Kerkük'ün Nüfus Yapısını Değiştirmeye Yönelik Çalışmalar

YALÇIN, Emruhan, Kerkük'ün Nüfus Yapısını Değiştirmeye Yönelik Çalışmalar, CTAD, Yıl 12, Sayı 23, (Bahar 2016), s. 137-166. Kerkük Bölgesi; tarihi bir yol olmasının yanında, sahip olduğu yeraltı kaynakları ve mümbit toprakları nedeniyle, İslamiyet'ten ve Anadolu'nun fethinden önce Türklerin ilgisini çekmiş ve Orta Asya'dan gelerek özellikle Abbasi döneminden itibaren yoğun olarak bu bölgelere yerleşmişlerdir. Kerkük, 1055 yılında Büyük Selçuklu Hakanı Tuğrul Bey tarafından ele geçirilmiş, 1517 yılında da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Kuzey Irak bölgesinde Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan "Cezire" bölgesinin doğusunda yer alan Kerkük, Dakuk ve Nilkaz nahiyelerinden meydana gelen Kerkük Sancağında ilk resmi nüfus sayımı, Kanuni Sultan Süleyman döneminde (1520-1566) yapılmıştır. %90'ı Türklerden oluşan Kerkük'te 1920 yılına kadar milliyet esasına dayalı başka bir nüfus sayımı yapılmamış, dini inançlara göre tutulan kayıtlara rastlanılmıştır. Bölgenin Türk çoğunluklu nüfus yapısı; anlaşılmaz bir biçimde başta İngilizler, müteakiben Irak yönetimleri tarafından, potansiyel tehlike görülüp çeşitli hilelerle değiştirilerek, önceleri Araplaştırma daha sonra Kürtleştirme politikaları ile karşı karşıya kalmıştır. Tarihin hiçbir döneminde Kerkük'te, ne Araplar ne de Kürtler çoğunluğu sağlayabilmiştir. Bugün ise Kerkük'ün nüfus yapısının yavaş yavaş değiştirildiğine tanık oluyoruz. Farklı kimlik yapılarının yükselen eğilimi sayesinde Kürt, Türkmen grupları arasında düşmanlık çıkarmak, Türkiye'nin kabul edilebilir bağlantısı olan Türkmenlerin asimilasyonu ile bu bağın ortadan kaldırılması ve Türkiye-Kerkük bağlantısının kesilmesi hedeflenmiştir. Çalışmanın amacı; Kerkük'ün, geçmişten günümüze kadar olan demografik yapısındaki değişimleri ortaya koymaktır.

YALÇIN, Emruhan, The Works towards Changing the Demographic Structure of

Kirkuk, CTAD, Volume 12, Issue 23, (Spring 2016), pp. 137-166. The Kirkuk region has been the center of attraction for the Turks coming from Central Asia as of Abbasid period and even before Islam and the conquest of Anatolia for its abundant resources along with its importance as being located on historical cross-roads. Kirkuk was occupied by Tuğrul Bey, the Great Seljuk Khakan, in 1055, and became an Ottoman territory in 1517. The first official census in the Kirkuk Sanjak, which was composed of Kirkuk, Dakuk and Nilkaz districts and situated in the east of "Cezire" region between Tigris and Euphrates in Northern Iraq, was made in the period of Suleiman the Magnificient (1520-1566). No other census based on nationality has been carried out until 1920 in Kirkuk, where Turks formed 90 % of the population, but only some records relying on religious faith have been witnessed. The Turkish dominated demographic structure of the region, being regarded as a threat, has been incomprehensively subjected first to Arabization then to Kurdization by the Iraqi governments as well as by the English by various deceitful policies. Neither Arabs nor Kurds have ever constituted the majority in Kirkuk throughout the history. But today, we are witnessing the demographic the structure of Kirkuk changed slowly. With the rising trend of identity construction, and assimilation policies which provoked hostilities between Kurdish and Turkmen groups, the eliminate on the national bond between Turkey and Turkmens was aimed. The purpose of this study, from past to present is to reveal changes in the demographic structure of Kirkuk today.

