Yurdagül AKCANSOY, Gülcan Faika ÜLVAY, Ali Efdal ÖZKUL

Viktorya İslâm İnas Sanayi Mektebi ve Kıbrıs Türk Kadınının Yaşamındaki Rolü

Osmanlı Devleti 1878 yılındaki antlaşma ile Kıbrıs’ın idaresini Birleşik Krallığabırakmıştır. Böylece 1878 yılından 1960 yılına kadar Kıbrıs adası Büyük Britanya’nınidaresinde kalmıştır. Büyük Britanya idaresinde adada hemen her alanda olduğu gibieğitimde de bazı düzenlemeler olmuştur. Bu düzenlemelerin bir tanesi de adada yeniokulların açılmasıdır. Bu okullardan birisi de adadaki kızların eğitim alacakları Viktorya(Victoria) İslam İnas Sanayi Mektebi’dir. Adada 1897 yılında Kıbrıs İdadisi’ninkurulmasından sonra 1901 yılında Viktorya İslam İnas Sanayi Mektebi de açılmıştır.Viktorya okulunun inşaat masraflarını İngiliz yönetimi ve Kıbrıslı Türk yardımseverlerbirlikte karşılamışlardır. İngiltere sömürge idaresi, okulun inşaatı için yaptığı yardımınkarşılığında okulun adının Viktorya olmasını istemiştir. 1901 yılında kurulmasına karşıneğitim öğretim faaliyetlerine 1902 yılında başlayan okul çağdaş Kıbrıs Türk kadınınınyetişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca okulun adanın siyasi, kültürel ve sosyalyaşamına önemli etkileri olduğu söylenebilir. Bu arada okul Atatürk Devrimlerinin Kıbrıs’a ulaşmasında ve benimsenmesinde önemli rol üstlenmiştir. Böylece BirleşikKrallık idaresinde ve sonrasında Viktorya Kız Okulu Kıbrıslı Türk kızların eğitim aldığıadanın en köklü okullarından birisi olmuştur. Araştırmada bu eğitim kurumunun nasılkurulduğu ve hangi aşamalardan geçerek günümüze geldiği kronolojik olarakanlatılmıştır. Çalışmada çeşitli yerli ve yabancı yazılı kaynakların yanı sıra sözlü kaynaklarda kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan sözlü kaynaklar, okulda eğitim alan öğrencilerve görev yapan öğretmenlerden oluşmaktadır.Sonuç olarak Viktorya Kız Okulu Kıbrıs Türk kadınına tüm imkânsızlıklara karşınverdiği eğitim ile adanın geleceğinde kadınların da yer almasını sağlamıştır.

Victoria Girls' School and its Role in the Life of Turkish Cypriot Women,

The Ottoman State had to leave the administration of Cyprus to the United Kingdom through the Treaty in 1878. Thus, the island of Cyprus was administered by the United Kingdom from 1878 until 1960. There were some regulations in every area, including education, on the island during the United Kingdom period. One of these regulations was the opening of new schools on the island. One of these schools was Victoria Girls’ School, where girls on the island received education. After the establishment of the Lycee of Cyprus on the island in 1897, the Victoria Girls’ School was opened in 1901. The British administration and the Turkish Cypriot philanthropists have come together to cover the construction costs of the Victorian school. In addition, the British colonial administration requested that the name of the school be Victorian in return for the assistance it made for the construction of the school. The school, which started its educational activities in 1902 despite its establishment in 1901, played an important role in the development of contemporary Turkish Cypriot women. Moreover, it can be said that the school had important impacts on the political, cultural and social life of the island. Meanwhile, the school played an important role in the adoption of the Ataturk’s Revolutions in Cyprus. Thus, during and after the United Kingdom period, the Victorian Girls’ School has become one of the most well-established schools of the island where the Turkish Cypriot girls were educated. In the research, it was explained in chronological order how this educational institution was established and through which phases it passed. In the study, various local and foreign written sources as well as oral sources were used. Oral resources used in the study are based on the students who were educated at the school and the teachers who worked there. As a result, the Victoria Girls’ School provided training for the Turkish Cypriot women despite all the impossibilities and ensured the presence of women in the future of the island.

