Sanders Askerî Yardım Misyonu (1913-1918)

Sanders Alman Askeri Yardım Misyonu, Balkan Savaşlarında bozguna uğramış bir orduyu tekrar ayağa kaldırmak ve onu siyasetin dışına çıkarmak için tasarlandı ve çağrıldı. Ancak misyonun İstanbul’a gelmesiyle başlayan diplomatik kriz, Birinci Dünya Savaşı’nın yedi ay sonra patlak vermesi ve sancılı bir tarafsızlık sonrasında Osmanlı İmparatorluğu’nun savaşa Almanya’nın yanında dahil olmasıyla misyon beklenmedik krizler ve durumlarla yüzleşip tasarlanandan farklı ödevler üstlenmek zorunda kaldı. Savaş öncesinde başlayan personel artışı savaş esnasında bir çığa dönüştü ve çoğu misyondan bağımsız binlerce Alman askerleri farklı hedefler doğrultusunda faaliyet gösterdi. Bu anarşik yapıya ve Osmanlı subaylarıyla yaşanan çekişmelere rağmen misyonun Osmanlı Ordusu’nun modernleşmesi ve askeri etkinliğinin artmasında büyük rolü olmuştur. Osmanlı subay ve askerleri aksi takdirde daha uzun ve zorlu bir süreçte edinecekleri bilgi ve deneyimleri savaş esnasında Alman eğitim ve desteğiyle edinmişlerdir.

Sanders Military Aid Mission (1913-1918)

The Sanders German Military Advisory Mission was designed and called upon to revitalize a defeated army in the Balkan Wars and to route out its partisan politics. However, the diplomatic crisis which started upon the mission's arrival in Istanbul, the outbreak of the First World War seven months later, and the Ottoman Empire's decision to join the war on the German side after a difficult period of neutrality obliged the mission to face unexpected crises and situations to assume duties other than those originally contemplated. The increase of German personnel, which had started before the war, turned into a veritable avalanche after the war broke out, and thousands of German soldiers, most of whom were independent of the mission command, pursued different objectives. Against this anarchic atmospher and despite infighting with Ottoman officers, the Sanders Mission played an important role in modernizing the Ottoman Army and rendering it more effective. Through German support and training, Ottoman officers and soldiers accumulated the knowledge and experience that they otherwise would have gained only through a much longer and more arduous process.

PDF

___

Cairo Intelligence Section (1996) Handbook of the Turkish Army, The Battery Press reprint, Nashville. Deutsche Offiziere in der Türkei (1940) Reichsarchiv, (Alman askeri arşivince hazırlanmış teksir eser, Askeri Tarih ve Strateji Etüd Başkanlığı [ATASE] Kütüphanesi, Ankara).
GOOCH G.P., H. Temperley (ed) (1936) British Documents on the Origins of the War 1898-1914, c. 10, kısım 1, His Majesty’s Stationery Office, Londra.
LEPSIUS J. A.M. Bartholdy, F. Thimme (ed) (1926) Die Grosse Politik der Europäischen Kabinette 1871-1914, c. 38, Deutsche Verlagsgesellschoft für Politik und Geschicte, Berlin.
ADİL Selahattin (1982) Hayat Mücadeleleri, Zafer Matbaası, İstanbul.
AHMED Emin (1930) Turkey in the World War, Yale University Press, New Haven.
AKBAY Cemal (1991) Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Osmanlı İmparatorluğunun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları ve Harbe Girişi c. 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
AKÇAKAYALIOĞLU Cihat (1967) Birinci Dünya Harbi Avrupa Cepheleri: Galiçya Cephesi, c. 7, kısım 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
AKSAKAL Mustafa (2008) The Ottoman Road to War in 1914: The Ottoman Empire and the First World War, Cambridge University Press, Cambridge.
AKSAN Virginia H. (2004) Ottomans and Europeans: Contacts and Conflicts, The Isis Press İstanbul. ALLEN W.E.D. Paul Muratoff (1953) Caucasian Battlefields: A History of the Wars on the Turco-Caucasian Border, Cambridge University Press, Cambridge.
ALTAY Fahrettin (1970) 10 Yıl Savaş ve Sonrası (1912-1922), İnsel Yayınları, İstanbul.
ALTINBİLEK Hakkı, Naci Kır (1993) Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Kafkas Cephesi 3ncü Ordu Harekâtı, Cilt 2, Kısım 1, Kitap 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
ANONİM (1945) Harpokulu Tarihçesi, Harpokulu Matbaası, Ankara.
