Cüneyd’in sekiz şartı

Bazı tasavvufî kaynaklarda mücâhede veya müridlerin terbiyesi için Cüneyd-i Bağdâdî (ö. 297/909)’nin sekiz şartından söz edilmektedir. Sekiz şarttan ilk bahseden kişi, şu anda sahip olduğumuz bilgilere göre Necmeddîn Kübrâ (ö. 618/1221)’dır. Şeyh Kübrâ, Fevâihu’l-Cemâl adlı eserinin hemen başında mücâhedenin üç yolunu zikretmekte; bunlardan birinin de Cüneyd’nin tarîkatı olarak bilinen sekiz şartı yerine getirmek olduğunu belirtmektedir. Daha sonra İbn Atâullah el-İskenderî (ö. 709/1309) ve Zeynüddîn Hâfî (ö. 838/1435) gibi isimler de bu hususa işaret etmişlerdir. Hattâ İsmail Hakkı Bursevî (ö. 1137/1725) bu konuda bir şerh kaleme almıştır. Bu makalede, öncelikle Cüneyd’in tasavvufa dair sekiz şartı olup olmadığı irdelenecek ve böyle bir ifadenin ne zaman ortaya çıktığı üzerinde durulacaktır. Ardından söz konusu sekiz şart, Bursevî’nin Vesîletü’l-Merâm’ını esas alarak, fakat Necmeddîn Kübrâ’nın Risâle İle’l- Hâim’inden de istifâde ederek değerlendirilecektir.

Junayd’s eight principles

In some books of sufism, Junayd al-Baghdādī (d. 297/909)’s eight principles are talked about for struggle or training of disciples. The person who firstly mentioned the eight principles is, according to the information we have at the moment, Najm al-Dīn al- Kubrā (d. 618/1221). Sheikh al-Kubrā has cited at the very beginning of his book entitled Favāihu’l-Jamāl three-way of struggle and one of them to fulfill the requirement of the eight principles which is known as the order of Junayd. Then sūfis like Ibn Atāullah al-Iskandarī (d. 709/1309) and Zayn al-Dīn al-Hāfī (d. 838/1435) have pointed out this issue. Even Ismāil Hakkī Bursavī (d. 1137/1725) wrote a commentary on this matter. In this article, first of all it will be discussed that whether Junayd has eight principles on sufism or not and when such an expression has appeared. Later, the aforementioned eight principles will be evaluated based on Bursavī’s Vasīla al-Marām, but taking advantage of Risāla Ile’l-Hāim of Najm al-Dīn al-Kubrā.

PDF

___

Ankaravî, İsmail, Minhâcü’l-Fukarâ, haz. Saadettin Ekici, İnsan Yay., İstanbul 1996.

Ateş, Süleyman, Cüneyd-i Bağdâdî, Hayatı, Eserleri ve Mektupları, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul ts.

Attâr, Ferîdüddîn, Tezkiretü’l-Evliyâ (Evliya Tezkireleri), haz. Süleyman Uludağ, Kabalcı Yay., İstanbul 2007.

Bağdâdî, Mecdüddîn, Tuhfetü’l-Berere Fî Mesâili’l-Aşere, Farsça’ya trc. Şeyh Muhammed Bâkır Sâidî Horasânî, haz. Hüseyin Haydarhânî, İntişârât-ı Mervî, Tahran 1368.

Bekrî, M. Kemâleddîn, Bülğatü’l-Mürîd ve Müntehâ Mevkıfi’s-Saîd, Tibyân içinde, Süleymaniye Ktp., İbrahim Efendi, no: 430.

Burak, Nizamettin, İ. H. Bursevî’nin Vesîletü’l-Merâm’ı, (İnceleme ve Metin), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2006.

Bursevî, İ. Hakkı, Vesîletü’l-Merâm, Beyazıt Ktp., no: 14881.

Demirci, Mehmet, İbadetlerde Mânevî Boyut, Mavi Yay., İstanbul 2004.

Eliade, Mircea Yoga, Immortality and Freedom, İngilizce’ye trc. Willard R. Trask, Arkana Pub., London 1988.

Gazzâlî, Ebu Hâmid, İhyâ, çev. Sıtkı Gülle, Huzur Yay., İstanbul 1998.

Geylânî, Abdülkadir, Risaleler, haz. Dilaver Gürer, İnsan Yay., İstanbul 2007.

Hemedânî, Aynülkudât, Temhîdât, haz. Afîf Useyrân, İntişârât-ı Menûçherî, Tahran 1386.

Hucvirî, Keşfü’l-Mahcûb (Hakîkat Bilgisi), haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul 1996.

İbnü’l-Cevzî, Sıfatü’s-Safve, haz. İbrahim Ramazan-Saîd el-Lahhâm, Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1989.

İsfahânî, Ebu Nuaym, Hilyetü’l-Evliyâ, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1967.

