I. Dünya Savaşı Yıllarında İki Felemenk Temsilcinin Afyonkarahisar Üsera Garnizonu Hakkındaki İzlenimleri: Dirk Johannes Van Bommel ve Dr. Emile Ernest Menten Raporları

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin elinde bulunan esirlerintoplandığı esir kamplarından birisi Afyonkarahisar Üsera Garnizonu idi.Ulaşım hatlarının kesiştiği noktada olması hasebiyle garnizon, esirlerintoplanma alanı olarak hizmet vermekte olup İngiliz, Fransız, Rus ve diğermilletlerden çok sayıda esirin tutulduğu bir kamp özelliği taşımaktadır.Bilindiği gibi I. Dünya Savaşı'nda esirlere gösterilecek muamelelerdeuluslararası anlaşmalara uyulması zorunlu idi. Diğer taraftan devletlerbu hususta mütekabiliyet yani karşılıklılık esasını da benimsemişlerdir.Bu meyanda taraf devletler, karşılıklı olarak, tarafsız devlet temsilcileriniesir kamplarına göndererek esirlerin yaşam şartlarını, ihtiyaçlarını tespitetmeye çalışmışlardır. Nitekim Osmanlı Devleti'nin elinde bulunan İngilizesirlerin hukukları tarafsız devlet statüsüne sahip olan ABD tarafındankorunmuştur. Bilahare ABD'nin Nisan 1917'de savaşa girmesinden sonraise İngiliz esirlerin her türlü ihtiyacı Hollanda Büyükelçiliği tarafındankarşılanmıştır. Hollanda Büyükelçiliği esirlerin şikayetlerini dikkatealarak onları kamp ortamında görmek ve içinde bulundukları koşullarıgözlemleyebilmek için kampa çeşitli temsilciler göndermiştir. Bu meyandaDirk Johannes Van Bommel ve Dr. Emile Ernest Menten isimli Hollandalıtemsilciler, Afyonkarahisar esir garnizonu ile ilgili raporlar hazırlayarakbu raporları İngiliz makamlarına iletmişlerdir.Çalışmanın amacı D. J. Van Bommel ve Dr. E. E. Menten isimliFelemenk temsilcilerinin Afyonkarahisar Üsera Garnizonu ile ilgiliyazdıkları raporları, raporda yer alan izlenim ve düşünceleri irdelemekolarak tanımlanır. Zira Osmanlı Devleti'nin savaş mağduru durumundaolan esirlere karşı yaklaşımının tarafsız devlet temsilcileri gözüyle ortayaçıkarılması önem arz etmektedir. Keza Afyonkarahisar esir kampının veburada bulunan esirlerin durumunun daha objektif bir gözle değerlendirilmişolması dikkate değerdir. Çalışmanın konusunu oluşturan D. J. Van Bommelve Dr. E. E. Menten isimli Felemenk temsilcilerinin raporları İngiltere'deThe National Archives'te bulunmaktadır. Araştırmada ayrıca adı geçentemsilcilerle ilgili Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan belgelere demüracaat edilmiştir

The Impressions of Two Dutch Representatives Regarding the Afyonkarahisar Captive Garrison During the First World War Years: The Reports of Dirk Johannes Van Bommel and Dr. Emile Ernest Menten

One of the captive garrisons in which the captives held bythe Ottoman Empire during the First World War were kept was theAfyonkarahisar Captive Garrison. Due to being a connection point interms of transportation, the garrison served as the assembly point of thecaptives and was used as a place in which many captives from England,France, Russia and many other countries were kept.As known, it was a must to obey the international agreements regardingthe treatments towards the captives during the First World War. On theother hand, states also adopted a reciprocity principle in this issue. In thisrespect, contracting countries tried to determine the living conditions andneeds of the captives by reciprocally sending representatives from neutralcountries to the captive camps. As a matter of fact, the rights of Englishcaptives held by the Ottoman Empire were saved by the USA that had aneutral country status. Afterwards, all needs of the English captives weremet by the Dutch Embassy after the USA went to the war in April 1917. TheDutch Embassy, considering the complaints of the captives, sent severalrepresentatives to the garrisons to see them and observe their conditions.In this sense, two Dutch representatives, Dirk Johannes Van Bommel andDr. Emile Ernest Menten, prepared reports regarding the Afyonkarahisarcaptive garrison and sent it to the English authorities.This study aims to examine the impressions and thoughts stated in thereports written by the Dutch representatives, Dirk Johannes Van Bommeland Dr. Emile Ernest Menten, regarding the Afyonkarahisar CaptiveGarrison. It is important to reveal the treatment of the Ottoman Empiretowards the war-weary captives in the eyes of the representatives of neutralcountries. Objective evaluation of the Afyonkarahisar captive garrisonand the conditions of the captives is also significant. Reports of the Dutchrepresentatives, Dirk Johannes Van Bommel and Dr. Emile Ernest Menten,mentioned in the study are in The National Archives in England. Otherdocuments in the Prime Ministry Ottoman Archive related with theserepresentatives are also referred in the study.

