. On the basis of these narrations, they infer that these companions definitely prohibited or abrogated tamattu’ hajj. Then, they endeavor to prove that these companions made error and this kind of abrogation is impossible. In this study, the arguments of this claim of the above-cited interpreters are formerly examined. It is tried to determine whether these arguments are authentic or not. Thereafter, it is examined whether these narrations indicate the fact that the provision of the verse is abrogated or repealed or not. In conclusion of the study, it is resulted that some of these narrations are weak and some of them are misunderstood. In terms of abrogation criteria, it is understood that these narrations never indicate abrogation but they merely express a provision based on public interest and this is not in opposition to the text of the Quran.

PDF

___

BEYHAKÎ, Ebû Bekir Ahmed. es-Sünenü’l-Kübrâ, Meclisu Dâireti’l-Meârif, Haydarâbâd, 1344.
BEYHAKÎ, Ma’rifetu’s-Süneni ve’l-Âsâr, Tahk. Abdulmutî’ Emîn Kal’acî, Camiâtu’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, Kahire, 1991.
BUHÂRÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-Sahîhu’l-Müsned min Hadîsi Rasûlillâhi Sallâllahu Aleyhi Vesellem ve Sünenihi ve Eyyamihi, Tahk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Dâru’t-Tavki’n-Necât, byy. 1422.
BUHÂRÎ, Ebû Abdîllâh Muhammed b. İsmâîl. et-Târihu’l-Evsât, Tahk. Teysîr b. Sa’d, Dâru’r-Rüşd, Riyad, 2005.
BUHÂRÎ, Ebû Abdîllâh Muhammed b. İsmâîl. et-Târihu’l-Kebîr, Dâiretu’lMeârifi’l-Usmaniyye, Haydarâbâd, bty.
BÛSÎRÎ, Şihâbuddîn Ahmed. İthâfu’l-Hayyireti’l-Mehere bi Zevâidi’l-Mesânîdi’lAşere, Tahk. Daru’l-Mişkât li’l-Bahsi’l-İlmî, Dâru’l-Vatan li’n-Neşr, Riyad, 1999.
EBÛ NUAYM EL-ISBEHÂNÎ. Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Asfiyâ, Saâde, Mısır, 1974.
EBÛ YA’LÂ el-Mûsilî. Musnedu Ebî Ya’lâ, Tahk. Hüseyn Selim Ahmed, Dâru’lMe’mûn li’t-Turâs, Dımeşk, 1984.
HÂKIM, Muhammed b. Abdullah. el-Mustedrek ala’s-Sahîhayn, Tahk. Mustafa Abdulkadir Atâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990.
İBN DUHAYM, Muhammed b. Ali eş-Şeybânî. el-Fevâid, Bernâmecu Cevâmii’lKelim, 2004.
İBN EBÎ ŞEYBE, Ebû Bekir Abdullah el-Musannaf, tkk., Muhammed Avvâme Dâru’l-Kıble, Cidde, 2006.
İBN EBI TÂLIB, Mekkî b.. el-Îdâh li Nâsihi’l-Kur’âni ve Mensûhihi, Tahk. Ahmed Hasan Ferhat, Daru’l-Menâre, Cidde, 1986.
İBN HACER, Ahmed el-Askalânî. el-Metâlibu’l-Âliye bi Zevâidi’l-Mesânîdi’sSemâniye, Dâru’l-Asime, Dâru’l-Ğays, Suudi Arabistan, 1419.
İBN HACER, Ahmed el-Askalânî. Fethü’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’lMa’rife, Beyrut, bty.
İBN HACER, Ahmed el-Askalanî. Temyizü’s-Sahâbe, Tahk. Adil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavved, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415.
İBN HANBEL, Ahmed, Müsned, Tahk. Ahmed Şâkir, Dâru’l-Hadîs, 1995.
İBN HANBEL, Ahmed. Müsned, Tahk. Şuayb el-Arnaût ve Adil Mürşid, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût, 2001.
İBN HIBBÂN, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. Sahîhu İbn Hibbân bi Tertîbi İbn Belbân, 2. Baskı, Tahk. Şuayb el-Arnaût, Müessetü’r-Risâle, Beyrût, 1993.
İBN KAYYIM, Muhammed b. Ebû Bekir el-Cevziyye. Zâdu’l-Meâd fi Hedyi Hayri’l-İbâd, Tahk. Şuayb el-Arnaût ve Abdulkadir Arnaût, 26. Baskı, Muessesetu’r-Risâle Beyrut ve Mektebetu’l-Menâr el-İslâmiyye Kuveyt, 1992.