PDF

___

111 Numaralı Kerkük Livâsı Mufassal Tahrîr Defteri (Kanûnî Devri) (2003); Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
1958-1959 İngiliz Belgelerinde Irak I, E. Gen. Halil İbrahim Hüseyin Tercüme ve Yorumu (2000), Hikme Matbaası, Bağdat.
1958-1959 İngiliz Belgelerinde Irak II, E. General Halil İbrahim Hüseyin Tercüme ve Yorumu, Hikme Matbaası, Bağdat.
AL-HASANİ Abdul Razzak (1956) Ancient and Modern Iraq-I, Saida:Al-Irfan Press.
AL-JAMİL Seyyar (1999) Liderler ve Efendiler, Osmanlı Paşalar ve Arap Kalkınmacılar (Arapça), Ehliya yayın ve Dağıtım, Amman-Ürdün.
ALP İlker (1998) Misak-ı Millî, Misak-ı Millî ve Türk Dış Politikasında Musul, Ankara.
Avukat Casım Muhlis (1969) Tabakçalı'nın Not Defteri ve Avukat Casim Muhlis'in Hatıraları (Arapça), Asriye Yayınevi, Saida: Beyrut; Tabakçalı'nın Genel Askerî Hâkime gönderdiği 14-15 Şubat 1959 Tarihinde AS/56/363 Numaralı Raporu.
AYDIN, Mesut (2001) Türkiye ve Irak Hududu Meselesi, Ankara.
Başbakanlık Basın ve Yayın Genel Md.lüğü web sitesi: Kürt Gerçekleri, http:/www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/DISBASIN/2005/12/26X12X05.HTM# %203.
BATATU Hanna (1992) Baasçılar ve Özgür Subaylar (Arapça), Arap Araştırmaları Yayınevi, Beyrut.
BEYATLI Hidayet Kemal (1998) Irak Türkleri'nin Tarih, Dil ve Kültürleri, Misak-ı Millî ve Türk Dış Politikasında Musul, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara.
Birinci Dünya Harbi'nde Türk Harbi Irak-İran Cephesi (1914 - 1918), III/2, (2002); Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayını, Ankara.
BÖRKLÜ Meşhure Yılmaz http://Lozan sonrası Irak Türklerinin Durumu ve Genel Problemleri.
ÇAĞATAY Soner ve FINK Daniel The Washington Institute for Near East Policy Uzmanlarının analizi, http:/www.dünyagündemi.com/ydg/index.php?option=com_ content &task= view&id=518&Itemid=64.
ÇATALTEPE Sipahi (1996) Irak Türkmenleri, Gündem, Strateji Grubu Haber Bülteni, Ankara.
ÇAY Abdulhaluk (1987) Batı Türklerin Tarihlerine Genel Bir Bakış, Irak Türkleri Sempozyumu Tebliğleri, Ankara.
DEMİRCİ Nefi (1990) Dünden Bugüne Kerkük, İstanbul.
DEMİRCİ Fazıl Irak Türklerinin Bugünkü Yerleşim Yerleri (İngilizce), Kerkük, Yıl 1, No. 1.
DEMİRBAŞ Bülent (1995) Musul Kerkük Olayı ve Osmanlı Devletinde Kuveyt Sorunu, Arba Yayını, İstanbul.
EMİROĞLU Sema (2007) Los Angeles Times: Savaşın Üçüncü Cephesi Kerkük'te Açılıyor, http:/www.milliyet.com.tr/2007/02/02/son/sondun08.asp.
Encyclopedia Britannica (İngilizce) (1965); Volume 13, B. Amerika.
EROĞLU Cengiz (2005) Irak'ta Türkmen var mı?, Global Strateji, Yıl: 1, S. 1.
ERTUĞRUL Ümit (2006) Irak Türkleri Türkiye, Kerkük Vakfı, İstanbul.
FROMKİN David (1994) Barışa Son Veren Barış, Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı 1914- 1918, Çev. Mehmet Harmancı, İstanbul.
Genelkurmay İstihbarat Başkanlığı (2004) Irak Türkleri (Türkmenler).
Gnkur. ATASE Bşk.lığı Arşivi, Barış Faaliyetleri Koleksiyonu, Klasör No: 1059, Dosya No: 16, Fihrist No: 1-30 (10 Mayıs 1924).