PDF

___

HR.SYS., nr. 2213/3; nr. 2222/57; nr. 2214/3; HR.SYS., nr. 2214/4; nr. 2214/7; nr. 2214/8; nr. 2224/56; nr. 2232/16.
İ.DUİT., nr. 16/30.
The National Archives UK (TNA), Foreign Office (FO), nr. 383/452, s. 1-3, Van Bommel’den J.H.R. Van der Does Willebois’e, 1 Haziran 1917, s 1.
TNA, FO, nr. 383/452. Van Bommel’den J.H.R. Van der Does Willebois’e, 1 Haziran 1917.
TNA, FO, nr. 383/454, O’Reilly’den Van Bommel’e, 11 Eylül 1918.
TNA, FO, nr. 383/454, s. 7-9, Van Bommel’den Hollanda Büyükelçiliğine, 12 Nisan 1918.
TNA, FO, nr. 383/454, Van Bommel’den O’Reilly’e, 17 Ağustos 1918.
TNA, FO, nr. 383/529, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 23 Ekim 1918.
TNA, FO, nr. 383/529, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 1-224, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 1-216, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 2-217, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 2-225, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 3-218, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 3-226, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 3-249, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 4-219, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 4-227, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 5-220, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 6-221, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 7-222, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
TNA, FO, nr. 383/529, s. 8-223, Menten’den Lahey’deki İngiliz Temsilciliğine, 12 Şubat 1919.
1954 Proceedings Forty-Fifty Annual Rotary Convention, Seattle, 6-10 June 1954, Rotary International Copyright, 1954.
Abbenhuis, Maartje M., The Art of Staying Neutral The Netherlands in the First World War, 1914-1918, Amsterdam University Publishing, Amsterdam 2006.
Altıntaş, Ahmet, “Osmanlı Esir Kampları ve Çanakkale Savaş Esirleri ile İlgili Bazı Tespitler”, Savaş Tarihi Araştırmaları Uluslararası Kongresi, 100. Yılında 1. Dünya Savaşı ve Mirası, Bildiriler, C. 1, Edt.Halil Çetin-Lokman Erdemir, Çanakkale Valiliği Yay., Çanakkale 2015, s. 485-499.
Altıntaş, Ahmet, Belgelerle Milli Mücadele Döneminde Esirler, Anekdot Yay., Ankara 2008.
Ata, Feridun, “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Afyon’a Sürülen Yabancı Uyruklular”, Millî Mücadele ve Büyük Taarruzda Afyonkarahisar, Editör: Hasan Babacan, AKÜ Yayını, Afyonkarahisar 2010, s. 9-16.
Boissier, Alfred - Vischer, Adolphe, Comité International De La Croşx-Rouge, Documents Publiés à L’occasion De La Guerre Europeenne 1914-1917, Rapport, sur leur inspection des camps de prisonniers en Turquie, October 1916 a Janvier 1917, Douzième Serié, (Mars 1917).
Brugmans, H., Persoonlijkheden In Het Koninkrijk Der Nederlanden In Woord En Beeld Nederlanders En Hun Werk, Van Holkema & Warendorf N.V. Publicaties, Amsterdam 1938.
Çapa, Mesut, Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti, 1914-1925, 2. Baskı, Türk Kızılay Derneği Yayınları, Ankara 2010.
Çatalbaş, Resul, “Young Men’s Christian Association’ın Türkiye’deki Faaliyetleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 55, S. 1, (2014), s.101-122.
Çelik, Recep, “Birinci Dünya Savaşı Döneminde Afyonkarahisar Esir Garnizonu ve Faaliyetleri”, Millî Mücadele ve Büyük Taarruzda Afyonkarahisar, Editör: Hasan Babacan, AKÜ Yayını, Afyonkarahisar 2010, s. 17-48.
Gencer, Fatih, “I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Amerikan Vatandaşlarına Yönelik Politikası, AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 28, S. 46, s. 249-264.
Latourette, Kenneth Scott, World Service: A History of the Foreign Work and World Service of the Young Men’s Christian Association of the United States and Canada, Association Publishing, New York 1957.
Lenser, Samuel David, Between the Great Idea and Kemalism the YMCA at İzmir in the 1920s, Unpublished Thesis Master of Arts in History Boise State University, 2010.
Ministerie Van Onderwijs En Wetenschappen Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie Bronnenpublicaties Documenten, Nr 2, De SS En Nederland Documenten UIT SS-Archieven 1935-1945, Deel II, S-Gravenhage-Martinus Nijhoff, 1976.
Öksüz, Melek, “Osmanlı Topraklarında Hukuki Statü Arayışları ve Varlık Mücadelesinde Amerikan Kurumları”, History Studies, Vol. 2/1, (2010), s.147-187.
Özçelik, Mücahit, Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki Esirler, TTK Yayını Ankara 2013.
Report on the Treatment of British Prisoners of War in Turkey, November 1918, London, 1918.
Schull, Kent F., Prisons in the Late Ottoman Empire Microcosms of Modernity, Edinburgh University Publishing, Edinburgh 2014.
Steuer, Kenneth, Pursuit of an Unparalleled Opportunity: The American YMCA and Prisoner of War Diplomacy Among the Central Power Nations During World War I, 1914-1923, Columbia University Publishing, New York 2008. (http://www.gutenberg-e.org/steuer/steuer.ch01. html#p37). (Erişim Tarihi: 27.01.2016).
Still, John, A Prisoner in Turkey, Jhon Lane Publishing, London 1920.
Tlusty, Tomaš, “The YMCA Organisation and its Physical Education and Sports Activities in Europe During the First World War”, Kultura Fizyczna (Prace Naukowe Akademi i im. Jana Długosza w Częstochowie), Vol. XIV, Nr. 1, (2015), s. 27–44.
Zürcher, Erik Jan, “ Welingelichte Kringen? De Politieke Berichtgeving Vah de Nederlandse Ambassade in Istanbul in de Eerste Wereldoorlog”, Sharqiyyat, 1/1 (September 1988), s. 61-79.