İBN SA’D, Muhammed et-Tabakâtu’l-Kübrâ, Tahk. İhsân Abbâs, Dâru Sâdır, Beyrut, 1968.
İBN SELLÂM, Kasım. en-Nâsihu ve’l-Mensûh fi’l-Kur’âni’l-Azîz, Tahk. Muhammed b. Sâlih el-Medeyfûr, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, bty.
İBNÜ’L-CEVZÎ, Nevâsihü’l-Kur’ân, Tahk. Muhammed Eşref Ali Melibârî, 2. Baskı, el-Camiâtü’l-İslâmiyye, Medîne, 2003.
MERTOĞLU, Mehmet Suat ve Abdullah Kahraman, “Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin”, DİA, 2010.
MÜSLIM b. el-Haccâc en-Nîsâbûrî, el-Musnedu’s-Sahîhu’l-Muhtasar, Tahk. Muhammed Fuâd Abdulbâki, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, bty.
NEHHÂS, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmail. en-Nâsihu ve’l-Mensûh fi Kitâbillâhi Azze ve Celle, Tahk. Süleyman b. İbrahim, Muessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1991.
NESÂÎ, Ebû Abdurrahman. es-Sünenu’s-Suğra, Tahk. Abdulfettâh Ebû Gudde, 2. Baskı, Mektebetu’l- Metbûâti’l-İslâmiyye, Haleb, 1986.
NEVEVÎ, Muhyiddîn Yahyâ. el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim b. Haccâc, 2. Baskı, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1392.
ÖZ, Mustafa ve Abdullah Kahraman, “Tûsî, Ebû Ca‘fer”, DİA, 2012, XLI, 433- 437.
RÂZÎ, İbn Ebî Hâtim. el-Cerh ve’t-Ta’dîl, Tab’atu Meclisi Dâireti’l-Usmâniyye, Haydarâbâd, Hindistân ve Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 1952.
RÂZÎ, İbn Ebî Hâtim. el-Merâsîl, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1397.
RÂZÎ, İbn Ebî Hâtim. İlelu’l-Hadîs, Tahk. Sa’d b. Abdullah v.d., Metâbiu’lHumeydî, 2006.
SANʿÂNÎ, Ebû Bekir Abdurrezzâk. el-Emâlî fi Âsâri’s-Sahâbe, Tahk. Mecdî Seyyid İbrahim, Mektebetü’l-Kur’ân, Kahire, bty.
SÜYÛTÎ, Celâlüddîn Abdurrahman. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Tahk. Mustafa Dîb el-Buğa, Dımeşk-Beyrût: Dâru İbni Kesîr, 1987.
ŞAFIÎ, Muhammed b. İdris. İhtilâfü’l-Hadîs, Tahk. Amır Ahmet Haydar, Müessesetü’l-Kutubi’s-Sekâfiyye, Beyrut, 1985.
ŞIRÂZÎ, Nasır Mekârim. el-Emsel fi Tefsîri Kitabillahi’l-Münezzel, Medresetu’lİmâm Ali b. Ebî Tâlib, Kum, 1421.
TABARÂNÎ, Süleyman b. Ahmed. Müsnedu’ş-Şamiyyin, Tahk. Hamdî b. Abdulmecîd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1984.
TABÂTABÂÎ, Muhammed Hüseyn. el-Mîzân fi Tefsiri’l-Kur’ân, Tahk. Hasan elA’lâ, Müessesetü’l-A’lâ, Beyrut, 1997.
TAHÂVÎ, Ebû Cafer. Şerhu Meâni’l-Âsâr, Tahk. Muhammed Zührî Neccâr, Muhammed Seyyid Câdu’l-Hakk, Âlemu’l-Kutub, , byy., 1994.
TIRMIZÎ, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî, Tahk. Ahmed Şâkir v.d., 2. Baskı, Mektebe ve Matbaatu Mustafa Halebî, Mısır: 1975.
TÛSÎ, Ebû Cafer Muhammed b. Hasan. et-Tibyân fi Tefsîri’l-Kur’ân, Tahk. Ağa Bezrek et-Tahrânî, İhyâi’t-Turâsi’l Arabî, Beyrut, bty.
VEZÂRETU’L-EVKÂF ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, el-Mevsûatu’l-Fıkhiyyetu’lKuveytiyye, Dâru’s-Selâsil, Kuveyt ve Dâru’s-Safve, Mısır, Tabu’l-Vezâre, Kuveyt, 1404-1427.
ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed. Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, Dâru’l-Hadîs, Kahire, 2006.
ZÜHRÎ, Ebûbekir b. Şihâb. en-Nâsihu ve’l-Mensûh fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Tahk. Mustafa Mahmud el-Ezherî, Dâru İbn Kayyım ve Dâru İbn Affân, Suudi Arabistan-Mısır, 2008. (ar.wikishia.net/view/الشيرازي_مكارم_ناصر(
http://bayanelislam.net/Suspicion.aspx?id=01-06-0028 ... ‹ com.ahlalhdeeth.wwwالكالم في سماع الحسن البصري من عمر بن الخطاب رضي هللا عنه ... منتدى الدراسات الحديثية ‹