Gnkur. ATASE Bşk.lığı Arşivi, Klasör No: 1060, Dosya No: 19, Fihrist No: 3 - 47.
Gnkur. ATASE Bşk.lığı Arşivi, Zarf No: 97, Dosya No: 97, Fihrist No: 38, 39.
Genelkurmay ATASE Başkanlığının Stratejik Analizi, Mayıs 2004.
Gnkur. ATASE Bşk.lığı Arşivi, Zarf No: 97, Dosya No: 97, Fihrist No: 47.
Genelkurmay Başkanlığı (Eylül 2003); "Türkmenler" Dokümanı.
GÖYÜNÇ Nejat Musul, Misâk-ı Millî'ye Dâhil Midir, Değil Midir?, Misâk-ı Millî ve Türk Dış Politikasında Musul.
GÜNDÜZ Ahmet (2003) Irak Dosyası-I, TATAV Yayınları, İstanbul.
GÜNDÜZ Ahmet (2002) "Kerkük", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C.25.
HASAN Mazin Şükür Soran (2004); Kerkük Kerkük, Stratejik Analiz, ASAM, Ankara.
HASİP EL-KAYSİ Abdülmecit (1991) Yeni Irak'ın Siyasi Tarihinden Notlar-Asuriler (Arapça), Uluslararası Ansiklopediler Merkezi, Londra.
HÜRMÜZLÜ Erşat (2003) Türkmenler ve Irak, Kerkük Vakfı, İstanbul.
------------------------ (2006) Irak'ta Türkmen Gerçeği, Kerkük Vakfı Yayınları, İstanbul.
Irak'taki Türkmen Varlığı (2000); Harp Akademileri Komutanlığı Yayınları, İstanbul.
Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilcisi Ahmet Muratlı ile yapılan mülakat (10 Eylül 2003), Ankara.
KAYAR Mustafa (2003) Türk Amerikan İlişkilerinde Irak Sorunu, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
"Kerkük İl Meclisi Başkanı Hasan Turan ile Röportaj", Ortadoğu Analiz (Eylül 2012); Orsam, S. 45.
KERKÜKLÜ Ali (2008) Kerkük'ün Nüfus Yapısı Değiştiriliyor, KÖKSAV E-Bülten, http://www.koksav.org.tr/ebulten/ocak2008/080129_kok-eb_hk-kerkuklu.pdf.
KETENE Orhan Türkmens of Iraq, A Nation Between Two Fires, Found at: http://uzbekistanerk. Org/leng120800.html.
KÖPRÜLÜ Ziyat (1996) Irak'ta Türk Varlığı, Örnek Limited Şirketi, Ankara.
KRAMES J.H. (1993) "Kerkük", İslam Ansiklopedisi, Millî Eğitim Basımevi, C. VI, İstanbul.
LONGRİGG Stephen Hemsley (1984) Irak'ın Yeni Tarihinde Dörtyüzyıl, Tercüme: Cafer Hayyat, Al-Şerif Al-Radi Matbaası, İran.
LONGRİGG Stephen Hemsley (1956) Irak 1900-1950, Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Tarih, Oxford Üniversitesi Matbaası, Londra, 2, Billing & Sons limited.
MARUFOĞLU Sinan (1998) Osmanlı Döneminde Kuzey Irak (1831-1914), İstanbul.
MC DOWAL David (1996) A Modern History Of The Kurds, 1. B.Tauris, New York.
MERAY Seha (1993) Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar - Belgeler I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
MISIROĞLU Kadir (1985) Musul Meselesi ve Irak Türkleri, Sebil Yayınevi.
Musul-Kerkük İle İlgili Arşiv Belgeleri (1525-1919) (1993), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
NAHİT Haşim (1915); "Irak Türkleri" Türk Yurdu, Yıl: 5. S. 94.
OĞUZLU H. Tarık (2001) The Turkomans of Iraq as A Factor in Turkish Foreign Policy: Socio-Political and Demographic Perspectives, Foreign Policy Institute, Ankara.
