CHP Parti Müfettişi Mitat Aydın'ın Teftiş Raporlarına Göre Maraş (1940-1942)

Partilerin iç denetim mekanizması olarak işlev gören parti müfettişliği kurumu, Cumhuriyet Halk Partisinin yürürlüğe koyduğu ve kökleri İttihat ve Terakkiye kadar giden bir geçmişe sahiptir. Parti içi disiplin ve denetimi sağlamak üzere kurulan parti müfettişliği, İttihat ve Terakki Cemiyeti Nizamnamesinden esinlenilerek 1923 CHP Nizamnamesine dâhil edilmiştir. Ülke 14 mıntıkaya ayrılarak, her mıntıkanın başına bir müfettiş tayin edilmiştir. 1931 yılına kadar varlık gösteren parti müfettişliğine aynı yıl kabul edilen tüzükte bir kurum olarak son verilmiş ancak 1935 yılında gerekli lüzum üzerine yeniden yürürlüğe sokulmuştur. CHP Teftiş Talimatnamesine göre görev ve yetkileri düzenlenen müfettişler, geniş ayrıcalıklarla bulundukları bölgeleri teftiş etmiş ve hazırladığı raporları genel merkeze sunmuşlardır. Parti müfettişleri sadece görevlendirildikleri illerdeki parti teşkilatlarını değil bu sırada gözlemledikleri şehrin sosyo-ekonomik yapısına dair hemen her noktayı raporlarında belirtmişlerdir. CHP Maraş parti müfettişi olarak görevlendirilen Mitat Aydın 1940-1942 yılları arasında Maraş ve civarını teftiş etmiş ve hazırladığı raporlarla bölgenin sosyo-ekonomik yapısı hakkında detaylar sunmuştur. Bu raporlar, partinin bölgedeki örgütlenmesi, çalışmaları, halkın hükümet ve partiye karşı tutumları, bölgenin temel ihtiyaçlarının karşılanması gibi birçok konunun takibi ve çözüme kavuşması konusunda merkeze önemli bilgiler sunmuştur. Daha geniş şekilde ele alınabilecek bu raporlar Tek Parti döneminde bir taşra kentinin hemen her bakımdan tasvirini sunması açısından önemlidir.

Maraş According to RPP Party Inspector Mitat Aydın s Inspection Reports (1940-1942)

