İş Kanunu Layihası (1927) Hakkında İkdam Gazetesi Tarafından Düzenlenen Bir Anket

BELENLİ, Tuğba, İş Kanunu Layihası (1927) Hakkında İkdam Gazetesi Tarafından Düzenlenen Bir Anket, CTAD, Yıl 12, Sayı 23 (Bahar 2016), s. 249-278. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, 1920'li yılların başından itibaren ülkede çalışan bütün işçileri kapsayan bir kanun hazırlamaya girişmiş ve sonuçta 3008 sayılı "İş Kanunu" 15 Haziran 1936 tarihinde ilan edilmiştir. Bu süreçte kanunu hazırlama girişimlerinin bir parçası olarak çeşitli layihalar hazırlanmıştır. Bu çalışmada, 1927 yılında hazırlanan layiha hakkında İkdam gazetesinin açmış olduğu ankete işçilerin verdikleri cevaplar incelenmiştir. Gazete, 19 Nisan 1927 tarihinde, İstanbul ve diğer vilayetlerdeki Türk işçilerinin layiha hakkındaki fikir ve önerilerinin gazetede yayınlanacağını bildirmiş, 20 Nisan 1927'de de 27 maddelik kanun layihası maddelerini ilan etmiştir. Gazetenin İş Kanunu layihasının metnini yayınlanması ve bir anket düzenlemesi oldukça önemlidir. Bu sayede layihanın içeriğini tartışma fırsatı bulan işçi kitlesi, meclis üyelerine karşı kendi bakış açılarını açıklama fırsatını bulmuşlardır. İşçiler tarafından 20 Nisan 1927 ile 28 Mayıs 1927 tarihleri arasında gazeteye gönderilen fikir ve önerilerin incelenmesi, bu dönemdeki işçilerin, kendi ifadelerinin ışığında, çalışma koşullarının, hayat şartlarının ve sorunlarının anlaşılmasını sağlayacaktır.

BELENLİ, Tuğba, A Questionnaire Prepared by Ikdam Journal on draft Labor

Law (1927), CTAD, Volume 12, Issue 23, (Spring 2016), pp. 249-278. The Government of the Republic of Turkey attempted to prepare a law embracing all workers working in the country as of the early 1920's; and as a result, the "Labor Law" numbered 3008 was declared in 15 June 1936. During that process, various drafts were prepared as part of the attempts in preparation of the law. This study analyses the responds given to the questionnaire made by Ikdam Journal in 1927 in connection with the draft law. The journal announced in 19 April 1927 thatideas and proposals of Turkish workers in Istanbul and other provinces would be published on the Journal; and the draft law consisting of 27 articles was announced on the journal in 20 April 1927. It is rather important that the journal published the text of the Draft Law and prepared a questionnaire. Thanks to this publication, the workers had the chance to discuss the content of the draft law and to explain their attitudes before the members of the parliament. Analysis of the ideas and proposals sent to the journal by the workers between 20 April 1927 and 28 May 1927 will contribute to the comprehension of the working conditions, living conditions and problems of the workers during that period in the light of their own expressions.

