1960 Darbesine Giden Süreçte Önemli Bir Kesit: İstanbul Öğrenci Olayları

14 Mayıs 1950’de iktidara gelen Demokrat Parti, 1954 ve 1957 seçimlerini de kazandı.1954 yılına kadar özellikle ekonomide görülen yükseliş, DP’yi halkın ve basının gözündeyüceltmek için yeterli oldu. Ancak bu tarihten sonra DP’nin takip ettiği siyaset,eleştirileri de beraberinde getirdi. Özellikle iktidar-muhalefet arasındaki ilişkiler vemuhalefetin eleştirileri DP’yi zorlayan etkenler arasındaydı. Yine basın üzerinde zamanlaoluşturulan baskılar, ülkedeki gerilimin artmasına sebep oldu. Bu süreçte ordununDP’ye karşı almış olduğu tavır da çok önemliydi. Asker ile DP arasındaki geriliminoluşmasında DP’nin 1950’de orduda gerçekleştirdiği tasfiye etkili oldu. Fakat bugerginliğin özellikle 1954’ten itibaren artmaya başladığı söylenebilir. Nitekim budönemden itibaren ordu içerisinde muhalif oluşumlar gelişmeye başladı.1960 yılına gelindiğinde iktidar-muhalefet ilişkileri iyice gerginleşti. CHP’nin öfkelimuhalefeti DP’yi farklı uygulamalara yöneltti. DP, muhalefet ve basının faaliyetleriniaraştırmak üzere 18 Mayıs 1960’da mecliste on beş kişiden oluşan bir “TahkikatKomisyonu” kurdu. Buna muhalefet, basın ve üniversiteler çok sert tepki gösterdiler.Bu gelişmelerin sonunda ülkede siyasal ve sosyal bir kriz yaşanmış, İstanbul veAnkara’da meydana gelen öğrenci olayları, bunun yansıması olmuştur. Bu çalışmanınamacı, 1960 darbesine giden süreçte önemli gelişmelerden biri olan, İstanbul veAnkara’da meydana gelen üniversite öğrenci olaylarını, İstanbul ekseninde ele almaktır.

An Important Profile in the Process Towards the Coup in 1960: Student Upheavals in Istanbul

The Democratic Party (DP) which came into power on May 14, 1950 won the elections in 1954 and 1957, as well. The increase especially in economy until 1954 was enough for DP to be glorified before the public and the press. However, after this date, the politics of the party came along with the criticisms. Especially the relations between the government and the opposition parties and the criticisms of the opposition parties were among the challenging issues for DP. Still, the pressures imposed upon the press in time caused an increase in the tension for the country. The military attitude towards DP was also very important during this process. The reason behind the tension between the army and DP was because of the discharges in the army conducted by DP in 1950. However, it can be stated that the tension started to increase especially after 1954. Thus from then, opposing structures started to develop within the army. In 1960, the relations between the government and the opposition parties became more and more tense. Fierce opposition of the Republican People’s Party (CHP) caused DP to canalize into different practices. DP formed an ‘Inquiry Commission’ including fifteen people in the Parliament on May 18, 1960 in order to investigate the activities of the opposition party and the press. The opposition parties, the press and the universities showed very harsh reaction against this situation. As a result of these developments, a political and social crisis occurred in the country and the student upheavals in Istanbul and Ankara were the reflection thereof. The aim of this study is to touch upon the university student upheavals in Istanbul and Ankara, which were among the significant incidents towards the coup of 1960, within the context of Istanbul.