ARIKAN İbrahim (2007) Harp Hatıralarım: Bir Mehmetçiğin Çanakkale-Galiçya-Filistin Cephesi Hatıraları, Timaş Yayınları, İstanbul.
ASPINALL-OGLANDER C.F. (1929) History of the Great War, Military Operations Gallipoli, c. 1, William Heinemann, Londra.
ATATÜRK Mustafa Kemal (1986) Arıburnu Muharebeleri Raporu, (ed.) Uluğ İğdemir, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
AYDEMİR Süreyya Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa (1985), c.3, Remzi Kitabevi, İstanbul. BAYUR Yusuf Hikmet (1991) Türk İnkılâbı Tarihi, c.1, Kısım1 ve c. 2, Kısım 3, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, İstanbul.
BEHÇET (1930) Büyük Harpte Mısır Seferi, Askeri Matbaa, İstanbul.
BİRGEN Muhittin (2006) İttihat ve Terakki’de On Sene, c.1, (ed.) Zeki Arıkan, Kitap Yayınevi, İstanbul.
CEBESOY Ali Fuat (1938) Birüssebi-Gazze Meydan Muharebesi ve Yirminci Kolordu, Askeri Matbaa, İstanbul.
CEMAL Paşa (2001) Hatıralar: İttihat ve Terakki, I. Dünya Savaşı Anıları, (ed) Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
CORBETT Julian S. (1921) History of the Great War Naval Operations, c.2, Longmans, Green and Co., Londra.
ÇAKMAK Fevzi (1936) Büyük Harpte Şark Cephesi Hareketleri: Şark Vilayetlerimizde, Kafkasya’da ve İran’da, Genelkurmay Matbaası, Ankara.
ÇALIŞLAR İzzettin (1997) On Yıllık Savaşın Günlüğü: Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları, (ed.) İ. Görgülü, İ. Çalışlar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
ERDEN Ali Fuad (2003) Birinci Dünya Harbinde Suriye Hatıraları, (ed.) Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ERICKSON Edward J. (2003) Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913, Praeger, Westport.
[ERKİLET] Hüseyin Hüsnü Emir (2002) Yıldırım, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
ERSÜ Hüsnü (1938) 1912-1913 Balkan Harbinde Şarköy Çıkarması ve Bulayır Muharebeleri, Askeri Matbaa, İstanbul.
FALKENHAYN Erich von (1919) General Headquartes and Its Critical Decisions, 1914-1916, Hutchinson & Co., Londra.
FALLS Cyril (1928) Military Operations Egypt & Palestine, c. 2, Kısım I-II, His Majesty’s Stationery Office, Londra.
[FURGAÇ] Ahmet İzzet Paşa (1992) Feryadım, c.1, Nehir Yayınları, İstanbul.
GUHR Hans (2007) Anadolu’dan Filistin’e Türklerle Omuz Omuza, (çev) Eşref Özbilen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
GUSE Felix (2007) Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’ndeki Muharebeler, 2nci baskı, (çev) Hakkı Akoğuz, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
GÜLEÇ Fikri (1967) Birinci Dünya Harbi Avrupa Cepheleri: Romanya Cephesi, c. 7, kısım 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
GÜNDÜZ Asım (1973) Hatıralarım, (ed.) İhsan Ilgar, Kervan Yayınları, İstanbul.
GÜVENÇ Serhat (2003) Birinci Dünya Savaşı’na Giden Yolda Osmanlıların Drednot Düşleri, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
HANİOĞLU Şükrü (ed.) (1989) Kendi Mektuplarında Enver Paşa, Der Yayınları, İstanbul
HOCHWÄCHTER Gustav von (1979) Türklerle Cephede: Bir Alman Subayının Balkan Harbi Anıları, (çev) Fahri Çeliker, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
HOPKIRK Peter (1994) On Secret Service East of Constantinople: The Plot to Bring Down the British Empire, John Murray, Londra.
HOPKIRK Peter (1994) On Secret Service East of Constantinople: The Plot to Bring Down the British Empire, John Murray, Londra.
HOWARD Harry N. (1966) The Partition of Turkey: A Diplomatic History 1913-1923, 2nd printing, (: Howard Fertig, New York.
İLDEN Şerif (1998) Birinci Dünya Savaşı Başlangıcında 3. Ordu: Sarıkamış Kuşatma Manevrası ve Meydan Savaşı, (ed) Sami Önal, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları İstanbul.
İNÖNÜ İsmet (1985) Hatıralar, c.1, (ed.) Sebahattin Selek, Bilgi Yayınevi; Ankara.
KANNENGIESSER Hans (1928) Campaign in Gallipoli, Hutchinson & Co., Londra.