PDF

___

AHMAD Feroz (1998) Cumhuriyet Türkiye'sinde Sınıf Bilincinin Oluşması, 1923-45, Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye'sine İşçiler 1839-1950, Der. Donald Quataert ve Erik J. Zürcher, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 123-153.
AYTEKİN E.Attila (2007) Tarlalardan Ocaklara, Sefaletten Mücadeleye, Zonguldak-Ereğli Kömür Havzası İşçileri 1848-1922, Yordam Kitap Yayınları, İstanbul.
BOZKURT Mahmut Esat (1939) Türk Köylü ve İşçilerinin Hakları, İzmir Ticaret Basımevi, İzmir.
ÇELİK Birten (1999) Türkiye'de İşçi Hareketlerinin Tarihsel Gelişimi (1800-1870), Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
GÜLMEZ Mesut (1982) Meclis-i Mebusan'da İş Yasası ve İşçi Sorunu Üzerine Görüşmeler ve Tartışmalar, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 15, Sayı 3, s. 69-97.
______ (1991) Türkiye'de Çalışma İlişkileri:1936 Öncesi, Ankara.
http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc016/k anuntbmmc016/kanuntbmmc01603008.pdf, E.T.:18.10. 2014.
http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c031/tbmm02031054. pdf, E.T.:2.11.2014. İkdam Gazetesi.
KARABIYIK İlyas (2012) Osmanlı'da Son Dönem İşçi Hareketleri, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
KARAKIŞLA Yavuz Selim (1998) Osmanlı Sanayi İşçisi Sınıfının Doğuşu 1839-1923, Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye'sine İşçiler 1839-1950, Der. Donald Quataert ve Erik J. Zürcher, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 27-54.
KAYSİ Ş.Serhat (2008) Türkiye ve Küba'da İşçi Sınıfının Tarihsel Gelişimi, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
KOÇ Yıldırım (2010) Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi Osmanlı'dan 2010'a, Epos Yayınları, Ankara.
KORALTÜRK Murat (2008) Yabancı Sermayeli İmtiyazlı Şirketlerde İşgücünü Türkleştirme Uygulamaları (1923-1930), Tarih ve Toplum-Yeni Yaklaşımlar, Sayı 7 (247), İletişim Yayınları, İstanbul, s. 61-99.
KUCZYNSKI Jurgen (1968) İşçi Sınıfı Tarihi, Çev. Galip Üstün, E Yayınları, İstanbul.
MAKAL Ahmet (1997) Osmanlı İmparatorluğunda Çalışma İlişkileri:1850-1920, İmge Yayınları, Ankara.
---------------------- (2006) Erken Cumhuriyet Dönemi Emek Tarihi ve Tarihçiliği Üzerine Bir Değerlendirme, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, Sayı 3(243), İletişim Yayınları, İstanbul, s. 215-264.
---------------------- (2007) Ameleden İşçiye, Erken Cumhuriyet Dönemi Emek Tarihi Çalışmaları, İletişim Yayınları, İstanbul.
METİNSOY Murat (2006) Erken Cumhuriyet Döneminde "Mebus"ların "İntihap Dairesi" ve "Teftiş Bölgesi" Raporları, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, Sayı 3(243), İletişim Yayınları, İstanbul, s. 103-169.
MTA Arşivi ( Zonguldak Havza-i Fahmiye Raporu 1927).
ÖKÇÜN A. Gündüz (1997) Türkiye İktisat Kongresi 1923 İzmir: Haberler-Belgeler-Yorumlar, 4. Baskı, Sermaye Piyasası Yayınları, Ankara.
SAYILGAN Aclan (2009) Türkiye'de Sol Hareketler, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
STEINHAUS Kurt (1999) Atatürk Devrimi Sosyolojisi II, Çev. Necdet Sander, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul.
SÜLKER Kemal (1968) 100 Soruda Türkiye'de İşçi Hareketleri, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
ŞENEL Nilüfer Uğurlu (2012) Mahmut Esat Bozkurt ve Türk İnkılâbına Etkisi, İdil Yayıncılık, İstanbul.
TOPRAK Zafer (1987) İstanbul'da Amele Bayramları-I Cumhuriyet Öncesi, Tarih ve Toplum, Sayı 41, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 35-42.
-------------------- (1987) İstanbul'da Amele Bayramları-II Cumhuriyet'in İlk Yılları, Tarih ve Toplum, Sayı 43, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 44-47.
TUNÇAY Mete (1978) Türkiye'de Sol Akımlar (1908-1925), 3. basım, Bilgi Yayınevi, Ankara.
-------------------- (1988) TKP'nin 1920 Güzünde Rusya'da Yaşayan Türk Esirleriyle Türkiye Teb'asına Seslenişi, Tarih ve Toplum, Cilt 10, Sayı 58, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 19-20.
-------------------- (1989) İstanbul'da İşçi Harekâtı, Tarih ve Toplum, Cilt 11, Sayı 64, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 38-39.
TÜRKDOĞAN Orhan (1981) 19. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda İşçi Sınıfının Doğuşu, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 11, s. 5-22.
Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi (1980) Sosyal-İş Sendikası Eğitim Dairesi Yayınları, Ankara.
Türkiye İşçi Sınıfı ve Mücadeleleri Tarihi (1976) Tüm İktisatçılar Birliği Yayınları, Ankara.
UYAR Hakkı (2000) "Sol Milliyetçi" Bir Türk Aydını:Mahmut Esat Bozkurt (1892-1943), Büke Yayınları, İstanbul.
VATTER Sherry (1998) Şam'ın Militan Tekstil Dokumacıları: Ücretli Zanaatkârlar ve Osmanlı İşçi Hareketleri, 1850-1914, Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye'sine İşçiler 1839- 1950, Der. Donald Quataert ve Erik J. Zürcher, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 55- 95.
YAMAKOĞLU Cihan(1987) M. Esat Bozkurt, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
YAVUZ Erdal (1998) Sanayideki İşgücünün Durumu, 1923-40, Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye'sine İşçiler 1839-1950, Der. Donald Quataert ve Erik J. Zürcher, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 155-195.
------------------ (1998) 1920'lerde İşçi Sınıfı ve İşçi Gözüyle Çalışma Sorunları, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, s. 353-359.
YILDIRIM Kadir (2011) Osmanlı Çalışma Hayatında İşçi Örgütlenmesi ve İşçi Hareketlerinin Gelişimi (1870-1922), Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.