Seyfeddin el-Bâharzî’nin Şeyhi Necmeddîn-i Kübrâ’ya Arz Ettiği Vâkıalar: Vekâyiu’l-halvet

Vâkıa, tasavvufta sâlikin kalbine gayb âleminden gelen işaret ve mânâları ifâde etmektedir. Esas itibariyle rüyaya benzemekle birlikte uyku ile uyanıklık arasında meydana gelmesi itibariyle umumiyetle rüyadan ayrı bir hal olarak yorumlanmaktadır. Buna rağmen bazı sûfîler rüyaların da vâkıa kapsamında değerlendirilebileceği kanaatindedir. Vâkıalar, Allah’ın emir ve yasaklarına itina ile riayet eden kulların bütün zamanını zikir ve ibadetle geçirmesi netice-sinde kalpte oluşabildiği gibi mânevî alanda kabiliyet sahibi kimselerin kalple-rine birtakım mânâ ve ilhamların doğması şeklinde de meydana gelebilmekte-dir. Tasavvufta vâkıalar, seyrü sülûk boyunca kişinin ruhi gelişimine ışık tutan bir emare olarak görülmüş, özellikle halvete giren sâlikin gördüklerini şeyhine anlatması neticesinde şeyhinin yorumları doğrultusunda kendisini yönlendir-mesi ile zikir vazifelerine devam etmesi konusunda önemli bir kıstas ve işaret olarak yorumlanmıştır. Halvet esnasında görülen Vâkıalar şeyhe arz etmek gayesiyle yazıya geçirilmiş, böylece tasavvuf edebiyatında Vâkıât türü ortaya çıkmıştır. Vâkıât literatürünün örneklerinden biri de Kübreviyye tarikatı şeyhle-rinden Seyfüddîn Saîd b. el-Mutahhar b. Saîd el-Bâharzî’nin (ö. 659/1261) şeyhi Necmeddîn-i Kübrâ’ya (ö. 618/1221) arz etmek için yazdığı Vekâyiu’l-halvet yahut Vâkıât adlı eseridir. Bu eser henüz yayınlanmamış olup el yaz-ması haliyle mevcuttur. Şeyhinin emri üzerine kaleme aldığı beş varaktan oluşan bu yazmada Bâharzî’nin yedi ayrı vâkıası yer almaktadır. Makale kap-samında öncelikle Bâharzî’nin hayatından bahsedilecek, ardından tasavvufta vâkıa kavramı ve vâkıaların tasavvufî eğitimdeki fonksiyonu üzerinde durula-cak, sonrasında ise Bâharzî’nin vâkıalarının çevirisine yer verilecektir.

Waqias Presented by Seyfeddin al-Bâharzî (d. 659/1261) to His Sheik Necmeddin-i Kubrâ: Vekâyiu’l-halwat

Waqıas are signs and meanings that come to salik from ghaib. Basically a waqıa is like a dream but because it happens during a state between wakefulness and sleep, it is generally explained as a seperated concept from dreaming. Despite this, some sufis think that dreams can be evaluated within the scope of waqıas. If a person obeys Allah’s orders and his prohibitions with care and spends his time with dhikr and prayer, a waqıa can happen on his heart and it can also hap-pen to the heart of a spiritually strong person as meaning and inspira-tion. In sufism, waqıas has been seen as a thing that enlightened per-son’s spiritual advancement along the seyrü sülük, especially it is inter-preted as an important criterion and sign because the salik that joins halwat describes the things he have seen in waqıa to sheikh and ac-cording to the comments and directions of sheikh, he continues doing his dhikr tasks. Waqıas seen during halwat are writed for presenting to sheikh, thus Waqıat has been emerged in sufism literature. One of the samples of waqıat literature is Vekâyiu’l-halwat or Vâkıât written by Sheikh Seyfüddîn Saîd b. el-Mutahhar b. Saîd el-Bâharzî (D. 659/1261) from Kübreviyye Tariqah, for presenting his sheikh Necmeddîn-i Kübrâ (D. 618/1221). This work has not been published yet but it is available as a manuscript. This manuscript consists of five varaks and he has written this due to the order of his sheikh and seven separate waqıas of Bâharzî takes part in it. In this article firstly life of Bâharzî, his works, and his vâkıas will be discoursed and then the waqıa concept in sufism and the function of waqıas in sufism training will be mentioned. Finally the translation of the waqıas of Bâharzî will be given.