The Party Inspection organization which was established to ensure party s internal discipline and supervision, was included in the regulations of Republican People s Party Regulations in 1923 inspired from the regulations of the Committee of Union and Progress of the late Ottoman period. The country was divided into 14 zones and a chief inspector was appointed into each zone. The Party inspection existed until its abolishment in 1931 and it was again put into effect in 1935. The Inspectors not only reported the issues concerning the organization of the party in their report but also their observations on every aspect of the socio-economic structure of the city. Mitat Aydın, who was appointed as the RPP inspector of the Maraş province, inspected the province and its surrounding between the years 1940 and 1942 and presented important details about the socio-economic structure of the region in his reports. These reports reflected important informations to the headquarters on many issues such as the organization and the works of the party in the region, the public attitudes towards the government as well as the party and the fundamental needs of the region. These reports which could be handled wider are important to provide a description about every aspect of a provincial town during the single party period.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 490. 01-686.329-1. BCA, 490.01-273.1091-2. BCA, 490.01-511.2054-2. BCA, 490.01-177.707-1. BCA, 490.0.01-000.000-1579-433.1. BCA, 490.01-612.127-3. BCA, 030-0-010-000-000-8-50-14. BCA, 490.0.1-496.1997.3. Maraş Vilayet Gazetesi, 1935. Maraş Vilayet Gazetesi, 1936. Maraş Vilayet Gazetesi, 1937. T.C Devlet Salnamesi (1925-1926), 1926.
1909 İttihat ve Terakki Nizamnamesi, Hathı Trust Digital Library, babel.hathitrust.org, Erişim Tarihi: 06.02.2015, 11: 52.
1927 Cumhuriyet Halk Partisi Nizamnamesi, TBMM Kütüphanesi, 1927.
ALPASLAN Erhan (2013) 1923-1950 Dönemi Türkiye Büyük Millet Meclisi Maraş Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Haziran-2013, Kahramanmaraş.
ARAR İsmail (1968) Hükümet Programları 1920-1965, Burçak Yay., İstanbul.
C.H.F. Nizamnamesi ve Programı 1931, TBMM Matbaası, Ankara, 1931.
C.H.P. Dördüncü Büyük kurultayı Görüşmeleri Tutulgası 9-16 Mayıs 1935, Ulus Basımevi, 1935.
C.H.P. Tüzüğü Mayıs 1935, Ulus Basımevi, Ankara, 1935.
DURSUN Tuncay (2002) Tek Parti Dönemindeki Cumhuriyet Halk Partisi Büyük Kurultayları, Kültür Bak. Yay., Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
ERDOĞAN Aydın (2000) Cumhuriyet Halk Partisi Tüzükleri Dünü-Bugünü 1923-2000, V Kitap, Ankara.
KOÇAK Cemil (1992) Tek Parti Döneminde Cumhuriyet Halk Partisinde Parti Müfettişliği, Tarık Zafer Tunayaya Armağan, İstanbul Barosu Yay., 1992, (459-494).
KOÇAK Cemil (2012) Türkiyede Milli Şef Dönemi (1938-1945), İletişim Yay., İstanbul.
KOPAR Metin (2011) Chp Teftiş Raporlarına Göre II. Dünya Savaşı Yıllarında Gaziantep, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (3), 2011, (1037-1055).
MUTLU Sevda (2013) Tek Parti Döneminde Parti-Devlet Bütünleşmesine Bir Örnek: Dilek Sistemi, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 86, 2013, (53-102).
TBMM Albümü, www.tbmm.gov.tr, Erişim tarihi: 03.02.2015, 10: 32.
UYAR Hakkı (2012) Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yay., İstanbul.
OZAN Erkan (2000) Ekonomik ve Sosyal Rapor, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası, Kahramanmaraş.
ÖZ Esat (1992) Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım (1923-1945), Gündoğan Yay., Ankara.
ÖZBUDUN Ergun (2008) 1921 Anayasası, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara.
ÖZÇETİN Burak (2010) Zigana Dağındaki Portakal Ağacı: Recep Peker ve Kemalizm, Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 20, 2010, (167- 187).
ÖZDENÖREN Rasim (2009) Benim Maraşım, Yazarların Şehri Kahramanmaraş, Ed. Duran Boz, Kahramanmaraş, 2009, (211-214).
ÖZTÜRK Kazım (2005) Türk Parlamento Tarihi II. Dönem 1923-1927 III. Cilt, TBMM Vakfı Yay. No: 3, 2005.
SEVÜK İsmail Habib (2009) Maraş ve Maraşlı, Cumhuriyet, 16 Nisan 1936, Ed. Duran Boz, Yazarların Şehri Kahramanmaraş, Kahramanmaraş, 2009, (44-46).
ŞAVKILI Cengiz (1944) Cumhuriyet Döneminde Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Yönleriyle Maraş, Uluslararası Cumhuriyet Döneminde Maraş Sempozyumu, Kahramanmaraş, 2014, (489-507).
TANKUT Hasan Reşit (1944) .Maraş Yollarında, Ukde Yayınları, 2008.
TANPINAR Ahmet Hamdi (2009) Maraşlıların Bayramı, Ed. Duran Boz, Yazarların Şehri Kahramanmaraş, Kahramanmaraş, 2009, (51-55).
YETKİN Çetin (1983) Türkiyede Tek Parti Yönetimi (1930-1945), Altın Kitap Yayınları.