Arapça sözlüklerde ve tefsirlerde semantik açıdan h.c.c ( ح - ج -ج ) kavramı

Bu makalemizde h-c-c kökü ve bundan türeyen kelimelerin Arapça sözlüklerde ve tefsirlerde hangi manalara geldiğini ele almaya çalışacağız. Burada yapmak istediğimiz asıl şey, bu kökten türeyen kelimelerin hac ile ne kadar ilişkili olduğunu belirlemektir. Yaptığımız araştırma neticesinde bu kökten türeyen yedi fiilden sadece ikisinin, on sekiz isimden ise yalnızca dördünün Kur’ân ı Kerim’de yer aldığını gördük. Müfessirler genellikle bu kökten türeyen ve hac anlamında olmayan kelimeleri açıklarken, kök anlamına değinmemişlerdir.

The term of h j j ( ح -ج -ج ) ın the arabıc dıctıonarıes and exegeses (a semantıcal approach)

In this study, we try to evaluate the root of h-j-j and the words derived from it and to determine in which meanings they were used in the Arabic dictionaries and the exegeses. Here, our main purpose is to bring out up to what extend these words have the relation with hajj. In the end of our research, we came to know that only two of the seven verbs and four of the eighteen nouns are mentioned in the Holy Quran. Exegetes generally didn’t touch upon the root of word derived from h-j-j while they were explaining the words not have the meaning of hajj.

PDF

___

el-Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmud b. Abdullah, Rûhu’l-Meânî, Beyrût ts.

el-Bikâî, İbrahim b. Ömer, Nazmü’d-Dürer, Beyrût 1995.

el-Cevherî, İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh, (Thk.: Ahmed Abdulgafûr Attâr), Beyrût 1979.

Ebû Dâvûd, Süleymân b. EN‘as, es-Sünen, İstanbul 1992.

Ebû Hayyân el-Endelüsî, el-Bahru’l-Muhît, Riyâd ts.

Ebussûud, İrşâdü’l-Akli’s-Selîm.

Elmalılı, M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul ts.

el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbü’l-Luga, (Thk.: Abdüsselam Harun), ys., ts.

Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî, Kitâbü’l-Ayn, (Thk.: Mehdî-el Mahzûmî, Îbrâhîm es-Sâmirânî), Beyrût 1988.

el-Hâzin, Alâüddîn Ali b. Muhammed el-Bağdâdî, Lübâbü’t-Te’vîl, Beyrût 1979.

İbn Âşûr, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus ts.

İbn Düreyd, Cemheretü’l-Luga, ys. ts.

İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed, Mu‘cemü Mekâyîsi’l-Luğa, (Thk.: Abdüsselâm Muhammed Hârûn), Beyrût 1991.

İbn Kesîr, Tefsîru’l.Kur’âni’l-Azîm, (Thk.: Sami Muhammed Selame), Riyâd 1999.

İbn Mâce, Ebû Abdullâh Mahmûd b. Yezîd, es-Sünen, İstanbul 1992.

İbn Manzûr el-İfrîkî, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Beyrût ts.

İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah, Ahkâmü’l-Kur’ân, (Thk.: Abdürrezzâk el-Mehdî), Beyrût 2004.

İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali, Zâdü’l-Mesîr, Beyrût 2002.

İbnü’l-Esîr, Ebu’s Saâdât el Mubârek b. Muhammed el-Cezerî, en-Nihâye fî Garîbi’l-Hadîs, (Thk.: Mahmûd Muhammed Tenâhî, Tâhir Ahmed ez- Zâvî), ys. 1963.

el-Kâdî el Beydâvî, Envâru’t-Tenzîl, Derseâdet, ts.

el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el Ensârî, el-Câmi‘ li. Ahkâmi’l-Kur’ân, (Thk.: Hişam Semir el Buhârî), Riyâd 2003.

Kılıç, Hulusi, “İştikâk”, DİA, İstanbul 2001.

Lüis Malûf, el.-Müncid, Tahran ts.

Mevdudi, Tefhimül Kur’an, (Çev.: Komisyon), İstanbul 1996.

Muhammed Fuâd Abdulbâkî, el-Mu’cemü’l-Müfehres, Kâhire 1364.

Müslim b. el Haccâc el Huseyn, el-Câmi‘u’s-Sahîh, İstanbul 1992.

en-Nesefî, Ebu’l Berakât, Medârikü’t-Tenzîl, Beyrût 1988.

er-Râgıb el İsfehânî, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, Tahrân ts.

er-Râzî, Fahreddîn, et-Tefsîru’l-Kebîr, Tahrân ts.

Reşid Rıza, el-Menâr, Mısır 1990.

es-Sa’lebî, Ebû İshâk, el-Keşfü ve’l-Beyân, (Thk.: Ebû Muhammed b. Âşûr), Beyrût 2002.

eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadîr, Beyrût 1992.

et-Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Mısır 1954.

Tuzcu, Kemal, “Araplarda Etimoloji Çalışmaları”, Nüsha, Yıl: 1, Sa.: 1, Bahar 2001.

ez-Zebîdî, es-Seyyid Muhammed Murtaza, Tâcu’l-Arûs, ys. ts.

ez-Zemahşerî, el-Keşşâf, (Thk.: Abdürrezzâk el-Mehdî), Beyrût 1995.

ez-Zühaylî, Vehbe, et-Tefsîru’l-Münîr, Beyrût-Dimeşk 1418.