Hısım Ali Çelebî’nin Ebussuûd’a Ait Bedîiyye Şerhi

BedîǾiyye, Hz. Peygamber’in methine dair yazılan ve her beytinde en az bir bedîǾ sanatı ihtiva eden nazım türüdür. VIII/XIV. asırdan sonra ortaya çıkan bu nazım türüne ait pek çok kaside nazmedilmiş olup bunlardan biri de EbussuǾûd Efendi’nin BedîǾiyye’sidir. 27 beyitten oluşan ve 43 bedii sanat ihtiva eden bu kaside Hısım Ali Çelebî tarafından şerhedilmiştir. Makalemizde temel hedefimiz, sözkonusu bu yazma halindeki şerhin tahkikini yapmak ve içeriği hakkında bilgiler vermektir. Bunun yanında BedîǾiyye türü, EbussuǾûd Efendi ve Hısım Ali Çelebî hakkında da bilgiler verdik.

Hısım Ali Chalabi’s Commentary On Abussuûd’s Badîǿîyyah

The BadîǾiyyah is a kind of Arabic poem which has one badîǾî art in each couplet. It is written for praising the prophet Muhammad (peace be upon him). There are a lot of qasidas on this kind of poem which was born after VIII/XIVth century. AbussuǾûd Afandi has a qasida on BadîǾiyyah which consists of 27 couplet and 43 badîǾî arts. Hısım Ali Chalabi wrote a commentary on it. In this article, our main goal is to edit this manuscript and to give information about it. In addition, we also give some information about the BadîǾiyah itself and, AbussuǾûd Afandi and Hısım Ali Chalabi.

PDF

___

Akgündüz, Ahmed, “Ebussuûd”, DİA, X, 365.

Akıncı, Sırrı, “3 Mezar Taşı 3 İlim Adamı”, Hayat Tarih Mecmûası, yıl: 6, sy. 2, 1970, s. 76.

ǾAli b. Bâlî el-Kostantînî, Hayru'l-kelâm fi't-tekassî Ǿan ağlâti'l-Ǿavâm (thk. Hâtem Sâlih ed-Dâmin), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1983.

ǾAli Ebû Zeyd, el-BedîǾiyyât neş’etuhâ tatavvuruhâ eseruhâ, ‘Âlemu’l-Kütüb, 1983.

ǾAtâ’î, NevǾîzâde, Hadâiku’l-hadâik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik, İstanbul 1989.

Ateş, Süleyman, “Ebu’s-Suûd Efendi”, Kur’an Mesajı: İlmi Araştırmalar Dergisi, c. I, sy. 9, 1998, s. 7.

ǾAvvâd, Bolus, el-ǾIkdü’l-bedîǾ fî fenni’l-bedîǾ, Dâru’l-Mevâsim, Beyrut 2000.

Aydemir, Abdullah, “Büyük Türk Bilgini Şeyhülislâm EbussuǾûd Efendi ve Tefsirdeki Metodu”, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları., Ankara, 1968.

______, “EbussuǾûd Efendi (III)”, Diyanet İlmi Dergi, Ankara, c. XII, sy. 5, 1973, s. 286 vd.

______, “EbussuǾûd Efendi II”, Diyanet İlmi Dergi, , c. XII, sy. 3, 1973, s. 137

Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-‘Ârifîn, Esmâü’l-Müellifîn, Âsâru’l-Musannifîn, İstanbul 1951.

Baysun, M. Cavid, "Ebussuûd”, İA, IV, 92.

Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul, ts.

Cüneyt, Eren, “Şeyhulislâm Ebû’s-Suûd Efendi’nin BedîǾiyyesi”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 7, sy. 14, Erzurum 2003.

______, Peygamberimize Adanmış Manzumeler: BedîǾiyyât, Sütun Yayınları, İstanbul 2005.

Düzenli, Pehlul, Osmanlı Hukukçusu Şeyhülislâm EbussuǾûd Efendi ve Fetvâları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış doktora tezi), Konya 2007.

