Son Osmanlı Mebusân Meclisi Seçimleri Sürecinde Siyasî Bir Anket: Türk Kadınına Seçim Hakkı Verilmeli mi?

TUNA, Serkan, Son Osmanlı Mebusân Meclisi Seçimleri Sürecinde Siyasî Bir Anket: Türk Kadınına Seçim Hakkı Verilmeli mi?, CTAD, Yıl 12, Sayı 23, (Bahar 2016), s. 25-52. 12 Ocak 1920 tarihinde açılan son Osmanlı Mebusân Meclisi öncesindeki "tarihi" seçimler, 2 Ağustos 1908'de kabul edilen geçici seçim kanunu ile 7 Ekim 1919 tarihli kararname ve 19 Ekim 1919 tarihli talimatnameye göre yapılmıştır. İlgili mevzuat gereğince bu seçimlere kadınlar katılamamıştır. Buna karşılık, Vakit Gazetesi'nin 20 Ekim 1919 tarihinden itibaren düzenlediği bir anket ile Türk kadınının seçim hakkı meselesi gündeme gelmiştir. Aralıklarla 1 Kasım 1919'a kadar devam eden ve 4 Kasım 1919'daki bir yazıyla sona eren ankete, dönemin önde gelen eğitim kurumları ve kadın cemiyetleri ile çeşitli kadın simalar katılmıştır. Anket kapsamında yöneltilen en önemli soru, genel olarak kadınların ve özel olarak da Türk kadınının seçim hakkının olup olmamasına yöneliktir. Bunun dışında, mebus seçme/seçilme şartları ile mebus seçilebilecek kadın isimlere ilişkin de soru yöneltilmiştir. Katılımcılar sorulara açık ve net cevaplar verirlerken, genel olarak kadınların seçimlere katılması konusunda bir görüş birliği içerisinde oldukları anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, gerek yaşanan koşullar gerekse kadınların eğitim seviyeleri dikkate alınarak, Türk kadınının seçim hakkına yönelik bazı olumsuz düşünceler de dile getirilmiştir. Seçme ve seçilme hakkı konusunda eğitim düzeyi, yaş ve yaşam tecrübesi gibi şartlar ön plana çıkarılırken, mebus olabileceği düşünülen kadınlar arasında da Hâlide Edîb [Adıvar] ismi ağırlık kazanmıştır.

Parliamentary Elections: Should Right of Election be granted to Turkish

TUNA, Serkan, A Political Survey in the Process of the Last Ottoman Parliamentary Elections: Should Right of Election be granted to Turkish Woman?, CTAD, Volume 12, Issue 23, (Spring 2016), pp. 25-52. Elections, which could be regarded as historical, before the last opening of Ottoman Parliament in 12 January 1920 were conducted in accordance with the temporary election law which was accepted in 2 August 1908 with a decree dated 7 October 1919 and an ordinance dated 19 October 1919. According to the referred law, women were not allowed to participate in the elections. On the other hand, a debate on the election right of Turkish women was raised with a survey held by Vakit newspaper starting from 20 October 1919. Leading educational institutions of the period, various women organizations and some popular figures among women attended the survey that intermittently continued until 1 November and ended with an article in 4 November 1919. The most important question asked under the scope of survey was relevant to the necessity of the female suffrage in general and particularly the necessity of the participation of Turkish women to the elections. Apart from these, questions concerning the conditions of parliamentary elections and the possibility of election of Turkish women as a deputy. Participants openly responded the questions and it is clearly understood that there had been a consensus on the idea that women should participate to the elections. On the other hand, some negative opinions were also given by taking the actual conditions and education levels of women into consideration. While conditions such as education level, age and life experience were emphasized concerning the suffrage, Hâlide Edib [Adıvar] came into prominance among the women who were considered as deputies.

PDF

___

Adalet Hüsnî "Türk Kadınının Hakkı", Vakit, No 712, 26 Teşrîn-i evvel 1335/1919, s. 3.
Akşin Sina (2004) İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Cilt 1, [Mutlakıyete Dönüş 1918- 1919], 2. b., İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Çakır Serpil (2011) Osmanlı Kadın Hareketi, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 3. b., Metis Yayınları, İstanbul.
Demirel Ahmet (2010) İlk Meclis'in Vekilleri-Milli Mücadele Döneminde Seçimler, İletişim Yayınları, İstanbul.
Erdem Yasemin Tümer (2013) II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Kızların Eğitimi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Güneş Zeliha (2012) Kadınların Seçme-Seçilme Hakkı Konusunda Halide Edip'le Yapılan Bir Söyleşi, The Journal of Academic Social Science Studies, Volume 5, Issue 2, April 2012, pp. 157-162.
Karaca Taha Niyazi (2004) Meclis-i Mebusan'dan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Geçiş Sürecinde Son Osmanlı Mebusan Seçimleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Mim Ayın "Kimler İntihâb Hakkına Malikdir?", Vakit, No 704, 18 Teşrîn-i evvel 1335/1919, s. 2.
Olgun Kenan (2008) 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
Olgun Kenan (2011) Türkiye'de Cumhuriyetin İlanından 1950'ye Genel Seçim Uygulamaları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XXVII, Sayı 79, (Mart), s. 1-36.
Özyürek Mustafa (2014) Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Bir Eğitimci: Nakiye Elgün- Nakiye Elgün; A Educator from Ottoman Empire to Tırkish Republic, Atatürk Dergisi, (Journal of Ataturk), Cilt/Volume 3, Sayı/Number 2 (Aralık/December), s. 29-46.
Resmiyye Hassan "Türk Kadınlarına İntihâb Hakkı Verilmeli mi?", Vakit, No 721, 4 Teşrîn-i sâni 1335/1919, s. 3.
Sarıhan Zeki (2013) Millî Mücadele'de Maarif Ordusu, Tarihçi Kitabevi, İstanbul.
Sezer Ayten (1999) Atatürk Döneminde Yabancı Okullar (1923-1938), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
"Türk Kadınlarına İntihâb Hakkı Verilmeli mi?", Vakit, No 706, 20 Teşrîn-i evvel 1335/1919, s. 2.
"Türk Kadınlarına İntihâb Hakkı Verilmeli mi?", Vakit, No 709, 23 Teşrîn-i evvel 1335/1919, s. 3.
"Türk Kadınlarına İntihâb Hakkı Verilmeli mi?", Vakit, No 711, 25 Teşrîn-i evvel 1335/1919, s. 3.
"Türk Kadınlarına İntihâb Hakkı Verilmeli mi?", Vakit, No 713, 27 Teşrîn-i evvel 1335/1919, s. 3.
"Türk Kadınlarına İntihâb Hakkı Verilmeli mi?", Vakit, No 717, 31 Teşrîn-i evvel 1335/1919, s. 3.
"Türk Kadınına İntihâb Hakkı Verilmeli mi?", Vakit, No 718, 1 Teşrîn-i sâni 1335/1919, s. 3.
Türk Parlamento Tarihi, Meşrutiyete Geçiş Süreci: I. ve II. Meşrutiyet (1997) I. Cilt, (Yayına Haz. İhsan Güneş), Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No:14, Ankara.
Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem 1919-1923 (1994) I. Cilt, (Yayına Haz. Fahri Çoker), Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No:4, Ankara.
Yasama Meclisi Üyeleri Seçimi ve Siyasi Partiler Kanunları 1876-2013 (2013) (Haz. Tarhan Erdem), Doğan Kitap, İstanbul.
Zihnioğlu Yaprak (2003) Kadınsız İnkılap, Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, Metis Yayınları, İstanbul.