Nihat Erim Hükûmetleri’nin Haşhaş Politikası

Türkiye’nin siyasî tarihinde 12 Mart Muhtırası döneminin ayrı bir özelliği vardır. Daha önceki dönemlerden farklı olarak eski CHP’li Nihat Erim’in kurduğu partiler üstü hükûmetlerin karşılaştığı en önemli dış politika sorunlarından birisini haşhaş üretiminin yasaklanması teşkil etmiştir. Süleyman Demirel’in Başbakanlığı döneminden beri ABD’de uyuşturucu bağımlılığını kontrol altına almak isteyen Amerikalı yetkililer, ülke içinde kullanılan uyuşturucunun Türkiye menşeli olduğuna inandıkları için haşhaş ekimini yasaklatma konusunda Erim Hükûmeti’yle temasa geçmişlerdir. İç politikada önemli sorunlarla karşı karşıya bulunan Nihat Erim’in Başbakanlığındaki hükûmet, ABD desteğiyle haşhaş üreticisi çiftçilere farklı geçim kaynakları sağlayabilecekleri düşüncesiyle ve Türkiye’ye yönelik olumsuz algıları değiştirebilme umuduyla haşhaş üretimini yasaklama kararı almıştır. Böylece hem çözüm bekleyen sorunları azaltmak ve hem de ABD’den Türkiye’ye verilecek destek karşılığında haşhaş üretim bölgelerinde farklı yatırım sahalarına yönelmeyi amaçlayan Nihat Erim, kısa süreli Başbakanlığı zamanında bu hedefe ulaşma olanağı bulamamıştır. Erim Hükûmeti’nin haşhaş ekiminin durdurulması kararına ne Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın ve ne de askerî yetkililerin karşı çıkmaması da önemlidir. Devletin üst kademesi arasında görüş birliği halinde alınan; ancak 12 Mart döneminde baskılar sonucu yasaklandığı düşünülen haşhaş üretimine demokrasiye dönülmesiyle yeniden başlanmıştır.

The Poppy Policy of Nihat Erim Governments

“The March 12 Memorandum” holds a prominent position in the political history of Turkey. Unlike previous periods, one of the most significant foreign policy matters that the Nihat Erim’s supra-governments (a former CHP member) faced was the prohibition of poppy production. The American officials wanted to contact with the Erim Government as they were of the opinion to take control of drug addiction in the United States since the time of Prime Minister Süleyman Demirel. The Erim government, confronted with major problems in domestic politics took the decision of banning poppy production with the support of USA both hoping to alter the negative perceptions towards Turkey and supplying alternative employment for poppy producers. However; Nihat Erim, though he targeted to solve ongoing problems and open new investment areas in the field of poppy production, couldn’t find the change of reaching the target in his short government period. It is of importance that neither the president Cevdet Sunay nor the high military officals opposed to the decision of Erim government. The poppy production which was considered to have been banned by the consensus of high officials during 12 March Period resumed after the return to the democracy.

PDF

___

Nihat Erim Özel Arşivi (Tasnife Girmemiş Özel Evrak)
Dışişleri Bakanlığı Belleteni
Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi
Millet Meclisi Tutanak Dergisi
Resmî Temaslar: Sn. Başbakan ve Sn. Bayan Erim’in Birleşik Amerika’yı Ziyareti 18-23 Mart 1972 (1972) Amerikan Basın ve Kültür Merkezi.
Yankı
Cumhuriyet
Hürriyet
Son Havadis
Tercüman
Ulus
Yeni Asır
Nihat Erim’in Başbakanlığı döneminde Özel Kalem Müdürü olarak görev yapan Sn. Güner Öztek ile 14 Kasım 2014 tarihinde yapılan görüşme.
AHMAD Feroz (2007) Demokrasi Sürecinde Türkiye: 1945-1980, Hil Yayın, İstanbul, 3.bs.
AKER Ahmet (1975) 12 Mart Döneminde Dışa Bağımlı Tekelleşme, Sander Yayınları, İstanbul.
AYDIN Suavi, TAŞKIN Yüksel (2014) 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, İstanbul, İletişim Yayınları. CEM İsmail (1993) Tarih Açısından 12 Mart, Cem Yayınevi, İstanbul, 3.bs.
ÇAVDAR Tevfik (2004), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950’den Günümüze), İmge Kitabevi, Ankara, 3.bs.
DEMİREL Hüseyin (1977) 12 Mart’ın İçyüzü: Nasıl Geldi, Nasıl Geçti?, Yeni Asya Yayınları, İstanbul.
ERHAN Çağrı (1996) Beyaz Savaş: Türk-Amerikan İlişkilerinde Afyon Sorunu, Bilgi Yayınevi, Ankara.
ERİM Nihat (2005) Günlükler: 1925-1979 II. Cilt, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005.
ERİM Nihat (2007) 12 Mart Anıları (Yay. Haz. Raşit ÇAVAŞ), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
FİNCANCIOĞLU Yurdakul (2000) Demirel: Demokrasinin Duraklama Yılları, Büke Yayınları., İstanbul.
HALE William (1996) Türkiye’de Ordu ve Siyaset (1789’dan Günümüze), Hil Yayın, İstanbul.
KARAOSMANOĞLU Attila (2005) İzmir Karşıyaka’dan Dünya’ya…, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 3.bs.
KOÇAŞ Sadi (1978) 12 Mart Anıları, May Yayınları, İstanbul.
LÜTEM İlhan (1992) Erim’den Mektuplar, b.y.y., İstanbul.
SÖNMEZOĞLU Faruk (1995) ABD’nin Türkiye Politikası (1964-1980), Der Yayınları, İstanbul.
ORAN Baskın (Ed.) (2009) Türk Dış Politikası Cilt I: 1919-1980, İletişim Yayınları, İstanbul, 14.bs. USLU Nasuh (2016) Çatlak İttifak: 1947’den Günümüze Türk-Amerikan İlişkileri, Nobel Yayıncılık, Ankara.
YETKİN Çetin (2007) Türkiye’de Askeri Darbeler ve Amerika: 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980, Yeniden Müdafaa-i Hukuk Yayınları, Antalya, 4.bs.
GÜLEN Ahmet (2018) Türk Siyasal Hayatında Nihat Erim, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
Milliyet Gazetesi http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/