EbussuǾûd Efendi, İrşâdü’l-Ǿakli’s-selîm ilâ mezâyâ’l-Kitâbi’l-Kerîm, Beyrut 1999.

el-Âsârî, Zeynüddîn, BedîǾiyyâtü’l-Âsâri (thk. Hilâl Nâcî), Vezâretü’l-Evkâf, Bağdat 1977.

el-BâǾûniyye, ǾÂişe bnt. Yusuf, el-Fethu'l-mübîn fî medhi’l-Emîn (thk. Mehdî EsǾad ǾArâr), Dâru’l-Kütübi’l-Ǿİlmiyye, Beyrut 2007.

el-Endelüsî, İbn Câbir, el-Hulletü's-siyerâ fî medhi hayri'l-verâ (thk. ǾAli Ebû Zeyd), Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1985;

el-Hillî Safiyyüddîn, Şerhu'l-Kâfiyeti'l-bedîǾiyye fî Ǿulûmi'l-belâğati ve mehâsini'l-bedîǾ (thk: Nesîb Neşâdî), Dâr Sâdır, Beyrut 1992.

en-Nâblusî, ǾAbdulğanî, Nefehâtü'l-ezhâr Ǿalâ nesemâti'l-eshâr fî medhi'n-nebiyyi'l- muhtâr, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1984.

er-Râzî, Muhammed b. Bekr, Muhtâru’s-Sıhâh, Şam 1978.

er-RuǾaynî, Ebû CaǾfer el-Gırnâtî, Kitâbü't-tırâzi’l-hulle ve şifâi’l-ğulle (thk. Reca' Seyyid Cevheri): Müessesetü's-Sekâfeti'l-CâmiǾiyye, İskenderiye t.y.

es-Süyûtî, Celâluddîn, Nazmü'l-bedî' fî medhi hayri’ş-şefiǾ (thk. ǾÂdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvad), Dâru'l-Kalemi'l-ǾArabî, Haleb 1995.

Hısım, Ali Çelebi, el-ǾIkdü’l-manzûm fî efâdili’r-Rûm, Daru'l-Kütübi'l-ǾArabiyye, Beyrut 1975.

İbn Hicce el-Hamevî, Hizânetü’l-edeb ve ğâyetu’l-ereb (thk. Selahaddin el-Hevvârî), Mektebetü’l-ǾAsriyye, Sayda 2006.

İbn Manzûr, Lisânu’l-ǾArab, Dâru’l-MaǾârif, Kahire, ts.

İbn Reşîk el-Kayrevânî, el-ǾUmde fî mehâsini'ş-şi'r ve âdâbihi ve nakdih, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1981.

Kehhâle Ömer Rıza, MuǾcemu’l-Müellifîn, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 1993.

Kılıç Hulusi, “Bediiyyât” mad. DİA İslam Ans., İstanbul 1992.

Kınalızâde Hasan Çelebî, Tezkiretu’ş-şuarâ, (nşr. İbrahim Kutluk), Ankara 1978.

Manastırlı İsmail Hakkı, "ǾAbdulğanî Nablûsî'nin Nesemâtu'l-eshâr fî medhi'n- nebiyyi'l-muhtâr Adlı Bedîiyyesinin Tercüme ve Şerhi", Mekteb, İstanbul 1311.

Mecdî Efendi, Hadâiku’ş-şekâik, İstanbul, 1989.

Minik Ali Çelebi, el-ǾIkdü’l-manzûm fî efâdili’r-Rûm, Ezher Üniv. Kütüphanesi, Yazma nr. 313376.

Müstakimzâde Süleyman Efendi, Devhatu'l-meşâyih, İstanbul 1978.

Özcan, Abdulkadir, “Ali Çelebi, Hısım” mad., DİA, II, 385.

Peçevî İbrahim Efendi, Peçevî Tarihi, Enderun Kitabevi, İstanbul 1980.

Sâmî, Şemseddin, Kâmûsu’l-AǾlâm, İstanbul, 1306. ‫-‪

Taşköprüzade, eş-Şakâ’iku'n-nuǾmâniyye fi Ǿulemâi'd-Devleti'l-ǾOsmâniyye ve yelîhi el‬‬ ‫‪ǾIkdu'l-Manzûm fî zikri efâdıli’r-Rûm, Daru'l-Kütübi'l-ǾArabiyye, Beyrût‬‬ ‫.5791‬ ‫.1102 ‪

Tural, Hüseyin, Arap Edebiyatında Aruz, Ensar, İstanbul‬‬ ‫‪

Uğur, Mücteba, “Ölümünün 400. Yıldönümü Münasebetiyle EbussuǾûd Efendi‬‬ ‫.4791 ,4 .‪ve Eserleri”, Diyanet İlmi Dergi, cilt: XIII, sy‬‬