KARABEKİR Kazım (2011) Birinci Dünya Savaşı Anıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
-----------------------------(2001) Tarihte Almanlar ve Alman Ordusu, Emre Yayınları, İstanbul.
KARATAMU Selahattin (1971) Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi (1908-1920), c.3, kısım 6, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
KARLIDAĞ Fazıl, Kani Ciner (1967) Birinci Dünya Harbi Avrupa Cepheleri: Makedonya Cephesi, c. 7, kısım 3, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
[KATIRCIOĞLU] Mahmut Muhtar (1999) Maziye Bir Nazar: Berlin Antlaşması’ndan Birinci Dünya Savaşı’na Kadar Avrupa ve Türkiye-Almanya İlişkileri, (ed) Nurcan Fidan, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
KELLER Joseph (1983) British Policy towards the Ottoman Empire 1908-1914, Frank Cass, Londra.
KRESSENSTEIN Friedrich Freiherr Kress von (2007) Son Haçlı Seferi: Kuma Gömülen İmparatorluk, (çev) Tahir Balaban, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
KURAT Akdes Nimet (ed) (1966) Birinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Bulunan Alman Generallerinin Raporları, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara.
KUT Halil (1972) İttihat ve Terakki’den Cumhuriyete Bitmeyen Savaş: Kutülamare Kahramanı Halil Paşanın Anıları, 7 Gün Yayınları, İstanbul.
MACMUNN George, Cyril Falls (1928) Military Operations Egypt & Palestine, c. 1, His Majesty’s Stationery Office, Londra.
MAHMUD Şevket Paşa (1988) Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmur Şevket Paşa’nın Günlüğü, Arba Yayınları, İstanbul.
MASLOFSKI (1935) General Maslofski’nin Umumi Harpte Kafkas Cephesi Eserinin Tenkidi, (çev) Nazmi, Genelkurmay Matbaası, Ankara.
MCKALE Donald M. (1998) War by Revolution: Germany and Great Britain in the Middle East in the Era of World War I, The Kent University Press, Kent.
MILLER Geoffrey (1997) Straits: British Policy towards the Ottoman Empire and the Origins of the Dardanelles Campaign, The University of Hull Press, Hull.
MORGENTHAU Henry (1919) Ambassador Morgenthau’s Story, Doubleday, Page & Co., New York.
MÜHLMANN Carl (2009) İmparatorluğun Sonu 1914, (çev) Kadir Kon, Timaş Yayınları, İstanbul.
NEULEN Hans Werner (1990) Felgrau in Jerusalem: Das Levantenkorps des kaiserlichen Deutschland, Universitas Verlag, München.
M. NEŞET (1930) Büyük Harpte Suriye Cephesinde 48. Piyade Fırkası, Askeri Matbaa, İstanbul.
ONALP Kamil Hilmi Üstünsoy (1986) Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Sina-Filistin Cephesi, c.4, kısım 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
POLYZOIS Konstantinos (1999) A History of the Hellenic Army 1821-1997, Army History Directorate, Athens.
POMIANKOWSKI Joseph (1990) Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü: 1914-1918 1. Dünya Savaşı, (çev) Kemal Turan, Kayıhan Yayınları, İstanbul.
REYNOLDS Michael A. (2003) The Ottoman-Russian Struggle for Eastern Anatolia and the Caucasus, 1908-1918: Identity, Ideology and the Geopolitics of World Order, Princeton University yayınlanmamış doktora tezi.
RÖMER Matthias (2007) Die deutsche und englische Militärhilfe für das Osmaniche Reich 1908-1914, (Peter Lang, Frankfurt am Main.
SABİS Ali İhsan (1990) Harp Hatıralarım: Birinci Dünya Harbi, c.1, Nehir Yayınları, İstanbul.
SANDERS Liman von (1928) Five Years in Turkey, (çev.) Carl Reichmann, The Williams & Wilkins Co. Baltimore.
SARAL Muhterem vd. (1993) Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Çanakkale Cephesi Harekatı, c. 5, kitap 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
SELIŞIK Selahattin (2006) Kafkas Cephesinde 10ncu Kolordunun Birinci Dünya Savaşının Başlangıcından Sarıkamış Muharebelerinin Sonuna Kadar Olan Harekâtı, 2. baskı, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
SHEFFY Yigal (1998) British Military Intelligence in the Palestine Campaign 1914-1918, Frank Cass, Londra.
SILBERSTEIN Gerard E. (1970) The Troubled Alliance: German-Austrian Relations 1914 to 1917, The University Press of Kentucky, Lexington.
STEUBER Werner (1932) Yıldırım, (çev.) Nihat, Askeri Matbaa, İstanbul.
SÜER Hikmet (1993) TSK Tarihi Balkan Harbi (1912-1913): Şark Ordusu İkinci Çatalca Muharebesi ve Şarköy Çıkarması, c. 2, kısım 2, kitap 2, 2nci baskı, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
TALAT Paşa (2001) Talat Paşa’nın Anıları, (ed) Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. TRAVERS Tim (2001) Gallipoli 1915, Tempus, Stroud.
TRUMPENER Ulrich (1968) Germany and the Ottoman Empire 1914-1918, Princeton University Press, Princeton.
TÜRKER Rüştü (2006) Birinci Dünya Harbinde Bakü Yollarında 5nci Kafkas Tümeni, 2. baskı, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
UNGER Michael (2003) Die bayerischen Militärbeziehungen zur Türkei vor und im Ersten Weltkrieg, Peter Lang, Frankfurt am Main.
UYAR Mesut, Edward J. Erickson (2009) A Military History of the Ottomans: From Osman to Atatürk, Praeger Security International/ABC-Clio, Santa Barbara.
WALLACH Jehuda L. (1977) Bir Askeri Yardımın Anatomisi: Türkiye’de Prusya-Alman Askeri Heyetleri 1835-1919, (çev) Fahri Çeliker, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
YAZMAN M. Şevki (1953) Mehmetçik Avrupa’da, Ahmet Halit Yaşaroğlu Kitapçılık, İstanbul.
YEĞİN Süleyman İzzet (2006) Birinci Dünya Harbinde Azerbaycan ve Dağıstan Muharebelerinde 15nci Piyade Tümeni, 2. Baski, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
YILMAZ Veli (1993) I. Dünya Harbinde Türk Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar, Cem Ofset Matbaacılık, İstanbul.
YILMAZER Bülent (2005) Çanakkale Hava Savaşları, Milsoft, Ankara.
YÜCEER Nasır (1996) Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu’nun Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
BOPPE Auguste (1930) XVIII. Asırda Fransa ve Türk Askerliği, Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, (çev) Ahmed Refik, c. 1, no. 4.
FINKEL Caroline (1992) French Mercenaries in the Habsburg-Ottoman War of 1593-1606: The Desertion of the Papa Garrison to the Ottomans in 1600, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, c. 55, no.3.
GAWOREK Norbert H. (2008) Hans von Seeckt, (ed) David T. Zabecki, Chief of Staff: The Principal Officers Behind History’s Great Commanders, c. 1, Naval Institute Press, Annapolis.
HALEY Charles D. (Nisan 1994) The Desperate Ottoman: Enver Paşa and the German Empire – II, Middle Eastern Studies, c. 30, No. 2.
KERNER Robert J. (1928) The Mission of Liman von Sanders I: Its Origins, The Slavonic Review, c. 6-7, no. 16,17, 18, 19, Haziran-Aralık 1927, Mart-Haziran 1928.
MULLIGAN William (2006) We Can’t be More Russian than the Russians: British Policy during the Liman von Sanders Crisis, 1913-1914, Diplomacy and Statecraft, c. 17, no. 2.
STOKER Donald (2008) The History and Evolution of Foreign Military Advising and Assistance, 1815-2007, Military Advising and Assistance: From Mercenaries to Privatization 1815-2007, (ed) Donald Stoker, Routledge, Londra.
SWANSON Glen W. (1975) War, Technology, and Society in the Ottoman Empire from the Reign of Abdülhamid II to 1913: Mahmud Şevket and the German Military Mission, War, Technology and Society in the Middle East, (ed) V.J. Parry, M.E. Yapp, Oxford University Press, Londra.
TRUMPENER Ulrich (1960) German Military Aid to Turkey in 1914: An Historical Re-Evaluation, The Journal of Modern History, c. 32, no.2., Haziran
TURFAN Mehmet Naim (1991) Reporting Him and His Cause: Mahmut Şevket Paşa and the Liman von Sanders Mission, Chaiers d’études sur la Méditerranée orientale et la monde turco-iranien, no.12, Temmuz-Aralık
UYAR Mesut (2012) Bir Arşiv Yağmasının Hikâyesi, Çanakkale 1915, No. 13, Eylül
------------------- (Bahar 2012) Osmanlı Askeri Rönesansı: Balkan Bozgunu ile Yüzleşmek, Türkiye Günlüğü, sayı: 110.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı (1935) Sadrazam Halil Hamid Paşa, Türkiyat Mecmuası, c.5.