Soğuk Savaş Dönemi Algı ile Gerçek Arasında Bir İmge Olarak Türk Solu; Demokrat Parti'nin Sol Hareketlere Yaklaşımı

ÖZDEMİR, Emin, ŞENDİL, Fatih A., Soğuk Savaş Dönemi Algı ile Gerçek Arasında Bir İmge Olarak Türk Solu; Demokrat Parti'nin Sol Hareketlere Yaklaşımı, CTAD, Yıl 12, Sayı 23 (Bahar 2016), s. 337-367. II. Dünya Savaşı sonrası kutuplara ayrılan dünyada Türkiye, yayılmacı Sovyet tehdidi karşısında Batı Bloğu'nda yer almaya çalışır. Bu sebepten Soğuk Savaş'ın ilk yıllarından itibaren Türkiye, Sovyet Rusya ile özdeşlemiş olan komünizme karşı bir devlet refleksi geliştirir. Zaman zaman cadı avına varan sol karşıtlığı, 1946-50 arası CHP'nin son iktidar döneminde başlar, 1950-54 Demokrat Parti iktidarında özellikle Kore Savaşı ve NATO üyeliği sürecinde zirve noktasına ulaşır. Sola karşı DP iktidarının ilk döneminde yoğunlaşan bu baskı, bir tehdit algısından olduğu kadar, Türkiye'de altyapısı olmayan sol düşünceyi büyük bir tehlikeymiş gibi göstererek Batı Bloğu'nda kendisine yer açma çabasından da kaynaklanır. Makalemizde DP'nin ilk iktidar döneminde sol hareketlere yaklaşımı, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi'nden, TBMM Tutanak Dergisi'nden, ABD Ankara Büyükelçiliği ve İstanbul Konsolosluğu raporlarından, dönemin gazetelerinden ve ikincil kaynaklardan yararlanılarak incelenmiştir.

The Turkish Left as an Image Between Reality and Perception in the Cold War: Approach of Democrat Party Towards Leftist Movements,

ÖZDEMİR, Emin, ŞENDİL, Fatih A., The Turkish Left as an Image Between Reality and Perception in the Cold War: Approach of Democrat Party Towards Leftist Movements, CTAD, Volume 12, No. 23 (Spring 2016), pp. 337-367. In the polarized world following the World War II, Turkey started to seek ways to be a part of the Western bloc due to the expansionist Soviet threat. For this reason Turkey developed a reaction against communism that was equated with Soviet Russia from the beginning of the Cold War. The opposition against the leftist movements which sometimes turned to a "witch-hunt" began in the last ruling period of Republican People's Party (CHP) between the years of 1944-50 and reached its peak in the rule of Democrat Party (DP) 1950-54, especially in the process of Korean War and membership to NATO. The increasing pressure against the left in DP's rule was not only derived from the threat perception but also Turkey's efforts for finding place in Western bloc by denoting the rootless left ideology as a major threat. This essay examines DP's approach to left movements at its first period in the light of the Republican Archive, Turkish Parliamentary Minutes, reports of US Embassy in Ankara and US Consulate in Istanbul as well as the newspapers of the referred time.