PDF

___

UZUN Hakan (2009) Cumhuriyet Gençliğinin Misyonu Çerçevesinde 1933 Yılı Vagon-Li ve Razgrad Olayları, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt VI, Sayı 3 (Eylül), s. 57-81.
TUĞLUOĞLU Fatih, (2016) Demokrat Partinin Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu ve Zile Hadisesi (17 Ekim 1958), Tarihin Peşinde, Sayı 15, s. 155‐183.
TOPRAK Zafer (2013) Mülkiye'de İktidara Karşı Öğrenci Direnişi - Prof. Turhan Feyzioğlu’nun Bakanlık Emrine Alınışı, Aralık 1956, Toplumsal Tarih, Sayı 235 (Temmuz,) s. 50-57.
ÖZDEMİR Ali Ulvi (2012) İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Serteller ve Tan Gazetesi (1939-1945), Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 49, (Bahar), s. 179-216.
HALICI Şaduman (2007) Vagon Li Olayı: Türkçe’ye Yapılan Hakarete Basının ve Gençliğin Tepkisi, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı 11, s. 63-77.
DİKİCİ Ali (2014) 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi ve Türk Polisi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 89 (Temmuz), s. 11-59.
CAN Talip (1996) Yükseköğretimde Öğrenci Olayları, Eğitim Yönetimi, Sayı 4 (Güz), s. 531-538.
BULUT Sedef (2009) Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu, Gazi Akademik Bakış, Cilt II, Sayı 4 (Yaz), s. 125-145.
BAKAN Selahaddin-ÖZDEMİR Hakan (2013) Türkiye’de 1946-1960 Dönemi İktidar-Muhalefet İlişkileri: Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Demokrat Parti (DP)’ye Karşı, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C. 14, Sayı 1, s. 373-397.
AKGÜN Seçil Karal (2009) Ellinci Yılına Yaklaşırken 27 Mayıs ve Getirdiği Anayasaya Kısa Bir Bakış, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt XI, Sayı 43 (Bahar), s. 407-454.
Makaleler ACAR Ayla (2012) Basında ‘Tan Olayı’ - 4 Aralık 1945, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt II, Sayı 43, s. 1-22.
MATER Nadire (2009) Sokak Güzeldir 68’de Ne Oldu?, Metis Yayınları, İstanbul.
TURAN Şerafettin (2002) Türk Devrim Tarihi 5: Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye, 27 Mayıs 1960-12 Eylül 1980, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
Yüksek Adalet Divanı Kararları, İstanbul-Yassıada (14 Ekim 1960 - 15 Eylül 1961) (2007), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
YILMAZ Tanzer Sülker (1997) Türkiye’de Gençlik Hareketleri, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul.
ŞEKERCİ Erkan (2000) Türk Devriminde Celal Bayar (1918-1960), Alfa Yayınları, İstanbul.
ÖZTÜRK Emine (2016) 1960 ve 1971 Yılları Arasında Türkiye’de Öğrenci Hareketleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü), Ankara.
ÖZKAYA Mehmet Şükran (2005) Adım Adım 27 Mayıs, İleri Yayınları, İstanbul.
ÖZDAĞ Ümit (2004) Menderes Döneminde Ordu-Siyaset İlişkileri ve 27 Mayıs İhtilali, Boyut Kitapları, İkinci Baskı, İstanbul.
KAZAN Burak (2012) Türkiye’de Yaşanan Gençlik Hareketleri ve Öğrenci Olayları (1945-1960) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Erzurum.
KAYA Asil (2010) Türk Siyasi Tarihi’nde CHP’nin Gençlik Kolları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), İzmir.
KARAKUŞ Emin (1977) Kırk Yıllık Gazeteci Gözü ile İşte Ankara, Hürriyet Yayınları, İstanbul.
KAHRAMAN Ali Eren (2015) 27 Mayıs Askeri Darbesi’nde Ordu Üniversite İlişkisi ve Bunun Eğitime Yansımalarının Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü), Erzurum.
(1994) Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara.
KABACALI Alpay (2007) Türkiye’de Gençlik Hareketleri, Gürer Yayınları, İkinci Baskı, İstanbul.
İpekçi Abdi-Coşar Ömer Sami (2010) İhtilalin İçyüzü, İstanbul.
GOLOĞLU Mahmut (1974) Tek Partili Cumhuriyet (1931-1938), Kalite Matbaası, Ankara.
FEYİZOĞLU Turan (1993) Türkiye’de Devrimci Gençlik Hareketleri Tarihi (1960- 1968), Belge Yayınları, İstanbul.
EROĞUL Cem (2003) Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Dördüncü Baskı, Ankara.
“50. Yıldönümünde 27 Mayıs’ı Hatırla(t)mak” (2010) Türkiye Çalışmaları Grubu, Ankara.
DUMAN Doğan-YORGANCILAR Serkan (2008) Türkçülükten İslamcılığa Milli Türk Talebe Birliği, Vadi Yayınları, Ankara.
CİNİSLİ Rasim (2017) Bir Devrin Hafızası, Doğan Kitap, İstanbul.
BAŞGİL Ali Fuat (1966) 27 Mayıs İhtilâli ve Sebepleri, Yağmur Yayınevi, İstanbul.
AYDEMİR Şevket Süreyya (1968) İkinci Adam, Cilt III, Remzi Kitabevi, İstanbul.
AYDEMİR Sefa Salih (2014) 1960–1980 Arası Türkiye Üniversitelerindeki Öğrenci Olayları İçin Bir Kaynak Olarak Türk Basını (Cumhuriyet- Milliyet ve Tercüman Gazetesi Örnekleri) (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Mersin.
ATNUR İbrahim Ethem, KALEMLİ Hüseyin (2016) Erzurum’un Yüzleri, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
AKTAR Yücel (1999) İkinci Meşrutiyet Dönemi Öğrenci Olayları (1908-1918), Gündoğan Yayınları, İkinci Baskı, Ankara.
Kitaplar AHMAD Feroz (1992) Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Çev. Ahmet Fethi, Hil Yayınları, İstanbul.
Süreli Yayınlar Cumhuriyet Milliyet Resmi Gazete
Resmi Yayınlar TBMM. Zabıt Ceridesi
Arşivler Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi