Tehcir Ve Sonrasında Ermeni Yetimlerine İlişkin Gözlemler (1915-1919)

Yirminci yüzyıla doğru bağımsızlık vaatleriyle kandırılan Ermeniler tarafından Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde isyanlar çıkarılmıştır. Bu isyanlara karşı bölgesel güvenlik tedbirleri ile bir netice alınamayınca ve karışıklıkların ülke çapına yayılacağı anlaşılınca Osmanlı Devleti, “tehcir” tedbirini almak zorunda kalmıştır. Böylece ülkenin güvenliğinin yanı sıra, hem olaylara karışmayan Ermenilerin hem de Müslüman halkın güvenliği sağlanmak istenmiştir. Bu incelemede, Ermeni yetimleri konusunda, başta arşiv belgeleri olmak üzere diğer kaynaklardan da yararlanılarak “Tehcir” sırasında ve sonrasında Ermeni yetimlerine ilişkin bazı gözlem ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bunun dışında araştırmada, Birinci Dünya Savaşı sırasında Ermeni isyancılara karşı alınan tedbirler ve askeri ve siyasi tedbirler, ortaya çıkan insani sorunlar ve bunların çözümü için alınan tedbirler değerlendirilmiş, bunların ışığında bir soykırım gayesinin söz konusu olup olmadığı tartışılmıştır.

Observations on Armenian Orphans during and following the Armenian Relocation (1915 - 1919)

Towards the twentieth century, the Armenians, who were deceived by the promise of independence, had been started rebellions in various parts of Anatolia. When local security measures by government against these revolts failed, it was understood that riots will spread to all of the country. Therefore, The Ottoman State had to take the decision of relocation. In addition to providing national security, it was aimed to ensure the security of the innocent Armenians and the Muslim people through this decision. In this study, some observations and evaluations have been made about the Armenian orphans during and after the relocation process by using archive documents and other resources. In addition, in our research, applied policies against Armenian rebels and emerging humanitarian problems and the measures taken to solve them in the First World War were evaluated. In the light of these arguments, it was discussed whether genocide aimed or not by these policies, decisions and measures.

PDF

___

ATASE, No: 4 – 3671, Kls. 2418, D. 797, Fih. 6.
ATASE, No: ½ Kls. 361, D. 1030, F.1.
ATASE, No: ½, Kls. 361, D. 1445, F. 1-3.
ATASE, No: 1/1, Kls. 101, D. 13, F. 62.
BOA. DH. KMS. 39/4-1.
BOA. DH. KMS. 50-2/13-4.
BOA. DH. KMS. 50-2/35-1.
BOA. DH. KMS. 50-2/35-2.
BOA. DH. SYS. 53/2.
BOA. DH. ŞFR. 52/338.
BOA. DH. ŞFR. 53/48.
BOA. DH. ŞFR. 53/91.
BOA. DH. ŞFR. 53/94.
BOA. DH. ŞFR. 54/136.
BOA. DH. ŞFR. 54/156.
BOA. DH. ŞFR. 54/301.
BOA. DH. ŞFR. 54/308.
BOA. DHR. ŞFR. 54/411.
BOA. DH. ŞFR. 55/42.
BOA. DH. ŞFR. 55/48.
BOA. DH. ŞFR. 55/59.
BOA. DH. ŞFR. 58/124.
BOA. DH. ŞFR. 59/11.
BOA. DH. ŞFR, 59/111.
BOA. DH. ŞFR. 61/20.
BOA. DH. ŞFR, 63/137.
BOA. DH. ŞFR. 63/157.
BOA. DH. ŞFR. 65/176.
BOA. DH. ŞFR. 68/95-1.
BOA. DH. ŞFR. 69/196.
BOA. DH. ŞFR. 76/206.
BOA. DH. ŞFR. 94/56.
BOA. DH. ŞFR. 94/57.
BOA. DH. ŞFR. 94/182.
BOA. DH. ŞFR. 94/165.
BOA. DH. ŞFR. 95/52.
BOA. DH. ŞFR. 95/137.
BOA. DH. ŞFR. 95/163.
BOA. DH. ŞFR. 95/262.
BOA. DH. ŞFR. 96/75.
BOA. DH. ŞFR. 96/86.
BOA. DH. ŞFR. 96/96.
BOA. DH. ŞFR. 96/210.
BOA. DH. ŞFR. 96/230.
BOA. DH. ŞFR. 97/247.
BOA. DH. ŞFR. 97/308.
BOA. DH. ŞFR. 66/229.
BOA. EUM. ŞFR. 52/96, 97, 98.
BOA. HR. MÜ. 43/34.
BOA. DH. KMS, 39/4_1.
BOA. HR. MÜ. 43/17.
BOA. MV. 137/105.
BOA. MV. 166/99.
ADIVAR Halide Edip (1926) Memoirs of Halide Edip, The Century, London.
ADIVAR Halide Edip (2007) Mor Salkımlı Ev, Can Yayınları, İstanbul. AKKUŞ Turgay (2008) Birinci Dünya Savaşı Sürecinde Bursa’da Sevk ve İskân Uygulamaları ve Sonuçları, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), s. 1-52.
AKTAR Yücel (2014) Enver ve Cemal Paşalarla Osmanlı Valileri, İmzalı Belgeler, Soykırım Tezlerini Çürütüyor, Yeni Türkiye Dergisi, Ermeni Meselesi Özel Sayısı IV, s. 3087 – 3096.
Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri, (1914 – 1918) (2006). C. VII, Genelkurmay Basımevi.
Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri (1914 – 1918), (2006). C. VIII, Genelkurmay Basımevi.
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi (1982), Sayı: 81, Aralık.
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi (1985), Sayı: 85, Ekim.
BİLGİ Nejdet (1999) Ermeni Tehciri ve Boğazlıyan Kaymakamı Mehmet Kemal Bey'in Yargılanması, Köksav Yayınları, Ankara.
ÇALIK Ramazan (1999) Alman Kaynaklarına Göre Cemal Paşa, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, XIX, İstanbul, s. 223 – 254.
ÇAYCI Abdurrahman (2000) Türk Ermeni İlişkilerinde Gerçekler, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
ÇELİK Recep (2015) Tehcir Sonrası Geri Dönüş: Ermenilerin ve Rumların Yeniden İskânı ve Osmanlı Hükümetlerinin Aldığı Tedbirler, Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) Cilt: 10, Sayı: 2, s. 67-94.
ÇETİNKAYA Selma Göktürk (2017) Tehcir Sonrası Müslüman Çocuklara El Konulması Meselesi, Tarih Dergisi, Sayı 65, Kış, s. 131-166.
ÇİÇEK Kemal (2012) Ermenilerin Zorunlu Göçü 1915 - 1917, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ERDEN Ali Fuat (2014) Birinci Dünya Harbinde Suriye Hatıraları, Cilt 1, Kopernik Kitap, İstanbul.
GÖYÜNÇ Nejat (2000) Türk Ermeni İlişkileri ve Ermeni Soykırımı İddiaları, Ermeni Sorunu ve Bursa Ermenileri, Editör: Saime Yüceer, Bursa.
GÜNER Zekai, Kabataş Orhan (1990) Milli Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını-Sayı: 38, Ankara.
HALAÇOĞLU Yusuf (2006) Sürgünden Soykırıma Ermeni İddiaları, Babıali Kültür Yayıncılığı, 2. Baskı, İstanbul.
HALAÇOĞLU Yusuf (2007) Ermeni Tehciri, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul.
KABACALI Alpay (Haz.) (2015) Talat Paşa’nın Anıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
KARABEKİR Kazım (2005) Ermeni Dosyası, Yayına Hazırlayan: Faruk Özerengin, İstanbul.
KILIÇ Davut (2007) Osmanlı Ermenileri Üzerine Araştırmalar 1, Manas Yayıncılık, Elazığ.
LEWY Guenter (2005) The Armenian Massacres in Ottoman Turkey, A Disputed Genocide, The University Utah Press, Utah.
METİN Halil (1992) Türkiye'nin Siyasi Tarihinde Ermeniler ve Ermeni Olayları, İstanbul.
ÖZDEMİR Hikmet (2009) Cemal Paşa Ve Ermeni Göçmenler, 4. Ordunun İnsani Yardımları, Remzi Kitabevi, İstanbul.
ÖZŞAVLI Halil (2014) Cemal Paşa’nın Suriye’de Ermeni Muhacirlere Yardımları ve Ayn-Tura Yetimhanesi, Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel Sayısı, IV.
SELVİ Haluk (2004) Birinci Dünya Savaşı’ndan Lozan’a Ermeni Sorunu, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya.
SEZER Cemal (2011) Osmanlı Devleti’nin Sevk Sırasında Ermenilere Yönelik Uygulamaları (1915-1917), Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 7, Sayı 13, Bahar, s. 30 – 53.
SONYEL Salahi R. (2007) Türk-Ermeni Çıkmazı: Barışma Ümitleri, Genelkurmay ATASE Yayınları, Ankara.
SÜSLÜ Azmi (1990) Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörlüğü Yayını, No. 5, Van.
URAS Esat (1987) Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, Ankara.
YÜKSEL Mevlüt (2016) Suriye, Halep, Musul, Zor Ve Urfa Bölgelerinde Ermenilere Yönelik İskân Uygulamaları (1915-1917), Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı: 54, s. 71 – 114.