PDF

___

AKAL Emel (2007) Mustafa Suphi, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Cilt 8: Sol, İletişim Yayınları, İstanbul s. 138-164.
AKÇALI Aslı Avcı (2015) Karanlık Sokağı Aydınlatan Enstitü: Aksu Köy Enstitüsü, Turkish Studies, C. 10/5, Bahar, Ankara, s. 27-56.
AKKAYA Bülent (2012) Türkiye'nin NATO Üyeliği ve Kore Savaşı, Akademik Bakış Dergisi, S.28, Ocak-Şubat, s.1-20.
Akşam Gazetesi, 29.7.1950.
Akşam Gazetesi, 15.8.1950.
Akşam Gazetesi, 10.12.1952.
ARSLAN Ali (2011) Türkiye'de Üniversite ve Siyaset, Paraf Yayınları, İstanbul.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.18.1.2/125.19.17, 7.3.1951.
BCA 30.18.1.2/125.19.5, 8.3.1951.
BCA 30.18.1.2/122.44.2, 1.5.1950.
BCA 30.18.1.2/124.92.17, 21.12.1950.
BCA 30.18.1.2/ 127.95.15, 31.12.1951.
BCA 30.18.1.2/125.19.17, 7.3.1951.
BCA 30.01.0.0/41.242.10, 3.7.1950.
BCA 30.01.0.0/ 123.783.4, 16.12.1951.
Cumhuriyet Gazetesi 16.5.1950.
Cumhuriyet Gazetesi, 29.7.1950.
Cumhuriyet Gazetesi, 29.7.1950.
Cumhuriyet Gazetesi, 30.7.1950.
Cumhuriyet Gazetesi, 5.8.1950.
Cumhuriyet Gazetesi, 8.8.1950.
Cumhuriyet Gazetesi,10.8.1950.
Cumhuriyet Gazetesi,12.8.1950.
ÇAKMAK Fevzi (2007) Kuruluşundan Kapatılışına Kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi İçerisinde Köy Enstitülerine Yönelik Muhalefet, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 15, Güz, s.221-250.
ÇAPANOĞLU Münir Süleyman (1964) Türkiye'de Sosyalizm Hareketleri ve Sosyalist Hilmi, Pınar Yayınevi, İstanbul.
ÇAVDAR Tevfik (2013) Türkiye'nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, 5.bs., İmge Kitabevi, Ankara.
---------------------- (2013) Türkiye'nin Demokrasi Tarihi 1950'den Günümüze, 5. bs., İmge Kitabevi, Ankara.
Democracy in Turkey, 1950-1959; Records of the U.S. State Department Classified Files:
001/2-1050 (20 January), Ankara to Department of State, Despatch No: 60.
001/5-650 (13 April 1950), Ankara to Department of State, Despatch No: 301.
001/8-1150 (10 July 1950), Ankara to Department of State, Despatch No: 13.
001/9-1350 (11 August 1950), Ankara to Department of State, Despatch No:76.
001/10-550 (13 September 1950), Ankara to Department of State, Despatch No: 148.
001/1-1452 (17 December 1951), Ankara to Department of State, Despatch No: 313.
001/2-1452 (14 January 1952), Ankara to Department of State, Despatch No:375,
001/3-1052 (14 February 1952), Ankara to Department of State, Despatch No: 448.
001/ 5-752 (7 May 1952), Istanbul to Department of State, Despatch No: 595.
ERTEM Barış (2010) Türkiye Üzerindeki Sovyet Talepleri ve Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1947), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.3, S. 11, s.252-273.
Esbab-ı Mucibeli Hüküm 1951 TKP (Türkiye Komünist Partisi) Tevkifatı (2000),BDS Yayınları, Berdan Matbaası.
GÜNAĞ Altuğ (2014) Amerika Birleşik Devletleri'nde Mc Carthy Dönemi ve Dış Politika Üzerindeki Etkileri, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.4. S.1, Temmuz-Aralık, s. 62-78.
HAYTOĞLU Ercan (2002) Kore Savaşı ve Denizli Kore Şehitleri ile Gazileri, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.11, s.76-115.
KURBAN Vefa (2014) 1950-60 Yıllarında Türkiye İle Sovyetler Birliği Arasındaki İlişkiler, ÇTTAD, C: 14 S.28, s.253-282.
MUMCU Uğur (1994) Bir Uzun Yürüyüş, 10.bs. Tekin Kitabevi, İstanbul.
ÖRNEK Cangül (2014) Türk Ceza Kanunu'nun 141. ve 142. Maddelerine İlişkin Tartışmalarda Devlet ve Sınıflar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 69, S. 1, s.109-139.
ÖZDEMİR Emin (2013) Amerikan Belgelerine Göre Türkiye'de Demokrasili Yıllara Geçişte İnanç Hürriyetinde Yaşanan Gelişmeler, Tarihin Peşinde, S.10, s.63-82.
Resmi Gazete, 22.6.1940.
Resmi Gazete, 11.6.1949.
Resmi Gazete, 16.6.1949.
Resmi Gazete 15.7.1950.
Resmi Gazete, 15.8.1951.
Resmi Gazete, 11.12.1951.
SAYILGAN Aclan (2009) Türkiye'de Sol Hareketler, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
SINMAZ SÖNMEZ Cahide (2012) Demokrat Parti İktidarının İlk İcraatlarına Bir Örnek: Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Kanun, Yönetim Bilimleri Dergisi, C.10, S. 20, s.111-136.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:8, Cilt:1, 14.08.1946.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:8, Cilt:3, 24.12.1946.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:8, Cilt:16, 14.2.1949.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:8, Cilt:25, 20.3.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:8, Cilt:25, 21.3.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:1, 30.6.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:1, 13.7.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:1, 14.7.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:2, 24.11.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:3, 22.12.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:3, 11.12.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:4, 17.1.1951.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:5, 22.2.1951.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:5, 25.2.1951.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:10, 16.11.1951.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Cilt:10, 19.11.1951 (Kapalı Oturum).
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:13, 23.2.1952.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:13, 27.2.1952.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:18, 26.12.1952.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:27, 20.1.1954.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:9, Cilt:27, 27.1.1954.
TEKİN Yusuf (2002) Türkiye'de İlk Sosyalist Hareket "İştirak Çevresi"nin Sosyalizm Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme, Ankara üniversitesi SBF Dergisi, C.57, S.4, s. 171-184.
TUNÇAY Mete (2000) Türkiye'de Sol Akımlar-I (1908-1925), BDS Yayınları, İstanbul.
YÜCEL İdris (2016) Turkish Experiments in Democracy: The Democratic Party And Religion In Politics Through The Eyes of French Diplomats, Journal for the Study of Religions and Ideologies, vol. 15, issue 43 (Spring 2016), 144-176.
Zafer Gazetesi, 29.7.1950.
Zafer Gazetesi, 30.7.1950.