İsferâyînî, Nûreddîn, Risâle Der Reviş-i Sülûk ü Halvet-nişînî, Kâşifü’l-Esrâr içinde, haz. Hermann Landolt, Tahran University Press, Tahran 1980.

İskenderî, İbn Atâullah, Miftâhu’l-Felâh ve Misbâhu’l-Ervâh, Kahire 1357. (Şa’rânî’nin Letâifü’l-Minen adlı kitabının kenarında) Kâşânî, Abdürrezzak, Istılâhâtu’s-Sûfiyye, tahk. Muhammed Fevzî el-Cebr, el- Hikme, Dımaşk 1995.

_____, Tasavvuf Sözlüğü, trc. Ekrem Demirli, İz Yay., İstanbul 2004.

Konur, Himmet, Tasavvuf Ahlâkı ve İlâhî Ahlâk: İnsana Yolculuk, H Yay., İstanbul 2009.

Kuşeyrî, Abdülkerîm, er-Risâle (Kuşeyrî Risâlesi), haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul 1999.

Kübrâ, Necmeddîn, Fevâihu’l-Cemâl ve Fevâtihu’l-Celâl, haz. Fritz Meier, Franz Steiner Verlag, Wiesbaden 1957.

_____, İrşâdü’t-Tâlibîn, Süleymaniye Ktp., Ayasofya, no: 2117.

_____, Risâle İle’l-Hâimi’l-Hâif min Levmeti’l-Lâim, haz. Tevfîk Sübhânî, İntişârât-ı Keyhân, Tahran 1364.

_____, Tasavvuf Hakkında Bir Risâle, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, no: 1395.

_____, Tasavvufta On Esas (Usûlü’l-Aşere Şerhleri), haz. Süleyman Gökbulut, İnsan Yay., İstanbul 2010.

_____, Usûlu Aşere, Risâle İle’l-Hâim, Fevâihu’l-Cemâl (Tasavvufî Hayat), haz. Mustafa Kara, Dergâh Yay., İstanbul 1996.

Meier, Fritz, “Khurâsân and the End of Classical Sufism”, Essays on Islamic Piety and Mysticism içinde, İngilizce’ye trc. John O’kane, Brill, Leiden 1999.

Mekkî, Ebu Tâlib, Kūtü’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), haz. Muharrem Tan, İz Yay., İstanbul 1999.

Muslu, Ramazan, Mustafa Kemâleddîn Bekrî ve Tasavvufî Görüşleri, Erkam Yay., İstanbul 2005.

Münâvî, el-Kevâkibü’d-Dürriyye, tahk. Muhammed Edîb el-Câdır, Dâru Sâdır, Beyrut 1999.

Nesefî, Azîz, İnsân-ı Kâmil (Tasavvufta İnsan Meselesi), haz. Mehmet kanar, Dergâh Yay., İstanbul 1990.

Öngören, Reşat, Tarihte Bir Aydın Tarîkatı Zeynîler, İnsan Yay., İstanbul 2003.

Ratke, Bernd, “18. Yüzyılda Tasavvuf: Geçici Bir Değerlendirme Denemesi”, trc. Ramazan Muslu, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, VI, 15, 2005.

Schimmel, Annemarie, Sayıların Gizemi, trc. Mustafa Küpüşoğlu, Kabalcı Yay., İstanbul 2000.

Serrâc, Ebu Nasr, el-Lüma’ (İslâm Tasavvufu), haz. H. Kâmil Yılmaz, Altınoluk Yay., İstanbul 1996.

Simnânî, Alâuddevle, Fethu’l-Mübîn li-ehli’l-Yakîn, Musannefât-ı Fârisî içinde, haz. N. Mâyil Herevî, İntişârât-ı İlmî ve Ferhengî, Tahran 1369.

Sinanoğulu, Mustafa, “İman”, DİA, İstanbul 2000, XXII.

Sîvâsî, Şihâbüddîn, Risâletü’n-Necât min Şerri’s-Sıfât, Manisa İl Halk Ktp., no: 2904/1.

Sühreverdî, Ebu Hafs, Avârifü’l-Maârif (Gerçek Tasavvuf), haz. Dilaver Selvi, Semerkand Yay., İstanbul 1999.

Sülün, Murat, “Şehâbeddin Sivâsî”, DİA, İstanbul 2010, XXXVIII.

Şa’rânî, Abdülvahhâb, et-Tabakatü’l-Kübrâ, Matbaatü Âmireti’l-Osmâniyye, Mısır 1306.

Tosun, Necdet, Bahâeddîn Nakşbend, Hayatı, Görüşleri, Tarîkatı, İnsan Yay., İstanbul 2002.

Uludağ, Süleyman, “Havâtır”, DİA, İstanbul 1997, XVI.

_____, İnsan ve Tasavvuf, Mavi Yay., İstanbul 2001.

Yitik, A. İhsan, Hint Dinleri, İzmir İlahiyat Vakfı Yay., İzmir 2005.