ÖGEL Bahattin- Kodaman, Bayram -Fahrettin Kırzıoğlu-Abdülhaluk Çay (1985) Türk Millî Bütünlüğü İçerisinde Doğu Anadolu, Ankara.
ÖKE Mim Kemal (1991) Kerkük-Musul Dosyası, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, İstanbul.
------------------------- (1992) Belgelerle Türk - İngiliz İlişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu 1918-1926, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
ÖMERİ Hayri Emin (1969) Irak'ın Yeni Tarihinden Politik Hikâyeler (Arapça), Afak Yayın ve Dağıtımevi, Bağdat.
ÖZMEN Hasan (1998) Irak'ta Türkmenler ve İnsan Hakları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara.
Radikal, McCain'den Türkmen ve Kerkük Uyarısı, 07/01/2007, http:/www.radikal.com.tr/ haber.php?haberno.
SAATÇİ Suphi (2007) Irak Türkmenleri ve Kerkük Sorunu, Global Strateji, Yıl: 3, S. 9.
SARAÇOĞLU Zeki (2003) ABD Demokrasisi ve Irak Türkleri, Ortadoğu.
SEMİN Ali (2013) Kuzey Irak Seçimleri, Türkmenler ve Kerkük Sorunu, http://www.bilgesam.org/incele/198/-kuzey-irak-secimleri--turkmenler-ve-kerkuk-sorunu/#. VoERZRWLRN0.
SİLLELİ Turan (2005) Büyük Oyunda Türkiye-Irak İlişkileri, IQ Yayıncılık, İstanbul.
SİRKECİ İbrahim (2005) Irak Türkmenlerinin Yurtdışına Göçü, Global Strateji, Yıl: 1, S. 1.
Sümer Tarihi (2002), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara.
SÜMER Faruk (1972) Oğuzlar (Türkmenler), A.Ü.DTCF Yayını, Ankara.
ŞAN Cemal (2001) Irak Türkmenlerinden Söz Ediyorum, Tarihi, Kültürel ve Siyasi Konulu Sempozyum, Erbil.
ŞİMŞİR Bilal N. (2004) Türk-Irak İlişkilerinde Türkmenler, Bilgi Yayınevi, Ankara.
TBMM Hükûmeti Dâhiliye Vekâleti tarafından, Musul Vilâyeti konusunda hazırlanan arşiv belgesi, Dışişleri Bakanlığı Arşivi (1340 (M. 1924); Fethi Bey'in Musul Meselesi Hakkında Cemiyet-i Akvam'a Tevdi Eylediği Muhtıra, İstanbul.
TUNÇ Hasan (2007) Tarihten Bu Güne Kerkük ve Geleceği, Global Strateji, Yıl: 3, S. 9.
Türk Ansiklopedisi Cilt XXXII (1983), Millî Eğitim Basımevi, Ankara.
Türk Ansiklopedisi XXI (1974), Ankara.
Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları (1992), Ankara.
Türk Dünyası Kültür Atlası (1997)-Selçuklu Dönemi, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, İstanbul.
"Turks in Iraq-Turkmans", http://www.angelfire.com/tn/turko.
TÜRKMEN Zekeriya (2003) Musul Meselesi, Askerî Yönden Çözüm Arayışları (1922- 1925), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
YALÇIN Emruhan (2005) Kerkük'ün Nüfus Yapısı, Atatürk Dergisi, Atatürk Üniversitesi AİİTE, C. IV, S. 3.
------------------------- (2013) Irak'ta Gerilimi Artıran Süreç, 21. Yüzyıl Dergisi, S. 50.
YAMANER Şerafettin (2000) Misak-ı Millî ve Musul Sorunu, Harp Akademileri Komutanlığı Yayınları, İstanbul.
YAVUZ Celalettin (2007) Irak'ta Türkmen Elleri: Türkiye'nin Irak'ta Son Serhat Kaleleri, Global Strateji, Yıl:3, S.9,.
YILDIZ Hakkı Dursun (1980) İslamiyet ve Türkler, İstanbul.
YILDIZ Hakan (2004) Irak-Musul-Kerkük Üçgeni ve Büyük Oyun, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
YILMAZ, Durmuş (2003); Musul Meselesi Tarihi, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.