AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN ÇENGİ ROMANINDA CERVANTES’İN İZLERİNİ ARAMAK

Cervantes, şövalye hikâyelerinin parodisini yaptığı Don Kişot adlı eseriyle romanstürünün sonunu hazırlayarak modern romancılığın temellerini atar. Yazar,gerçeklikten uzak olan romansları klasik bir şekilde yermek yerine kendi silahıylavurur; şövalye hikâyelerinin saçmalığını, bu eserlere inanarak kahramanlığasoyunan bir kahramanı hâlden hâle düşürerek hicveder. Eser, dünya edebiyatındaolduğu gibi Türk edebiyatında da önemli izler bırakır. Yazı makinesi olaraknitelendirilen Ahmet Mithat’ın kaleme aldığı ve çalışmamıza da konu olan Çengiromanı, Cervantes’in ünlü Don Kişot’unun kültürümüze ve edebiyatımızauyarlanmış bir şeklidir. Toplumu eğitmeyi kendine temel görev edinen AhmetMithat, bütün eserlerini bu kaygıyla kaleme alır. İnceleme konusu yapılan Çengi’dede yazarın bu yönünü görmek mümkündür.Bu makalede Ahmet Mithat’ın Çengi adlı eseri ile Cervantes’in Don Kişot romanıkarşılaştırılacak, iki eser arasındaki benzerlikler tespit edilecek, Ahmet Mithat’ınuyarlama yaparken nelere dikkat ettiği ortaya konacaktır. Ayrıca dünyaedebiyatında roman türünün gelişimine yön veren Cervantes’in Ahmet Mithatüzerinde bıraktığı tesirler de tespit edilmeye çalışılacaktır.

SEARCHING THE TRACE OF CERVANTES IN THE AHMET MİTHAT’S NOVEL ÇENGİ

Cervantes sets the stage for modern novelistic by preparing the end of the romance genre with his work Don Quixote, a parody of the knight stories. Author hits with its own weapon instead of classically satirizing romance genre that is far from reality. Shows the ridiculousness of the knight's story by dropping it to a funny state of a hero who is keen to believe in these works. The work leaves important traces in Turkish literature as well as in world literature. The novel Çengi that is the topic of our article and is written by Ahmet Mithat who is qualified as “writing machine” also is an adapted form of Cervantes’ famous Don Quixote to our literature and culture. Ahmet Mithat who takes upon himself educating society with his writings writes his all works with that consideration. It is possible to see this characteristic of the author in his novel Çengi that is discussed in our article. In this article, by comparing Ahmet Mithat’s novel Çengi with Cervantes’s novel Don Quixote similarities will be detected and revealed what Ahmet Mithat paid attention to when making the adaptation. Also the effect of Cervantes who leads the improvement of novel in world literature on Ahmet Mithat will be tried to detect.

PDF

___

Akyüz, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2013.
Belge, Murat, Türk Edebiyatında “Doğu-Batı Sorunsalı”, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2007.
Cervantes, Saavedra, Miguel De, Don Kişot (Çev. Reşat Nuri Güntekin), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013.
Demir, Yavuz, Zaman Zaman İçinde Roman Roman İçinde: Müşahedat: Bir Üstkurmaca Olarak Müşahedat, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara 2016.
Dino, Güzin, Türk Romanının Doğuşu, Agorakitaplığı, İstanbul 2008.
Finn, Robert P., Türk Romanı, Agorakitaplığı, İstanbul 2003.
Kantarcıoğlu, Sevim, Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2007.
Kaplan, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2, Dergâh Yayınları, İstanbul 1997.
Karataş, Turan, Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Sütun Yayınları, İstanbul 2011.
Kerman, Zeynep, Ahmet Mithat Efendi, Tanzimat Edebiyatı, Akçağ Yayınları, İstanbul 2011.
Kolcu, Ali İhsan, Batı Edebiyatı, Salkımsöğüt Yayınevi, Erzurum 2010.
Kolcu, Ali İhsan, Tanzimat Edebiyatı II- Hikâye ve Roman, Salkımsöğüt Yayınevi, Erzurum 2011.
Korkmaz, Ferhat, Ahmet Mithat Efendi’nin Romanları ve Romancılığı (1874-1884), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır 2010.
Mithat, Ahmet, Çengi-Kafkas-Süleyman Muslî (Haz. Erol Ülgen & Fatih Andı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
Mithat, Ahmet, Letaif-İ Rivayat, Çağrı Yayınları, İstanbul 2001.
Mithat, Ahmet, Müşahedat (Yay. Haz. Osman Gündüz), Kitapzamanı Yayınları, İstanbul 2010.
Mithat, Ahmet, Daniş Çelebi ve Çengi Sümbül (Sahneye Uyarlayan: Mustafa Miyasoğlu), Konak Yayınları, İstanbul 2012.
Moran, Berna, Türk Romanına Eleştirel Bakış 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
Okay, Orhan, Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Midhat Efendi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1991.
Özgül, M. Kayahan, “Romanın Hikâyesi”, Türk Romanı Özel Sayısı, Hece, 65/66/67, 2010, ss. 10-19.
Parla, Jale, Don Kişot’tan Bugüne Roman, İletişim Yayınları, İstanbul 2012a.
Parla, Jale, “İstanbul’da İki Don Kişot: Meczup Okurdan Saf Okura”, Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış (Berna Moran’a Armağan), İletişim Yayınları, İstanbul, 2012b, ss. 187-211.
Tanpınar, Ahmet Hamdi, On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2012.
Uç, Himmet, Ansiklopedik Roman Eleştiri Terimleri, Bizim Büro Basımevi, Ankara 2006.
Yılmaz, Durali, Roman Kavramı ve Türk Romanının Doğuşu, Kesit Yayınları, İstanbul 2011.
Yıldız Sadettin, Tanzimat Dönemi Edebiyatı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2006.