PDF

___

YELLİCE Gürhan (2012) 1878’den 1931’e Kıbrıs’ta Enosis Talepleri ve İngiltere’nin Yaklaşımı, ÇTAD, Cilt XII, Sayı 24, (2012/Bahar), s. 13-26.
TANERİ Ufuk S. (1976) Sayısız Öğretmenlerin Öğretmeni Peyker Tevfik ile Röportaj, Utku Dergisi
SÜHA Ali (1971) Kıbrıs’ta Türk Maarifi, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969), Türk Heyeti Tebliğleri, Ankara, s. 221-233.
SAMANİ Hasan (2006) Tanzimat Devrinde Kıbrıs (1839-1878), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
SAMANİ Meltem Onurkan (1999) Kıbrıs Türk Milliyetçiliği, Lefkoşa.
ÖZMATYATLI İ. Özenli - ÖZKUL Ali Efdal (2013) 20th Century British Colonialism in Cyprus through education, Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, Sayı 50, s. 1-20.
ÖZMATYATLI İçim Özenli (2012) British colonial Influence on Cypriot Education Turkish and Greek Cypriot Curricula and Identity (1878-1960), Lambert Academic Publishing, Germany.
ÖZKUL Ali Efdal ÖZSEZER Mete - TUFAN Hüseyin (2017) Kıbrıs Eğitim Tarihinde Önemli Bir Müfettiş: İbrahim Hakkı Bey, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXXII, Sayı 1, s. 125-153.
ÖZKUL Ali Efdal - ÖZSEZER Mete (2017) Kıbrıs Türk Eğitim Tarihinde Shakespeare Okulu ve Nejmi Sagıp Bodamyalızade, Journal of History Culture and Art Research, Cilt 6, Sayı 3, s. 739-756. doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v6i3.892
ÖZKUL Ali Efdal - AKCANSOY Yurdagül (2010) Yeni Türk Harflerinin Kıbrıs’ta Kullanılması ve Yaşanan Problemler, 80. Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu 10-11 Kasım 2008, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, s.417-421.
ÖZKAN Melek - CANAY Ayşe Okulumuzun İlk Mezunlarından Sayın Hocamız Şaziye Hafız Mustafa ile Bir Röportaj, Utku Dergisi, Lefkoşa Türk Kız Lisesi, 1976-1977.
ÖZDAĞ Bilgen 2 Yılın Öyküsü, Utku Dergisi, 1982-1983 Yıllığı.
ÖNGE Peral - KANMAZ Emine “1901’den 1976’ya”, Utku Lefkoşa Türk Kız Lisesi Dergisi, 1976-1977 Ders Yılı, Sayı 42, s.9
NESİM Ali (1987) Batmayan Eğitim Güneşlerimiz Kıbrıs Türk Eğitimi Hakkında Bir Araştırma, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Ulus Ofset Matbaacılık, Lefkoşa.
HILL George (2016) Kıbrıs Tarihi Osmanlı ve İngiliz İdaresi Dönemi 1571-1948, Çev. Nazım Can Serbest, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
GELİŞLİ Yücel (2002) Osmanlı Devleti İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri (Kuruluşu, Gelişimi, Dönüşümü), Türkler/Yeni Türkiye, Cilt15, s.35-43.
FERİDUN Hüsnü (2011) Kıbrıs Türk Eğitim Tarihinde Bir Ömür, Galeri Kültür Yayınları, Lefkoşa.
FEDAİ Harid - ALTAN Mustafa H. (2000) Hatıralar Fadıl Niyazi Korkut, Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları, Gazimağusa.
EVRE Bülent (2004) Kıbrıs Türk Milliyetçiliği Oluşumu ve Gelişimi, Işık Kitabevi Yayınları, Lefkoşa.
ERDOĞRU M. Akif (2015) Lozan Anlaşması Kıbrıs Türklerini Eğitim Alanında Nasıl Etkiledi?, Cumhuriyet Dönemi Araştırmaları-1, 90. Yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Sempozyumu (13-15 Kasım 2013), Ed. Duygu Türker, Murat Saygın, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, s. 481- 492.
EKEN Galip (2016) Kıbrıs Rüştiyelerine Dair Bazı Bilgiler, Osmanlı Döneminde Kıbrıs, Ed. M. M. Söylemez, İ. Çapak, H. Ortakçı, İstanbul, s. 375-380.
(2008) Kıbrıs Türk Kadının Eğitim Aracılığı Sayesinde Dinsel Mutaassıplıktan Sıyrılıp Çağdaş Hak ve Özgürlük Kurallarını Kabullenişi, Viktorya İslam İnas Sanayi Mektebi ve Kıbrıslı Türk Kadınının Hakları, Cilt I, II. Baskı, Lefkoşa.
DEDEÇAY Servet Sami (1985) Viktorya İslam İnas Sanayi Mektebi ve Türk Kadınının Hakları (1902-1985), Kıbrıs Postası Basımevi, Magosa.
ÇAPA Mesut (2016) Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluş Yıllarında Kıbrıs’ta Eğitim Teşkilatı: Kıbrıs Şehbenderi Asaf Bey’in Raporu, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXXI, Sayı 1, s. 99-114
Cyprus Annual Report, 1920-1921
COUGHLAN Reed - MALLINSON William (2005) Enosis, Socio Cultural Imperialism and Strategy: Difficult Bedfellows”, Middle Eastern Studies, Cilt 41, Sayı 4, s. 575-604.
BEHÇET Hasan (1969) Kıbrıs Türk Maarif Tarihi (1571-1968), Lefkoşa.
BARUT Merve Başak (2015) Viktorya Kız Okulu, KKTC Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Lefkoşa.
BABACAN Nevşan vd. Okulumuz Mezunlarından Sayın Beria Remzi Özoran’la Konuştuk, Utku Dergisi, 1986-1987 Yıllığı.
AZİZ Aysel (1978) Kıbrıs Türk Federe Devletinde Öğrenim. Eğitim ve Bilim, Cilt 3, Sayı 13, s. 19-29.
ATAMSOY Selda vd. Yıllar Süren Şerefli Bir Meslek Yaşamı, Nezakat Hüseyin Söyleşisi, Utku Dergisi, 1985-1986 Yıllığı.
AN Ahmet (2002) Kıbrıs’ın Yetiştirdiği Değerler (1782-1899), Akçağ Yayınları, Ankara.
Kitap ve Makaleler Okul Yıllığımız Utku 50. Sayıya Ulaştı, Utku Dergisi, 1984-1985 Yıllığı.
Röportajlar Gülgün Serdar ile 23 Mayıs 2017 tarihinde yapılan söyleşi. Peyker Tevfik ile 22 Ekim 2008 tarihinde yapılan söyleşi. Ülkü Gündoğdu ile 26 Mayıs 2017 tarihinde yapılan söyleşi.
(1931) Kız Lisemizin Mükâfat Merasimi Yapıldı, SÖZ, 25 Haziran 1931.
(1931) Lise Komisyonu İçtimai, SÖZ, 29 Teşrinievvel 1931.
Gazeteler SÖZ Gazetesi