Süreç felsefesinde ahlaki eyleme bakış

Ahlak felsefesinde insan eyleminin değeri hem ahlak yasasına uygunluğu açısından hem de niyet gibi dâhili ve sonuçları gibi harici özellikleri açısından ele alınır. Biz bu makalede süreç felsefesinde ahlaki eylemlerin oluşmasında tecrübenin ve şuurun önemi ve eylemin ahlaki değerini nasıl belirlendiğini açıklamaya çalışacağız. Süreç felsefesi ahlaki hususlarında pragmatizme yaklaşıyorsa da, değerlerin temellendirilmesi bakımından ikili bir yön izlemektedir. Şöyle ki süreç düşüncesi hem Hıristiyan düşüncesindeki aslı günah öğretisini esas alarak insanın ahlaki eylemlerini açıklamayı hem de değerleri ve insani sorumluluğu felsefi olarak temellendirmeyi hedeflemektedir. İslam düşünürleri arasında ise değerlerin içselleştirmesinde psikolojik süreçlere dikkat çekilmekle beraber ahlaki sorumluluğun insan iradesi ile ilişkisi vurgulanmaktadır. Bu bağlamda makalemizde bir yandan ahlaki eylemlerin temellendirilmesi problemini ele alırken, diğer yandan ahlaki değerlerin felsefi konumunu insanın varlıkla olan ilişkisi çerçevesinde inceleyeceğiz.

Looking at moral action on process philosophy

In moral philosophy, values of human action is regarded both as behaviors in accordance to moral low, as well as the internal and external qualities, namely intention and consequences of actions. The following article deals questions of determining the ethical values and the role of experiences and consciousness in moral action with special reference to process philosophy. A though process philosophy is closely associated with moral pragmatism, it follows two different path towards justification of moral values. Process philosophy takes into account both the Christian source of morality doctrine of “original sin” as well as philosophical justification of human responsibility. Muslim moral philosophers however not only draw attention to the internalization process of moral values, but also to the role of human will of explaining moral responsibility. In this context this article not only deals with moral justification of human action, but also with moral values with regard to human relations with Being.

PDF

___

Akarsu, Bedia, Çağdaş Felsefe: Kant’tan Günümüze Felsefe Akımları, İnkılap Yayınları, İstanbul 1979.

Aydın, Mehmet S., “İkbal’in Felsefesinde İnsan”, A.Ü.İ.F. Dergisi, Say. XXIX, Ankara, 1987.

Aydın, Mehmet S., Tanrı-Ahlak İlişkisi, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 1991.

Bayraktar, Mehmet, Farâbî ve İbn Sinâ’da Ontolojik Delil Üzerine, T.T. K. Ankara, 1984.

Brown, Delwin, Process Philosophy and Christian Thought, Indianapolis, Bobbs Merril Co., Inc Press, Indianapolis 1971

Cobb, John and Franklin Gamwell, eds. Existence and Actuality: Conversations with Charles Hartshorne. Chicago: University of Chicago Press, 1984.

Çetin, İsmail, John Locke'da Tanrı Anlayışı, Ankara 1995.

Descartes. R., Felsefenin İlkeleri, (çev. M. Karasan), Vadi Yayınları, İstanbul 1997.

Elizabeth, M. Kraus, The Metaphysics of Experience, Fordham University Press, New York 1988.

Fazlurrahman, “İbn Sina”, (çev. O. Bilen), ed. M.M. Şerif, Klasik İslam Filozofları ve Düşünceleri, İnsan Yayınları, İstanbul 1997.

Gray, J.R., Process Ethics, Lanham, University Press of Amerika, Lanham 1983.

Heidigger, Martin, Metafizik Nedir (çev. M.Ş. İpşiroğlu- S.K. Yetkin), Kaknüs Yayınevi, İstanbul 1998.

İkbal, Muhammed, İslam’da Dini Tefekkürün Yeniden Teşekkülü, (çev. S. Huri), Kırk Ambar Yay, İstanbul 1999.

İmmanuel Kant, Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, çev, İoanna Kuçuradi, Ankara 1995.

James, William, The Will To Believe and Other Essays in Popular Philosophy, New York 1897.

Johnson A.H., Whitehead's Theory of Reality, Boston The Beacon Press, 1952.

King, Robert H., Tanrının Anlamı, (çev. T. Yeşilyurt), İnsan Yayınları, İstanbul 1999.

Koraelçi, Murtaza Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, İstanbul 1986.

Mominov, Kasim, Süreç Felsefesinde Ahlak, D.E.Ü Sos. Bil. Ens. Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü Doktora tezi, İzmir 2008.

Pierce C. S, How to Make Clear Our İdeas, Pragmatism, ed by, H. S. Thayer, Cambridge 1982.

Topçu, Nurettin, İsyan Ahlakı (çev. M. Kök- M. Doğan), Dergah Yayınevi, İstanbul, 1998.

Türer, Celal, William James’in Ahlak Anlayışı, Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 1997.

Viney, Don, Charles Hartshorne and the Existence of God, Albany: State University of New York Press. 1985

Whitehead, Alfred North, Adventures of Ideas (1933). New York: Free Press, 1968.

Whitehead, Modes of Thought, New York: Macmillan, The Free Press, New York, 1938.

Whitehead, Process and Reality, Edited by David Ray Griffin, The Free Press, New York, 1967.

Wittgenstein, Ludwig, Tractatus Logico-Philosophicus, (çev. O. Aruoba), YKY, İstanbul 1999.