PDF

___

Aşkar, Mustafa, “Ahmed Yesevî ve Tasavvuf Anlayışı”, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet Dini - İlmi - Edebi Dergi], XXIX/4 (1993), ss. 49-62.
Bahadıroğlu, Mustafa, “Vâkıât-ı Hüdâyî’nin Tahlîl ve Tahkîki (I. Cild)”, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
Bâharzî, Seyfeddin, Vâkıât, Leiden University Libraries, Leiden, UB - Or. 989.
Beki, Kamil, “İbrahim Râkım Efendi Vâkıât-ı Niyazî-i Mısrî İnceleme - Metin”, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
Câmî, Abdurrahman, Evliya Menkıbeleri, çev. Lâmiî Çelebi, haz. Süleyman Uludağ – Mustafa Kara, İstanbul: Pinhan, 2011.
Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd el-, es-Sıhah tâcü’l-luga ve sıhahi’l-Arabiyye, haz. Ahmed Abdülgafûr Attâr, I-VI, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1979.
Çetin, Hilal, “Vâkıât-ı Hüdâyî'nin Tahlîl ve Tahkîkî (17 Ramazan 986/30 Re-biü'l âhir 987)”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, 2018.
Ebû Hafs es-Sühreverdî, Şehabeddin Ömer b. Muhammed, Avârifü'l-maârif, Beyrut: Dâru Sâdır, 2010.
Ekici, Hacer, “Vâkıât-ı Hüdâyî’nin Tahlîl ve Tahkîki (1 Rabîu’l-Âhir-9 Şevvâl/987)”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, 2017.
Gökbulut, Süleyman, “Kübrevîliğin Orta Asya ve Anadolu’daki Macerası Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Türk Dünyasının İslamiyete Kat-kıları Sempozyumu = International Symposium on the Contribution of Turkish World to Islam, 31 Mayıs - 1 Haziran 2007, 2007, ss. 323-334.
Gökcan, M. Mansur, Temel Ahlâkî Prensipleriyle Tasavvuf, Ankara: Harf Yay., 2017.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdullah, el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, haz. Mustafa Abdülkâdir Atâ, I-V, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
Halil b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân, Kitâbü’l-ayn, haz. Abdülhamid Hindâvî, I-IV, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Hatalmış, Ali, “Tebliğ Bağlamında Mevlana ve Moğollar”, III. Uluslararası Mesnevi Sempozyumu: Barış ve Dostluk Elçisi Olarak Mevlana, (2014), ss. 1197-1214.
Hücvîrî, Ebü’l-Hasen el-, Keşfu’l-mahcûb (Hakikat Bilgisi), çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh, 2010.
İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekeriyyâ, Mu’cemü mekâyisi’l-luga, haz. Abdüsselam Muhammed Harun, I-VI, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
İbnü’l-‘İmâd, Abdülhay b. Ahmed el-Hanbelî, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, haz. Abdülkâdir el-Arnaût – Mahmûd el-Arnaût, I-XI, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1993.
İbnü’l-Fuvatî, Ebü’l-Fazl Kemâlüddîn Abdürrezzâk b. Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Bağdâdî el-Hanbelî, Mecmau’l-âdâb fî mu‘cemi’l-elkab, haz. Muhammed Kâzım, I-VI, Tahran: Müessesetü’t-Tıbâati ve’n-Neşri Vizârati’s-Sekâfeti ve’l-İrşâdi’l-İslâmî, 1416.
Kafesoğlu, İbrahim, Harezmşahlar Devleti Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1984.
Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin el-, el-Cevâhiru'l-mensûre, çev. M. Mansur Gökcan, 2017.
Nalbat, Mustafa, “Vâkıât-ı Hüdaî’nin Tahlil ve Tahkiki (II. Cild)”, Erciyes Ün-iversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, 2017.
Necmeddîn-i Kübrâ, Ebü’l-Cennâb Ahmed b. Ömer el-Hivekî, “Risâle fi’l-halve”, Seyr ü Sülûk Risâleleri, ed. Süleyman Gökbulut, İstanbul: İlk Harf Yay., 2016, ss. 73-84.
———, “Risâletü’s-sâri’l-hâiri’l-vâcid ile’s-sâtiri’l-vâhidi’l-mâcid”, Âdâb Risâleleri, ed. Süleyman Gökbulut, İstanbul: İlk Harf Yay., 2016, ss. 55-91.
Ocak, Ahmet Yaşar, “Selçuklular ve Beylikler Devrinde Düşünce”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek – Salim Koca, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, ss. VII, 429-438.
Orhan, Abdullah Taha, “Hüseyin Vassâf’ın Vâkıât İsimli Eseri (Metin ve İnceleme)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Ana-bilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, 2012.
Safedî, Salâhuddîn Halîl b. İzzeddîn es-, el-Vâfî bi’l-vefeyât, haz. Ahmed el-Arnaût – Mustafâ Türkî, I-XXIX, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2000.
Spuler, Bertold, İran Moğolları Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri, 1220-1350, çev. Cemal Köprülü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 2011.
Tekeli, Hamdi, “Gazzizâde Abdüllatif'in Hayatı, Eserleri ve Vâkıât'ı İnceleme - Metin”, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Soslay Bilimler Enstitüsü, 2000.
Uludağ, Süleyman, “Bâharzî, Seyfeddin”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), İs-tanbul 1991, IV, 474, 475.
———, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı, 2012.
Vassaf, Hüseyin, Vâkıât, haz. Abdullah Taha Orhan, İstanbul: Büyüyen Ay, 2012.
Vassaf, Osmânzâde Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ, çev. Mehmet Akkuş – Ali Yılmaz, I-V, İstanbul: Kitabevi Yay., 2015.
Yücer, Hür Mahmut, “Vâkıa”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2012, XLII, 470-471.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ, haz. Şu‘ayb el-Arnaût, I-XXV, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1982-1988.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed ez-, Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a‘lâm, haz. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, I-LIII, Beyrut Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 2000.